Bij de kansel van: Poortvliet

05. M. van Kooten

Deel 14 van een serie over kerkendienaars en hun spreekplaatsen

Midden op het eiland Tholen ligt het dorp Poortvliet. In het centrum staat de oude kerk die eigenlijk het restant is van een indrukwekkende basiliek die ten tijde van de tachtigjarige oorlogwegens houwvalligheid ontdaan werd van koor en zijtransept. De kerk is gewijd aan de heilige Pancratius. De legende wil dat deze jongen in het jaar 304 te Rome op 14 jai'ige leeftijd martelaarwerd. In een uiterste poging om het christendom voorgoed te vernietigen verplichtten de keizers Diocletianus en Maximanus iedereen om te offeren aan de Romeinse goden. Bij weigering volgde de doodstraf. Pancratius weigerde. Paus Symmachus bouwde een kerk over het graf van deze martelaar, de San Pancratio. Een eed afgelegd in deze kerk gold als bijzonder heilig in de Middeleeuwen. Pancratius genoot in de Middeleeuwen over geheel Europa bijzondere verering, blijkbaar ook in Poortvliet. Weinig kerkgangers in Poortvliet zullen nu nog iets met Pancratius hebben. Hopelijk wel met de preekstoel en de prediking.

De preekstoel is in 1645 ver­ s vaardigd en staat tegen de muur L die vanouds schip en koor scheid­ d de. Nu is op de plaats van het koor e het verenigingsgebouw tegen die g zelfde muur aangebouwd. Een van t de vele predikanten die de monu­ C mentale preekstoel heeft beklom­ H men, is Samuel Immens geweest. m Hij was een broer van de veel be­ d kendere Petrus Immens van wie De e godvruchtige avondmaalganger tot op de g dag van vandaag nog wordt gele­ d zen. Zijn vader was Robertus Im­ v mens, die ook predikant was. Vier o zonen had Robertus die dienaar p werden van het Goddelijk Woord z en een zoon, die net voordat hij ' proponent werd, stierf aan de ge­ v volgen van de tering. Petrus en Sa­ V muel waren twee andere zonen. g

De enige gemeente, die Samuel Immens diende, was Poortvliet. Dat is maar heel even geweest. Slechts drie maanden. Van 3 maart 1686 tot 2 juni 1686. Maar in die korte tijd blijkt hij velen tot zegen te zijn geweest.

Samuel was in zijn studententijd onder de prediking van Hermanns Witsius tot bekering gekomen. Deze had als tekst: 'Samuel! Samuel!' We zouden het vandaag allemaal wat anders zeggen en verwoorden, maar Jacobus Willemsen schreef in de voorrede op De godvruchtige avondmaalgariger, waarin d hele familie Immens wordt be­ schreven: 'Hy wierd onder de Leerrede tot gemoedelijke indrukken bewrocht omtrent zynen eeuwigen staat, zyn hart wierd hem geheel omgezet en hy, binnen korten tyd, tot een juichend Christendom opgeleid.'

Het afscheid dat Samuel van de gemeente nam ging er wel heel wonderlijk aan toe. Hoewel hij nog fris en kerngezond was, deelde hij de e gemeente bij zijn laatste preek mee dat hij naar huis ging, naar zijn vader, die toen te Oirschot stond, om daar te sterven. Toen hij in de pastorie van Oirschot door zijn zus Maria werd verwelkomd zei hij: 'Zuster, ik kom hier in het huis van vader om over te gaan in het Vaderhuis daarboven.' En alzo is geschied.

In later dagen heeft ook de Reveilpredikant Christiaan Daniël Louis Bahler de gemeente gediend. Die stond er geen drie maanden, maar het uitzonderlijke feit wil dat hij driemaal achtereen werd beroepen en toen uiteindelijk het beroep aannam. In het streekblad Eilanden-nieuws werd daaraan in i960 gerefereerd onder het kopje "Driemaal is scheepsrecht'. Hij deed op I februari 1857 intrede met Handelingen 16:9: En van Paulus werd in de nacht een ge­ e zicht gezien: r was een Macedonisch man staande, die hem bad

en zeide: Kom over in Macedonië en help ons.' Een tekst die vanwege de driemaal herhaalde beroeping en zijn overkomst van Wemeldinge, aan de andere zijde de Oosterschelde, geweldig aansprak. Toch was zijn bediening maar kortstondig. Weliswaar geen drie maanden maar tweemaal zoveel is ook geen lange bediening. Op 17 augustus 1857 overleed hij namelijk.

Rond 1870 begon ene Johannes Elenbaas in zijn huis kerkdiensten te houden. Het was deze godvruchtige man niet meer mogelijk om in de oude kerk van Poortvliet te kerken.

Het schriftwoord 'Die geloven haasten niet' was hem waarschijnlijk niet bekend. Want in zijn dagen mocht de bekende Hendrik Bax van 1872 tot 1875 dienaar van het Woord zijn in Poortvliet, en daarmee wekelijks op de oude kansel staan.

Zijn krachtdadige omzetting was bepaald niet in een hoek geschied.

Heeft Wulfert Floor daar tussen de regels door Johannes ook op willen wijzen toen hij hem op 3 maart 1873 een brief stuurde, nadat deze had gevraagd of Wulfert Floor een keer bij hem in huis wilde oefenen en waarbij hij zelfs toezegde dat de oude moeder wel op de grond wilde slapen om Floor haar bed af te staan als hij zou logeren? In ieder geval lezen we in die brief: 'Verder ken ik niemand bij ulieden als dominee Bax, de Ned.

Herv. Predikant, want die is uit onze streek gekomien.' En aan het eind van de brief: 'Hier op Driebergen zijn maar weinig bekeerde mensen, ver de meesten zijn wandelaars op de breede weg. Het is hier de plaats van de rijkdom.

Somtijds 24 of 26 prachtige rijtuigen voor de hervormde kerk, maar het is alles ligt en digt. En door­ gaans onder al de rangen een doorbrekende zedeloosheid. De meeste van Gods kinderen hooren tot de Ned. Herv. Kerk maar ook sommige zijn afgescheiden, maar veel bijzonder leven wordt er niet gevonden. Wij beleven donkere dagen, en wat zal het nog worden, indien ons arm en diep gezonken land, niet begint te buigen onder de hand der Heeren? '

Tenslotte nog een anekdote uit het leven van de oud parlementariër ds. H.G. Abma (1915-1992). Hij kreeg in de oorlog een beroep naar Poortvliet. Door allerlei oorlogsomstandigheden was het hem niet mogelijk de gemeente te bezoeken en de preekstoel te zien of te beklimmen om een kennismakingspreek te houden. De eerste keer dat het er toch van kwam, was bij de bevestiging van zijn zoon

Gerrit Hette op tweede kerstdag 1974-Hij refereerde daaraan bij de bevestiging van zijn zoon: 'Gemeente, ruim drieëndertig jaar geleden heeft u ook een beroep uitgebracht op kandidaat Abma. En dat beroep is niet opge-.^^ volgd. Tot voor enkele 1 jaren geleden was mij de I gemeente zelfs onbe-I kend. Omdat het I destijds in de oor-I logstijd niet mogelijk was het eiland Tholen te bezoeken in verband met het uitgebrachte bezoek. De bedoeling was dat ik voor u tweemaal in de bediening zou voorgaan op een zondag. En omdat het Ausweis niet op tijd kwam, is aan dat voornemen geen gevolg gegeven, 'k Heb enkele jaren terug al eens een keer in een noodkerkje gepreekt. Dat was de eerste inwilliging van de toezegging. En niet te denken dat de tweede dienst die u nog tegoed had van mij, de bevestiging zou zijn van uw nieuwe predikant en leraar, 'k Hoop dat u hem met liefde en blijdschap zult omringen. Dat is de grootste dienst die u kunt bewijzen aan uw predikant, herder en leraar, wanneer u met toegenegenheid ontvangt het Woord dat in u geplant wordt.'

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen