Crematie - 100 jaar na het begin (1)

Onder de lezers van De Saambinder zal het voor vrijwel niemand een vraag zijn of ze zich willen laten begraven of cremeren. Maar wat moet je nu doen als een familielid of een collega van buiten de kerk gecremeerd wordt? Mag je daarheen, of moet je dan juist thuisblijven?

Reden genoeg om in een tweetal artikelen aandacht te geven aan cremeren. Ik heb daarbij met dankbaarheid gebruik gemaakt van een brochure van ds. J. Veenendaal (1945-2010). In dit eerste artikel willen we bezien wat crematie is, hoe het in Nederland zo ver heeft kunnen komen en welke motieven mensen hebben om zich te laten cremeren. In het tweede artikel stellen we de vraag wat we op basis van de Schrift over cremeren kunnen zeggen en hoe onze houding tegenover aanwezigheid bij crematies dient te zijn.

Wat is crematie?
Crematie is een vreemd woord voor lijkverbranding. Je zou ook kunnen spreken van “ver-assing”. Het lijk wordt bij een temperatuur van 800 tot 1000 graden Celsius in een oven door verbranding tot as omgezet. Dat proces duurt ongeveer anderhalf uur. De opgevangen as, die gemiddeld drie kilo weegt, wordt meestal verstrooid - hetzij op een zogenaamd vrij terrein van het crematorium of in een zee vanuit een vliegtuig of vanaf een boot. De as kan ook in een bus worden verzameld, die vervolgens dichtgesoldeerd en in een sier-urn wordt geplaatst. De urn kan in een columbarium (een van nissen voorziene wand) worden bijgezet, maar ook in een urnenveld of in een bestaand graf.

De situatie in Nederland
Propaganda voor de ver-assing van overledenen begon in de negentiende eeuw. Zij kwam vooral van niet-christelijke of antichristelijke zijde en was doorgaans verworteld in een materialistische levensbeschouwing. In 1874 werd de “Vereniging voor Lijkverbranding in Nederland” opgericht.
Op 1 april 1914 vond voor het eerst een crematie plaats in ons land. Het ging om de Schiedamse arts dr. Vailland. Er werd zelfs een proces-verbaal opgemaakt. In 1923 werd aan rijksambtenaren nog uitbetaling van verblijfskosten geweigerd als men bij een crematie aanwezig wilde zijn. Nadat in 1955 het roer in de wetgeving is omgegaan, worden in 1968 begraven en cremeren volledig gelijkgesteld.
In het begin van de jaren zestig werd slechts 5% van alle overledenen gecremeerd. Dertig jaar later was dat 45% (ter vergelijking: in Duitsland ging het toen om zo’n 20% en in Frankrijk om nauwelijks 5%). Op dat moment verbrandden dertig crematoria jaarlijks zo’n 55.000 lichamen.
Meer dan de helft van hen was nietkerkelijk, terwijl ongeveer een kwart tot de Rooms-Katholieke Kerk behoorde en de rest vooral Nederlands Hervormd was.
Inmiddels is het aantal crematies verder gestegen. In 2012 werden van elke tien overledenen er niet minder dan zes gecremeerd. De secularisatie (ontkerstening) in het land dat eenmaal het Israël van het Westen genoemd werd, gaat in hoog tempo verder!

Motieven
In het verleden kozen mensen er soms voor gecremeerd te worden omdat ze zich ongemakkelijk voelden met wat de Bijbel zegt over de opstanding der doden en het laatste oordeel. Op de een of andere manier hoopten ze door middel van crematie te ontsnappen aan die ontzaglijke werkelijkheid.
Tegenwoordig speelt dit motief geen - of vrijwel geen - rol bij mensen die crematie voorstaan. Iedereen begrijpt wel dat begraven de wederopstanding van het lichaam niet “meer mogelijk” maakt of dat crematie dit niet “minder mogelijk” maakt.
Vandaag de dag zijn de argumenten die men ten gunste van cremeren naar voren brengt vooral van praktische aard. Daarbij gaat het vooral om de volgende vijf motieven.
a) Het economische motief: cremeren is goedkoper dan begraven. Bovendien vervalt dan ook de noodzaak van het plaatsen van een grafsteen en het onderhouden van het graf.
b) Het ecologische motief: in dichtbevolkte streken is land nogal schaars. Om die reden is het vaak moeilijk daar ruimte te vinden op bestaande begraafplaatsen of nieuwe begraafplaatsen aan te leggen.
c) Het hygiënische motief: een begraafplaats is niet bepaald een gezonde plaats uit sanitair oogpunt en bergt zodoende een risico in zich voor de levenden.
d) Het mobiliteitsmotief: aangezien mensen vandaag veel vaker verhuizen dan vroeger zijn ze ook minder geneigd een familiegraf te kopen. Sommigen gaven de voorkeur aan cremeren omdat ze de as van de overledene gemakkelijk kunnen meenemen naar een nieuwe verblijfplaats.
e) Het esthetische motief: het lichaam van een gestorvene zal langzaam maar zeker verstijven en tot ontbinding overgaan, een gedachte die onaangenaam is voor de nabestaanden.

Stof... tot stof
We laten deze motieven voor wat ze zijn. De meeste ervan kunnen nauwelijks overtuigend genoemd worden, terwijl het eerstgenoemde motief te onwaardig is om zelfs serieus genomen te worden. We willen ons hier richten op het laatstgenoemde motief.
Het is veelzeggend wanneer dit “schoonheidsmotief” een rol speelt.
Het bewijst dat de gevallen mens - bewust of onbewust - toch het oordeel probeert te ontlopen dat de Heere uitsprak over Adam in het paradijs en dat ook op ons ligt krachtens de zonde: “Gij zijt stof en gij zult tot stof wederkeren” (Gen. 3:19).

(wordt vervolgd)

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen