Hoog van de toren spelen

Vlakbij het splinternieuwe en bedrijvige Vathorst heerst, net buiten Nijkerkerveen, de stilte van het platteland. In de buurt van de witte boerderij van haar ouders woont Lydia Mussche (1988) met haar man en zoontje David van twee jaar. In een sfeervolle woning, verscholen tussen het groen.
Lydia studeerde SPH en besloot na haar propedeuse in 2008 alsnog voor muziek te kiezen. Als dochter van beiaardier, pianist en componist Boudewijn Zwart, als kleindochter van Jaap Zwart en achterkleindochter van Jan Zwart, bekende organisten en componisten, lag dat voor de hand.
„Zeker, al heeft mijn vader mij nooit gestimuleerd die kant op te gaan. Eigenlijk ben ik pas rond mijn achttiende serieus met klassieke muzieklessen begonnen. Dat is vrij laat voor een musicus. Gelukkig kun je met motivatie een heel eind komen.”
Achteraf vindt ze het jammer dat ze niet eerder serieus met spelen is begonnen. „Vooral wat muziektheorie betreft heb ik een achterstand, wat mij met name hindert als ik wil improviseren. Dat is iets dat ik graag beter zou willen kunnen.”
Toch is Lydia blij dat ze met een studie SPH begon. „Het heeft me geleerd hoe je zelf aan je persoonlijkheid kunt werken. Ik was vrij onzeker in die tijd. Juist tijdens mijn studie raakte ik meer betrokken bij mijn vaders werk. Terwijl ik op school vooral bezig was met casussen in de negatieve sfeer, zag ik hoe mijn vader op een positieve manier vreugde bracht aan mensen. Overigens niet alleen door zijn muziek, mede door zijn warme persoonlijkheid. „Ik ben ook een beetje een sociaal werker”, zei hij wel eens tegen me. Dat positieve aspect van vreugde brengen door middel van muziek trok me enorm aan. Uiteindelijk heb ik daarom besloten met mijn studie SPH te stoppen om me volledig te kunnen richten op de muziek.”
Nederland telt ongeveer honderd beiaardiers. „Mijn vader leeft met zijn gezin van het vak alleen, als een van de weinigen. Hij is stadsbeiaardier van meer dan twaalf torens en reist door het hele land voor zijn wekelijkse bespelingen.” Lydia volgde haar studie voor beiaardier aan het door haar vader opgerichte Nederlands Carillon Instituut in Dordrecht.

Cultureel Erfgoed
„Als kind ging ik heel graag met mijn vader mee. Ik hield van de sfeer en alles eromheen. Dat je boven in een oude toren zat, hoog boven de stad. Ik had een tasje met speelgoed en ik liet mijn poppetjes altijd meebewegen op het ritme van de klokken. Ik leerde zo spelenderwijs luisteren naar muziek en ontdekte dat elk muziekstuk een emotie in zich bergt. Het verhalen vertellen met muziek heb ik als kind, toen ik met die poppetjes op de maat van de muziek speelde, onwillekeurig geleerd. Een beiaard kun je vergelijken met een piano. Anders dan met een orgel, kun je door de aanslag de toetsen dynamiek meegeven.”

Lydia behaalde in 2011 haar beiaardiersdiploma en studeerde af met een 9 op Bachelor niveau. Van haar vader kreeg ze praktijklessen. Colleges in campanologie, klokkenkunde, volgde ze op de Belgische beiaardschool in Mechelen. „Dat vak vond ik enorm interessant. De geschiedenis van klokken is al zo oud, die gaat terug tot 2000 jaar voor Christus en is verweven met de christelijke cultuur. Zo kom je bijvoorbeeld in de islamitische cultuur nergens klokken tegen. Van oudsher riepen klokken op tot kerkgang of devotie. Het vak van beiaardier bestaat intussen al 500 jaar. Het is uniek en typisch Hollands. Sinds deze maand hoort de beiaardcultuur zelfs tot ons Immaterieel Cultureel Erfgoed. De beiaardier is geen klokkenluider, zoals je die hoort bij brand of begrafenissen. Het klokkenspel is van oorsprong vooral bedoeld als gratis muziek voor mensen van alle rang en stand. Dat maakt het tot een echt volksinstrument.”

Het is de vorm van de klok die bepaalt hoe het geluid weergalmt, legt Lydia uit. „Elke toets van de beiaard is verbonden met een draad die de klepel tegen de klok laat staan, op het dikke gedeelte onderaan. Daarbij heeft elke klok een eigen geluid. Een van de mooiste en beroemdste carillons is dat van de Grote of Onze-Lieve-Vrouwekerk in Dordrecht. Deze beiaard is met 67 klokken van in totaal 52 ton aan klokkenbrons de grootste in Europa. Alleen de basklok weegt al bijna tienduizend kilo! Het is heerlijk om daar te spelen.”

Luisteren
Vrijwel alle carillons worden gebruikt als tijdsaanduiding. „De volksliedjes die je om het uur hoort, zijn door de beiaardier ingesteld, maar worden automatisch afgespeeld. Mensen kunnen zich daaraan ergeren, omdat de deuntjes telkens worden herhaald. Gelukkig worden de meeste carillons wekelijks live door de beiaardier bespeeld. Hij is in dienst van de gemeente en die bepaalt wanneer het klokkenspel handmatig tot klinken wordt gebracht. Meestal op marktdagen, feestdagen, braderieën en koopavonden. De concerten duren doorgaans een uur en zijn een stuk prettiger om naar te luisteren, doordat een beiaardier dynamiek en emotie kan meegeven aan het spel.”

Lydia heeft zelf nog geen vaste betrekking als beiaardier. Ze wordt jaarlijks voor officiële zomeravondconcerten gevraagd en vervangt het hele jaar rond andere beiaardiers tijdens vakantie of ziekte. „Iedereen wordt dagelijks met allerlei vormen van muziek geconfronteerd. In restaurants, kledingzaken, zelfs in supermarkten ontkom je er niet aan. Carillonspel valt daarom niet meer zo op als in bijvoorbeeld de 17e eeuw, toen mensen massaal de straat op liepen om naar de klokken te luisteren. Hoe onzichtbaar je als beiaardier ook bent, er zijn altijd mensen die op straat stilstaan om te luisteren. Een oudere man heeft me eens opgewacht om te zeggen dat het stuk dat ik speelde hem in gedachten terugvoerde naar zijn trouwdag.”
Om het instrument meer onder de aandacht te brengen, geeft Lydia muzikale lezingen. „Hoewel veel mensen het carillon dagelijks horen, weet bijna niemand hoe het bespelen ervan in zijn werk gaat en wat er allemaal bij komt kijken. Aan de hand van mijn kamercarillon leg ik uit waar nu echt de klepel hangt en laat ik horen hoe het werkt. De reacties zijn heel positief. Ik geef ze onder andere op scholen, in ouderencentra of bij verenigingen. Zo komt mijn SPH-achtergrond weer een beetje terug.”

Moeder
Lydia speelt daarnaast piano en gitaar. Ze kreeg les van de Russische pianiste Evelina Vorontsova en ze speelde als gitarist een aantal jaren mee in het Nederlands Jeugd Gitaar orkest onder leiding van Peter Constant. „Ik houd wat klassieke gitaarmuziek betreft vooral van Spaanse composities, maar gearrangeerde muziek van bijvoorbeeld Bach klinkt ook prachtig op gitaar. Dat doe je als beiaardier regelmatig, bestaande muziek bewerken voor het carillon. Het ontbreekt me nu helaas aan tijd om me verder te specialiseren in gitaarmuziek. Ik speel die graag, als in contrast met het carillon. Zo groots als de beiaard is, die open en naar buiten is gericht, zo intiem is de gitaar, die je tegen je lichaam gedrukt houdt. Bij beide instrumenten voel je de geluidstrillingen in je lichaam. Gitaarmuziek klinkt mooi op een beiaard.
Haar creativiteit gebruikt ze verder om workshops te geven in Decopatch of het maken van een scrapbook, om kinderpartijtjes of vrijgezellenfeestjes te organiseren. „Ik maak nog niet veel reclame. Het is leuk om te merken dat ik via enthousiaste cursisten nieuwe aanvragen krijg. Ik heb het grote voordeel dat ik vlak bij mijn ouders woon en de beste oppas heb die ik mij kan wensen.”
Sinds kort experimenteert ze met naaldvilten en ja, dat gaat haar moeiteloos af. „Het is wel eens lastig om keuzes te maken. Er zijn zoveel mooie dingen te doen. Maar in de eerste plaats ben ik echtgenote en moeder en zie ik mijn gezin als mijn belangrijkste en allermooiste taak.”

www.lydiazwart.nl

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen