Kalligrafe J. Nicolaï over de schoonschrijfkunst

Een jaar of vijf terug is mevrouw Nicolaï begonnen met kalligrafie. Haar belangstelling werd gewekt door een artikeltje in een krant over een mevrouw die kalligrafe was. „Mijn zuster en ik zijn naar haar toe gegaan om inlichtingen. Een paar maanden hebben we 's avonds les van haar gehad, zeg maar de eerste beginselen. Zelf ben ik doorgegaan, ik heb een schriftelijke cursus gevolgd bij de LOL" Over de cursus deed mevrouw Nicolaï een kleine twee jaar. Eén van de opdrachten die ze voor de les moest doen hangt netjes ingelijst aan de wand. Het stelt een pagina voor van een boek uit de Leidse bibliotheek met oude Latijnse tekst. In het cursusboek stond er een foto van en aan de hand van die foto moesten de cursisten de tekst naschrijven. Natekenen komt dichter in de buurt van wat de Friezin gedaan heeft. ,,Ik weet niet wat er staat, maar ik vond het heel goed geslaagd. '' Ze had er dan ook een negen voor.

Theorie
Voordat de kalligrafiecursisten hun examen deden kregen ze eerst vijf zaterdagen praktijkles. ,,Dat is heel belangrijk," vertelt de Friese kalligrafe. ,,Je leert van elkaar. De lettersoorten leer je op de cursus, maar de versieringen erbij moetje zelf bedenken. Je kijkt hoe de anderen het gedaan hebben. '' Al pratende is de schoonschrijfster naar haar bureau gelopen en haalt er een paar examenopgaven uit: een oorkonde en een diploma. ,,De tekst van oorkonde en diploma krijg je, maar je moet ze zelf schrijven," vertelt ze. ,,Je moet kiezen welke letter je ervoor gebruikt. Verder moesten we met krijt een grote naam schrijven en we moesten met penseel schrijven. Je hebt er een dag voor en je ziet maar dat je binnen die tijd klaar komt. Je kunt niet zeggen: ik denk er nog even over, ik doe het straks wel; nee, het moet die dag gebeuren. Veel mensen denken: dat doen we even, maar 't is niet zomaar even. Ik heb er echt op geblokt, want er komt ook veel theorie bij. Daar krijg je drie kwartier vragen over. Bijvoorbeeld hoe al die verschillende pennen en stijlen heten, en de lettersoorten. De Gotische stijlen zijn de bekendste, 't Is echt een beefle geschiedenis. Dat vond ik het vervelende deel van de cursus, dat is gewoon stampwerk.''

Niet gratis
In 1981 slaagde mevrouw Nicolaï. Ze had toen het diploma bij de Vereniging van leraren in het schoonschrijven en mocht zich kalligrafe noemen. De kalligrafe heeft echtereen huisgezin met drie kinderen te verzorgen en timmerde dus de eerste tijd niet te veel aan de weg.

,, Ik doe het erbij, als liefhebberij. Maar de opdrachten komen nu wel. Ik heb affiches verstuurd naar scholen en gemeentehuizen, voor diploma's en oorkondes. Veel vraag ik er niet voor, maar 't is niet gratis. Het papier en het lint voor de oorkondes is erg duur en het papier is moeilijk te krijgen. De pennen zijn ook duur. Ik heb zo'n veertig verschillende soorten pennen en de prijzen lopen uiteen van veertien tot vijfendertig gulden." Op het bureau van de schoonschrijfster staan een paar boeken over kalligrafie. ,,Die zijn moeilijk verkrijgbaar. En boeken met oude teksten, zoals die van de cursusopdracht, zou ik vreselijk graag hebben, maar die zijn niet te koop. Je vindt ze alleen in musea." Haar bureau heeft mevrouw Nicolaï overigens speciaal voor haar hobby gekregen. ,,Ikmoetm'n spullen ergens kwijt zodat niemand eraan kan zitten rommelen. Dan raakt alles door de war.'' Het is echt een bureau waar geen typemachine bij past, laat staan een computer.

Liefdewerk
Naast de betaalde opdrachten doet de kalligrafe ook onbetaald werk.,, Voor kerken schrijf ik doopkaarten, huwelijksbijbels en belijdenisplaten. Daar vraag ik niets voor, het is liefdeswerk. Dat is erg mooi om te doen; zoiets krijgje maar één keer, dat blijft je hele leven. Hetisjammerdatde kerken de kaarten en dergelijke meestal typen, 't Is veel mooier om het te schrijven, en het wordt zo gewaardeerd." Natuurlijk maakt de schoonschrijfster ook zelf haar nieuwjaarskaarten, al gaat daar wel heel wat werk inzitten.,,Ieder jaar ontwerp ik een andere. Ik maak er een tekening bij of ik versier met bloemetjes en ik gebruik er apart papier voor. Omdat ik er zo' n vijftig a zestig maak ben ik er een hele tijd mee bezig. Weken van tevoren begin ik er al aan; dan ben ik uiteraard niet de hele dag bezig maar je gaat er steeds weer even aan beginnen, 'k Heb er veel succes mee."

Keurige schriften
De kalligrafe vertelt dat ze vroeger al belangstelling had voor mooi schrijven. ,,Ik heb een goed handschrift, dat heb ik geërfd van mijn vader. Op de cursus was het een voordeel dat ik op school al schoonschrijven geleerd had; dat doen ze tegenwoordig niet meer. Op de lagere school had ik een negen voor schrijven, en soms een acht. Ik had hele keurige schriften, daar ben ik echt wel trots op. Als ik nu het handschrift van m'neigen kinderen zie. . .! Op school wordt er niet meer op gelet, veel onderwijzers hebben zelf een heel slecht handschrift, hoe kunnen ze het de kinderen dan leren? De kinderen komen soms thuis met een briefje van school en als ik dan naar het handschrift kijk, denk ik: is dat nu het handschrift van een onderwijzer? Ik heb er wel eens wat van gezegd, maar dan denken ze: och, zij let daar nu eenmaal wat beter op. Wij moesten op school heel goed ons best doen. Ze moesten er nu veel meer aandacht aan besteden: als je eenmaal een handschrift hebt aangeleerd is het ontzettend moeilijk weer af te leren. Mijn zoon schrijft heel slordig; de onderwijzer zei een keer: Ik kan het niet lezen, je moet maar bij je moeder in de leer gaan."

Koud
,,Een goed handschrift is erg belangrijk; bij een sollicitatiebrief letten ze ook vaak op het handschrift. Maar tegenwoordig staat er voor schrijven geen cijfer meer op het rapport, 't Gaat erom dat het lesje binnen een bepaalde tijd af is en dat de onderwijzer en het kind het kunnen lezen." De cursussen handschrift verbeteren zijn dan ook typisch iets voor deze tijd. Vroeger wist men daar niets van. ,,lk denk", vervolgt mevrouw Nicolaï, ,, dat er juist nu zo veel belangstelling en waardering is voor kalligraferen omdat je bijna alleen maar drukwerk ziet. Dat is allemaal zó koud en. . . machinaal. . . en gedrukt. . ." Zoekend naar woorden probeert ze uit te leggen wat ze er van vindt, „'t Mooie van schrijven is juist dat het persoonlijk is. Bij gedrukte letters, al zijn ze nog zo sierlijk, is iedere letter gelijk. Maar je moet niet schrijven als een drukletter, dan is het dood. 't Moet levend zijn, er moeten geen twee letters hetzelfde zijn. Dat gaat eigenlijk vanzelf, er mag best wat speling in zitten." De schoonschrijfster laat haar ogen gaan over aan de wand hangende kalligrafiewerkstukken en herinnert zich blijkbaar daardoor: ,,En wat moetje doen als je een letter vergeet of fout doet? Juist, dan kun je helemaal opnieuw beginnen. Je kunt je papier weggooien, want er is niets meer aan te doen. Soms ben je zo gespannen met een woord bezig datje er een letter van vergeet. In het begin deed ik ook wel eens een letter fout. Met een oorkonde heb ik het eens gehad. Ja, kalligraferen vereist veel concentratie."

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen