Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

Mis als ‘vervloekte afgoderij’?

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

Mis als ‘vervloekte afgoderij’?

4 minuten leestijd Arcering uitzetten

De mis blijft als vervloekte afgoderij gewoon in de Heidelbergse Catechismus staan, als het aan de Gereformeerde Kerken vrijgemaakt ligt. De classis Harderwijk heeft recent een verzoek afgewezen dat de kerk van Barneveld- Voorthuizen vorig jaar had ingediend. Een Benedictijner monnik van de Abdij van Egmond reageerde in de pers geprikkeld over de gewraakte zinsnede in de catechismus. De mis is geen offer, schreef hij. Maar klopt dat?

Volgens de vrijgemaakte kerk in Barneveld zou de betreffende passage ontstaan zijn in het vuur van de godsdienststrijd. De vervloeking komt namelijk niet in de oorspronkelijke tekst voor. Dat klopt inderdaad. De zin is namelijk toegevoegd nadat het Concilie van Trente de protestanten had vervloekt (anathema sit) als ketters, onder meer omdat ze leerden dat brood en wijn tijdens de eucharistie niet werkelijk in het lichaam en bloed van Christus veranderd zouden worden.

De Christian Reformed Church in Noord-Amerika heeft in 2006 de zinsnede in de Catechismus al tussen haakjes geplaatst, met vermelding dat deze passage de officiële leer van Rome niet juist weergeeft. Dat was ook de clou van de genoemde Benedictijner monnik.

Wat is echter de huidige roomse leer van de mis of eucharistie? Rome ziet de eucharistie als “de oorsprong en het hoogtepunt van heel het christelijk leven”, zo vermeldt de Catechismus van de Katholieke Kerk. In de heilige eucharistie ligt heel het geestelijk goed van de kerk vervat.

Men spreekt van het “heilig offer” of “heilig misoffer”, omdat dit sacrament het ene offer van Christus “tegenwoordig stelt en de offergave van de kerk insluit”. Door de instellingswoorden worden brood en wijn “op geheimnisvolle wijze” het lichaam en bloed van Christus, aldus de Catechismus.

De eucharistie is dus meer dan een dankzegging en gedachtenis, waarmee de Reformatie zich nog zou kunnen verenigen. Het probleem zit in de “tegenwoordigheid” van Christus in het sacrament.

Het offer van Christus vormt – volgens Rome – met het offer van de eucharistie “één enkel offer”. Het is dezelfde Christus die opnieuw geofferd wordt op het altaar, zij het nu op “onbloedige wijze”. Kortom, er is wel degelijk sprake van een werkelijk offer.

De transsubstantiatie is dus niet alleen maar een middeleeuwse uitvinding waartegen de Reformatie haar stem verhief, maar wordt ook nu nog onverbloemd geleerd. De Catechismus van Rome schaart zich achter Trente door te stellen: “In het allerheiligste sacrament van de eucharistie zijn ‘het lichaam en bloed van onze Heer Jezus Christus samen met zijn ziel en zijn godheid, en bijgevolg de gehele Christus, waarachtig, werkelijk en wezenlijk tegenwoordig.”

Door de consecratie komt “de verandering tot stand van de gehele substantie van het brood in de substantie van het lichaam van Christus onze Heer, en van de gehele substantie van de wijn in de substantie van Zijn bloed. Deze verandering nu is door de katholieke kerk gepast en treffend wezensverandering (transsubstantiatie) genoemd”.

De eucharistische tegenwoordigheid van Christus begint op het moment van de consecratie en duurt zolang de eucharistische gedaanten blijven bestaan. Dat betekent ook de verering van de eucharistie, die ook onverbloemd wordt gehandhaafd. “In de misliturgie drukken wij ons geloof in de werkelijke tegenwoordigheid van Christus onder de gedaanten van brood en wijn onder andere uit door te knielen of door een diepe buiging te maken als teken van aanbidding.” Roept dat geen herinnering op aan het buigen voor de hostie?

Bij moderne katholieke theologen zoals Edward Schillebeeckx (1914-2009) is er een heroverweging gedaan ten aanzien van de transsubstantiatie, namelijk door begrippen transsignificatie (consecratie vooral gericht op een verandering van betekenis van brood en wijn) en transfinalisatie (door de consecratie verandert het doel – finis – van brood en wijn) te gebruiken. Schillebeeckx stelt dat het aristoteliaanse filosofische kader dat aan het begrip transsubstantiatie ten grondslag ligt, de oorzaak was van veel problemen voor de mens van nu.

Er kwam volgens hem in de tijd na de Tweede Wereldoorlog steeds meer vijandigheid tegen de ontologische en ‘fysieke’ interpretatie van de eucharistie. Schillebeeckx leerde feitelijk een symbolische interpretatie van het avondmaal dat parallellen oproept met Zwingli, al noemt hij deze naam niet.

Het officiële antwoord van Rome was echter dat deze ontwikkelingen aanvaardbaar waren, zolang ze samengingen met het traditionele begrip van de transsubstantiatie. Met andere woorden: aan dit laatste dogma mag volgens Rome niet getornd worden.

Daarmee blijft dan de mis toch een afgoderij, al kan men van mening verschillen of de term ‘vervloekt’ geëigend is om de mis op die manier af te wijzen. Misschien dat het weglaten van de term ‘vervloekt’ de angel uit de pijn zou halen. Maar afgoderij blijft de mis zeker.

Dit artikel werd u aangeboden door: Protestants Nederland

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van vrijdag 1 april 2011

Protestants Nederland | 24 Pagina's

Mis als ‘vervloekte afgoderij’?

Bekijk de hele uitgave van vrijdag 1 april 2011

Protestants Nederland | 24 Pagina's