Calvijn als opvoedkundige

Bijbel

Voor Calvijn was de Bijbel zijn grootste schat. Al zijn talenten, tijd en krachten heeft hij gebruikt om de Bijbel uit te leggen. Ja, hij wilde de Bijbel zo verklaren dat het gewone volk deze zou begrijpen. En daarom nam bij hem de prediking een bijzondere plaats in. Calvijn typeerde de mond van de prediker als de mond van Christus.

Preken

In zijn preken heeft Calvijn over allerlei onderwerpen Bijbels licht laten schijnen. Daarom vinden we in zijn verkondiging ook een aantal pedagogische (opvoedkundige) adviezen. Met name over de verhouding van ouders tot kinderen kunnen we verschillende richtlijnen horen. Calvijn wist dat opvoeden geen vanzelfsprekende zaak was. We geven enkele gedachten uit preken over Job 1 en Deuteronomium 5.

Godsvreze

“We leren hier nuttige lessen. Vaders moeten namelijk hun kinderen zo opvoeden, dat God door allen wordt geëerd. We behoren dan ook dit onderwijs ernstig ter harte te nemen. Immers, we zien hoe erg slecht deze in praktijk wordt gebracht. Tegenwoordig willen zij die kinderen hebben dat ze onderwijs ontvangen. Maar men zal van zulke ouders er nauwelijks één op de honderd vinden die wil dat zijn kinderen worden aangespoord om ijverig te zijn in het geloof en het liefhebben van God. Waarom? Wel, omdat iedereen aan zijn eigen voordeel denkt en zegt: ‘Ik zou graag zien dat mijn kind wordt onderwezen.’ Waarin dan? ‘Wel, als hij een helder verstand heeft, laat hij dan door het onderwijs een hogere positie bereiken; machtig worden; bezittingen verzamelen; in aanzien komen en geëerd worden.’ Kijk, dat wordt meestal door de vaders bedoeld, als zij het over het onderwijs hebben. Maar ik zeg tegen deze vaders, dat zij moeten streven naar eenvoud en ootmoed. En deze woorden zou ik graag uit hun mond horen: ‘Ik ben tevreden als mijn kind God dient. Ik weet dan zeker, dat God hem zal zegenen en zijn weg voorspoedig maken. En al is hij in de ogen van de wereld arm, toch ben ik er tevreden mee, dat God zijn Vader is.’ Maar hoeveel vaders zijn er die zo denken? Echter, God betaalt de vaders in overeenstemming met wat zij hebben verdiend. Hij laat toe, dat hun kinderen hen de ogen uitsteken en ongehoorzaam zijn. Dat zien we voor onze ogen gebeuren, want ze erkennen niet dat God hen op deze manier straft. Alleen de Heere heeft het hoogste gezag. Daarom moet een vader zijn kinderen zorgvuldig onderwijzen in de vreze des Heeren. Hij moet beginnen hen die weg te wijzen, evenals de moeder.”

Voorbeeld

“Let nu goed op welk onderwijs ons hier door de Heilige Geest wordt gegeven in het voorbeeld van Job. De vaders dienen voor de kinderen een voorbeeld te zijn in het vragen om vergeving van zonden. Immers, wie beledigt God niet? En daarom wekt Job zijn kinderen op om zich te heiligen. Tegenwoordig gaat het echter zo: Kinderen die amper tien jaar zijn, denken al groot en een volwassen man te zijn. En daarom dienen zij met een krachtige hand gecorrigeerd te worden. Die kleine vlegels die zich zo groot voordoen en de stekels opzetten, dient men duidelijk te leren wat discipline is. Het kind dient te beseffen dat het zijn vrijheid niet zelf mag invullen. God heeft het een vader en moeder gegeven die het moet gehoorzamen.

Als kinderen ongehoorzaam zijn, verachten zij God. Kinderen mogen niet boos worden als hun vaders wat te streng zijn. Zij dienen geduldig, beleefd en rustig te zijn. Aan de vaders is het verboden om te hard aan te pakken, of om hen moedeloos te maken. En laten de kinderen voor hun ouders bidden. Een vader die door zijn kinderen geëerd wil worden, moet een achtenswaardig man zijn. Dat wil zeggen: hij moet daar iets van laten zien. Hoe krijgt een vader gezag, opdat zijn kinderen naar hem luisteren? Wel, dan dient hij ernstig te menen wat hij zegt en daarbij kalm en beheerst op te treden, zodat zijn kinderen zich zouden moeten schamen om hem tegen te spreken, of een grote mond tegen hem op te zetten. Maar als vaders alle gezag van God afwijzen, hoe zullen de kinderen dan naar hem luisteren?”

Offer

“Job heeft voor zijn kinderen geofferd. En dat is nodig, want we zien hoe de eerzucht in de wereld heerst. Als iemand veel kinderen heeft, dan is hij daar blij mee. Hij is voor hen verantwoordelijk en zij moeten hem gehoorzamen. Als hij genoeg bezit om een groot gezin te onderhouden, dan schept hij daar behagen in. Waarom? Wat bezielt hem? Eerzucht en niets anders, want men let meestal niet op de grote verantwoordelijkheden die daaraan zijn verbonden. Zijn de ouders ook waakzaam om hen op te voeden in de vreze des Heeren? Immers, als God in een gezin wordt beledigd, dan dient hij die het hoofd is, zich daaraan medeschuldig te achten, ook al heeft hij met het kwaad niet ingestemd. Toch dient hij om die oorzaak God te smeken om vergeving. En daarom bracht Job offers tot verzoening. En zo dienen ook wij te doen. Wij dienen ons voor de Heere te verootmoedigen en Hem om vergeving te vragen. Onze huisgezinnen moeten we met zorg en in oprechtheid regeren. Ja, het moeten als het ware kleine Kerken van God zijn!”

Verantwoordelijkheid

“Job dacht niet alleen aan zichzelf, maar hij wist en voelde zich ook verantwoordelijk voor zijn kinderen. Tegenwoordig doet men juist het tegenovergestelde! Als iemand kans ziet om zich te verontschuldigen, dan zal hij zich dadelijk verschuilen achter het beste excuus dat hij maar kan vinden. Heeft iemand een overtreding of misdrijf gedaan, dan zal hij eerder om zich eruit te redden onwaarheid spreken, dan zijn zonde erkennen! De meeste kinderen en volwassenen zoeken uitvluchten. Dat doet Job niet. Hij schuift zijn verantwoordelijkheid niet weg. Integendeel, hij erkent dat als zijn kinderen zondigen, hij wellicht heeft gefaald in de opvoeding. En laten de kinderen voor hun ouders bidden.”

Genade

“Wij moeten ons maar niet mooier voordoen, dan we zijn. Altijd is er wel enig bederf. Hoe komt dat? Waar ligt dat aan? Dat komt door onze verdorven natuur. Het is hier net als bij de wijn. Er is slechts één korrel zout of één druppel azijn nodig om goede wijn te bederven. Kinderen en volwassenen weten geen maat te houden. Hun gevoelens en begeerten hebben zij niet zo goed in bedwang, dat er niets op aan te merken is. Nooit mogen zonden worden gekoesterd. Deze les mogen we niet vergeten! En laten wij branden van liefde en ijver om dienstbaar te zijn aan Gods glorie. En Hem in de Naam van onze Heere Jezus Christus niets anders vragen, dan ons te tonen dat Hij ons genadig is.”

Ten slotte

Bij Calvijn werkten gezin, school en kerk samen bij het onderwijzen en opvoeden van de jeugd, met name op godsdienstige terrein. Denk hierbij in het bijzonder aan het catechetisch onderwijs. De betekenis van dit onderwijs is niet om knappe en hoogmoedige kinderen te kweken, maar sterke karakters die God dienen en hun naaste. De reformator van Genève wilde primair persoonlijkheden vormen die zich in alles door Gods Woord lieten gezeggen.

En daarom dient het omgaan met de jeugd gestempeld te worden door een Bijbelse geest. Kernwoorden hierbij zijn: zelfverloochening, ootmoed, gehoorzaamheid, liefde, dienstbaarheid, vreemdelingschap, lijden en hopen. Kunnen wij met Calvijns pastorale en opvoedkundige adviezen onze winst doen?

Leerbroek, A.B. Goedhart

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen