Hoe moeten wij Spurgeon bezien?

De geschriften van Charles Haddon Spurgeon (1834-1892) zijn nooit helemaal geaccepteerd in onze gemeenten. Zijn stijl van preken is erg evangelisch en zeer direct en velen zouden zich eraan storen als er een preek van hem werd gelezen in de zondagse eredienst. Het feit dat sommigen een bijzondere liefde hebben voor zijn preken heeft hem zelfs meer doen wantrouwen. Daarom leven er vragen als: "leert hij niet de vrije wil van de mens", "dwingt hij mensen niet in een schijngeloof', en "zijn zijn geschriften wel betrouwbaar".

Anderzijds gebiedt de eerlijkheid te zeggen dat er vanouds in onze gemeenten waren - en niet de eersten de besten - die zijn boeken toch graag lazen. Sommigen waardeerden zijn preken en namen sommige uitdrukkingen op de koop toe, vonden hem soms eenzijdig, maar toch ook weer warm en bevindelijk.

Wat moeten we van hem denken? Is hij een van ons of moeten we voorzichtig zijn? In dit artikel wil ik proberen aan te tonen aan hen die met Spurgeon dwepen dat we wel de hele Spurgeon moeten lezen en hem niet selectief aanhalen. Anderzijds wil ik zijn tegenstanders laten zien dat Spurgeon niet de prediker is die sommigen van hem willen maken. Hij is meer gereformeerd en bijbels dan sommigen denken. Tenslotte wil ik uitleggen waarom we toch op onze hoede moeten zijn als we zijn boeken lezen.

Spurgeon verheerlijkt

Waarom dwepen sommigen zo met Spurgeon? Ik wil niet generaliseren, maar sommigen van zijn 'aanhangers' lezen hem niet helemaal. Ik ben zelfs bang dat Spurgeons boodschap vaak wordt misbruikt en uit het verband getrokken waarin hij het heeft gezegd. Of op zijn minst geloof ik dat velen geen rekening houden met wat hij heeft gezegd in andere preken. Het is algemeen bekend dat Spurgeon het evangelie vrijuit en gunnend preekte voor de grootste der zondaren. Dat is mooi en bijbels. Maar hij preekte meer. Ik vraag me af of preken zoals die met de titel: Geheeld of Ingebeeld, Wat is het? ook ter harte worden genomen. Laat ik een paar zinnen citeren uit deze preek, gehouden in 1882: "De moeilijke plicht tot zelfonderzoek wordt afgedaan als ongeloof en we worden gesmeekt onze ogen te sluiten en onszelf wijs te maken dat alles goed is. "Geloof dat het goed met je is, dan is het goed", schijnt het evangelie van velen te zijn. Maar het is niet het evangelie van Christus ".

Later in dezelfde preek zegt hij: "We moeten werkelijk veranderd zijn alsof we gestorven waren en begraven, en daarna wederom opgewekt uit de dood".

Over de noodzakelijkheid van een grondige zondekennis schrijft hij: "Als een leraar u hoop geeft dat u kunt zijn behouden zonder berouw en kennis der zonde, dan is die leraar niet (gezonden) van Christus. Ik beveel u de hoop weg te gooien die niet overeenkomt met uw algehele hopeloosheid buiten Jezus. Als u uzelf niet als zondaar hebt leren kennen, kunt u Christus niet kennen als Zaligmaker Sommigen prediken vandaag de dag een droog-oog geloof en men schijnt zich in zekerheid te storten alsof er geen wedergeboorte zou zijn, geen overtuiging van zonden en geen berouw. Maar het is zo niet. U moet wederom geboren worden. Die geboorte is niet zonder benauwdheid."

Spurgeon drong er blijkbaar bij zijn mensen op aan zichzelf te onderzoeken en niet eenvoudig te geloven dat alles wél is. Hij beschreef in zijn preken niet alleen dat zondaren Christus nodig hebben, maar ook op welke wijze de arme zondaar tot Christus wordt gebracht en maakte duidelijk dat men eerst verloren moet zijn om behouden te kunnen worden. Soms was Spurgeon wel heel direct en nam geen blad voor de mond. Wat te denken van uitdrukkingen als deze: "Vleiers zijn een nog niet uitgestorven ras. ...Ik zou u kunnen vertellen waar ze zijn te vinden, maar ik raad u niet aan hen te volgen, zij worden gevonden in verschillende plaatsen waar kerkdiensten gehouden worden in London. U doet er beter aan ze met rust te laten."

Als we Spurgeon willen lezen, lees hem niet selectief. Spurgeon heeft (soms) ook ernstig gewaarschuwd tegen zelfbedrog. Hij begon vooral bij het ouder worden steeds meer te bedenken dat velen zijn evangelieprediking misbruikten en zichzelf gelukkig maakten zonder waarachtige bekering. Wat denkt u, lezers, sommigen prijzen Spurgeon als de beste prediker aller tijden, maar stemmen zij ook allen in met wat ik zojuist aanhaalde uit zijn preken?

Spurgeon verguisd

Spurgeon wordt ook verguisd. Is dat eerlijk? Kunnen we hem een remonstrant noemen en een bedrieger? Is zijn prediking gevaarlijk? Ik moet zeggen dat deze 'prins der predikers' ferme tegenstand bood aan Arminianen. Hij was een waardig verdediger van de gereformeerde leer van vrije en soevereine genade. Er is geen verschil tussen zijn leer en die van John Owen en andere puriteinse oudvaders. Hij zei in een van zijn preken: Ik heb het vaak horen bevestigen dat als je geloojt dat Jezus Christus voor je is gestorven, je zalig zal worden. Mijn geliefde hoorders, laat u niet verleiden door zo 'n idee. U zou kunnen geloven dat Jezus Christus voor u stierf, en geloven wat niet waar is!

Het is waar dat Spurgeon een sterke, een hele sterke, nadruk legt op de ver­ antwoordelijkheid van de mens, maar hij was geen remonstrant. Hij zegt: Ik waarschuw u dat u nooit uzelf kunt wedergeboren doen worden. En al is de wedergeboorte absoluut noodzakelijk, het is absoluut onmogelijk voor u, tenzij God de Heilige Geest het zal doen.

Ik twijfel er niet aan dat Spurgeon als het er op aan komt zuiver is in de leer, zelfs zuiverder dan bijvoorbeeld J.C. Ryle die soms over de schreef gaat in zijn leer der verzoening. De vraag is echter hoe de leer gefunctioneerd heeft in Spurgeon's prediking. Waren zijn preken evenwichtig genoeg? Hij was zich bewust van het gevaar van zelfbedrog en hij waarschuwde er soms tegen. Maar is hij duidelijk genoeg geweest?

Kanttekeningen bij Spurgeon

Drie dingen zijn mij opgevallen: Spurgeons biograaf Iain Murray schrijft dat Spurgeon in de loop van zijn dienstwerk steeds meer bezorgd werd over zelfbedrog. Vooral de laatste vijftien jaar van zijn leven sprak hij meer over hen die nooit "gedood" waren en ook nooit waarlijk zijn opgewekt. Wat ik begrepen heb is dat Spurgeon er pas later achter gekomen is hoe gemakkelijk men zich kan bedriegen. Heeft hij misschien de vruchten geplukt van zijn eigen prediking? Werd hij steeds meer bezorgd over het misverstaan van zijn preken en voelde hij zich schuldig? We kunnen hem deze vraag niet stellen, maar het zou me niet verbazen dat zijn nuancering werd veroorzaakt door het inzicht dat hij kreeg in hoe men zijn preken beluisterde.

Een ander ding dat me opviel is dat Spurgeon zich nooit duidelijk heeft opgesteld tegen een nieuw soort van prediking die ook in zijn kring binnen drong en werd geïntroduceerd door Amerikanen zoals Moody. Dit nieuwe soort predikers begon aan het einde van de kerkdiensten de hoorders te vragen op te staan en voor Jezus te kiezen als hun persoonlijke Verlosser. Volgens de mening van velen in zijn dagen was deze methode erg effectief en kwamen velen tot "bekering". En al was Spurgeon bezorgd over deze manier van evangelieprediking, en al hield hij het bij het oude, er was een tweeslachtige houding in hoe hij dit probleem benaderde. Hij heeft niet veel meer gedaan dan te zeggen dat het zo voor hem niet hoefde. Heeft Spurgeon voldoende de gevaren van deze beweging ingezien? Of heeft hij het wel gezien maar heeft hij niet de kracht gehad zich er feller tegen te kanten? Het vereist ongelofelijk veel moed om je van je eigen kring te vervreemden, en het kan zijn dat dat teveel voor hem was. Het bleef bij waarschuwen. Intussen moeten we stellen dat of Spurgeon het gevaar niet voldoende heeft onderkend, of dat zijn eigen gemeente al zover was afgedwaald dat hij ze niet meer kon redden. In beide gevallen geeft ons dit stof tot nadenken!

Tenslotte wil ik niet onvermeld laten dat Spurgeons gemeente na zijn dood inderdaad is afgegleden naar een oppervlakkige godsdienst en opgenomen is in de Moody beweging. Jammer dat zijn volgelingen het spoor bijster raakten en niet op de oude paden wandelden. Of is het ook gedeeltelijk Spurgeons eigen schuld? Het is mogelijk dat zijn volgelingen het verschil met zijn opvolgers niet zo voelden omdat de aanzetten tot eenzijdigheid al te vinden zijn bij Spurgeon. De manier waarop hij gestalte gaf aan het bevel tot bekering en geloof lijkt soms erg op die van Moody en kan opgevat worden als een bevel om snel een verstandelijke keus te maken voor Jezus. Spurgeon heeft dat mijns inziens niet zo bedoeld, maar zo kwam en komt het soms wel over. De atmosfeer van zijn preken was anders dan die van de Puriteinen. Om een voorbeeld te noemen, hij zegt in een van zijn preken dat hij gelooft dat er meer mensen in de hemel zullen komen dan in de hel. Hij voegde eraan toe dat de zielen van al de gestorven kinderen, zodra zij sterven, zich naar de hemel haasten. Dit is een taal die we niet in Gods woord tegenkomen en waartegen we bedenkingen hebben.

Begrijpt u me niet verkeerd. Ik wil deze godvrezende prediker niet hard afvallen en veroordelen. Ik heb ook geen bezwaar tegen de prediking van de ernstige roeping tot berouw en geloof in Christus. Ik stem met Spurgeon in dat de Heere van ons vraagt wat we Hem door onze val niet meer kunnen geven. Spurgeon preekte een zuivere leer, waarschuwde zelfs tegen schijngeloof en oppervlakkigheid. Maar toch vraag ik me af waarom hij zo vaak verkeerd is verstaan. Was dat ook niet door de accenten die hij zelf legde? Ik weet wel dat een sterk ac- cent op de onmacht van de mens zonder een duidelijke evangelieprediking ook ernstige gevolgen kan hebben voor de hoorders, maar toch meen ik dat zijn voorbeeld een teken aan de wand is.

Hoe ik tegen Spurgeon aankijk? Ik beschouw hem op dezelfde manier als we in onze gemeenten sommige andere bekende theologen beschouwen. Om hem met anderen te vergelijken, ik waardeer de geschriften van Philpot ten zeerste, maar ik betreur dat hij niet zo duidelijk is in de leer van de uitwendige roeping. Of een andere vergelijking: ik beschouw Spurgeon net als Kohlbrugge als een man van eenzijdigheden waar we niettemin wat van kunnen leren. En ik wilde dat ik wat meer had van het vuur van mannen als Philpot en Spurgeon en Kohlbrugge.

Om kort te zijn: naar mijn mening zijn om maar enkele te noemen schrijvers als John Owen, John Bunyan en vele andere Puriteinse, Nederlandse en Amerikaanse oud-vaders evenwichtiger dan Spurgeon was. Verguizen? Nee, dat gaat te ver. Maar het zij toegegeven, met alle waardering voor Spurgeon, hij had zijn eigenaardigheden en eenzijdigheid. En hij wordt soms voor de kar gespannen door hen die juist eenzijdigheid voorstaan.

Chilliwack,

ds. P. van Ruitenburg.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen