KLEINE KRONIEK

Moeilijkheden in de vrijgemaakte kerken

Het is niet dat er in mijn eigen tuintje niets meer te wieden valt, dat ik over het hek eens in buurmans tuintje kijk. Het is veel meer medeleven met andere kerken, die eigenlijk als broeders van hetzelfde huis behoorden samen te wonen. Dezer dagen sprak ik een vrijgemaakte broeder, die het erg moeilijk had met zijn eigen vrijgemaakte kerk en die ook zeer somber gestemd was over de toekomst van die kerken. Hij voorspelde dat de vrijgemaakten spoedig uiteen zouden vallen, dat er eigenlijk geen tegenhouden meer aan was, dat alleen een wonder de vrijgemaakten nog bij elkaar zou kunnen houden. Geregeld worden er urenlange vergaderingen gehouden, soms dagenlange vergaderingen van kerkeraden, classes en particuliere synoden. En de roep naar een buitengewone generale synode wordt steeds groter. Hij gaf me ook een knipsel uit een krant, waarin nog eens samengevat werd wat eigenlijk op 't ogenblik de gereformeerden vrijgemaakt beroert: ,

„De zo langzamerhand alom bekende Open Brief aan de z.g. Tehuisgemeente in Groningen heeft grote spanningen opgeroepen. Deze Open Brief is twee jaar geleden door vijfentwintig leden van de vrijgemaakte kerken geschreven aan de groep die achter ds. A. van der Ziel te Groningen stond en die de Tehuisgemeente vormde, zo genoemd omdat zij haar kerkdiensten hield in Het Tehuis in Groningen. Het gevolg van dit conflict was dat een aantal leden van de kerk van Kampen zich afscheidde en dat er nu in Kampen twee kerken zijn, namelijk een kerk-Bos en een kerk-Gritter, zo genoemd naar de respectievelijke scriba's, de heren J. Bos en D. J. Gritter.

De opvattingen van ds. B. Telder, emerituspredikant te Bilthoven, hebben tot moeilijkheden geleid. Ds. Telder heeft enkele boeken gepubliceerd over het leven na de dood - — velen in dc-vrijgemaakte kerken achten deze leer in strijd met de bijbel.

Een soortgelijke controverse is ontstaan door de visie die ds. J. O. Mulder en ds. G. Visee te Kampen hebben ontwikkeld betreffende de wet en vooral betreffende het vierde gebod. Deze predikanten achten de wet en dus ook dit gebod wel bindend voor Israël, maar niet voor de Nieuwtestamentische kerk. En dat heeft uiteraard ook consequenties voor de viering van de zondag.

Door al deze geschillen zijn er op verschillende plaatsen scheuringen ontstaan. In Utrecht is de kerkeraad uiteengevallen en gingen de twee predikanten een verschillende weg. Ds. W. G. Visser die een preek gehouden had over Zondag 12 van de Heidelbergse Catechismus, waartegen bezwaren gemaakt werden, is lid van de kerkeraad, die meent dat de Open Brief geen reden geeft om met predikanten te handelen.

Zijn collega ds. G. A. Hoekstra is lid van de andere kerkeraad. Een van de zaken, die in Utrecht aanleiding hadden gegeven tot deze geschillen, was het besluit van de kerkeraad een van de ondertekenaars van de Open Brief, ds. J. Keizer te Brouwershaven, voor te laten gaan in de kerkdiensten.

Ook in de classis Middelburg heeft ds. Keizer vanwege zijn handtekening onder de Open Brief moeilijkheden gekregen. Deze classis meent dat de kerk van Brouwershaven met haar predikant moet handelen, maar zowel de kerk als ds. Keizer ziet daar geen aanleiding toe. Onlangs verklaarden zij op de classis Middelburg, dat zij het laatste woord hierover gesproken hadden!

Als er een conflictsituatie ontstaat komt het nogal eens voor dat enkele ambtsdragers de gemeente wegroepen van achter de naar hun mening ontrouwe kerkeraad. Dat is onlangs gebeurd in Amsterdam-Zuid en in 's-Gravenhage-Zuidwest. Men gebruikt daarvoor, evenals in 1886, wel de term „doleren". Wanneer er in zulk een situatie een classisvergadering wordt gehouden, dan komen er ook vaak in het classisverband moeilijkheden. Zo zijn de classes Alkmaar-Zaandam en Haarlem gescheurd. Soms ontstaan er in een classis zulke conflict-situaties als het binnen een classis niet meer willen samenwerken met ondertekenaars van de Open Brief." —

Verschillende predikanten hebben de vrijgemaakte kerken verlaten om terug te keren naar de gereformeerde kerken. Maar anderen, die ook grote bezwaren hebben tegen de gang van zaken menen dat de toestand in die kerken nog veel erger is dan in 1944 toen de vrijmaking plaats vond:

Zeer uitvoerig heeft vooral de particuliere synode van Overijssel zich met al deze zaken bezig gehouden. Vele dagen heeft zij vergaderd over de situatie in Kampen. Zij heeft uitgesproken: a. dat de leer van ds. Mulder en ds. Visee inzake de wet en vooral inzake het vierde gebod in strijd is met de Heilige Schrift en met de belijdenis van de kerk; b. dat de bezwaren die bij de classis Kampen zijn ingebracht tegen de Open Brief, gegrond zijn; c. dat de kerkeraad van Kampen, door de generale synode van Rotterdam-Delfshaven niet te erkennen en door zijn predikanten ongehinderd te laten voorgaan in de diensten van de Tehuisgemeente in Groningen de regels van het kerkverband heeft geschonden en dit verband zelf heeft aangetast; en d. dat de kerkeraad van Kampen de leer van ds. Telder ten onrechte in bescherming heeft genomen. Deze leer wijkt volgens de particuliere synode af van wat de catechismus zegt over het leven na dit leven.

Zal een generale synode de eenheid kunnen herstellen? Mijn zegsman is hierover bijzonder pessimistisch. Toch kan ook hij niet terug naar de ge'

reformeerde kerken, gezien de ontwikkeling daar. Hij verkeert in een gewetensconflict, waar hij het bijzonder moeilijk mee heeft. Blijven kan hij eigenlijk niet en waar moet hij heen? Hier komt een stuk nood van de verdeelde gereformeerde gezindte in ons land openbaar.

De gereformeerde oecumenische synode

De Gereformeerde Kerken zijn nogal teleurgesteld in de besluiten van de gereformeerde oecumenische synode, tenminste de meerderheid van haar officiële vertegenwoordigers was dat. Ten aanzien van de aansluiting bij de Wereldraad van kerken, de vrouw in het ambt, de apartheidspolitiek in Zuid-Afrika neemt men een ander standpunt in dan in de uitspraken van de G.O.S. is neergelegd. In De Wekker schrijft ds. J. H. Velema hierover:

„Op een middelbare school werd door een godsdienstleraar gevraagd naar de betekenis van de afkorting G.O.S. Antwoord van een leerling: Gereformeerd Ouderwets Standpunt. Het bleek dat hij die wijsheid op een jeugdappèl had opgedaan. Het is typerend voor de geestelijke situatie, waarin wij ons vandaag bevinden, dat op deze wijze wordt geoordeeld.

Het is duidelijk geworden dat de meerderheid van de afgevaardigden zich niet kon vinden in de beslissingen van de Geref. Kerken in ons land. De G.O.S. is inderdaad behoudender, schriftuurlijkprincipiëler dan de Geref. Kerken zoals zij zich de laatste jaren hebben uitgesproken. Begrijpelijk dat fflen in gereformeerde kring niet zo erg gelukkig is roet de verschillende besluiten van de G.O.S., al 2 'jn er in de Geref. Kerken ook die van harte dankbaar zijn dat de G.O.S. dit geluid liet horen.

We zijn dankbaar dat het gebeurde. Uiteraard Weten we niet hoe een en ander zal ontvangen en beoordeeld worden door de generale synode van de Geref. Kerken. Het zou jammer zijn wanneer de Geref. Kerken de G.O.S. zouden afschrijven; we geloven dat ook niet. Zij zouden zich dan trouwens in een isolement plaatsen, dat krachtens historie en roeping niet te verantwoorden is. Of men moest menen dat de gang van zaken op de G.O.S. de voorstanders van de Wereldraad een argument in handen geeft de principiële beslissing, die gevallen is, nu maar zo spoedig mogelijk te effectueren. Maar er zal nog voldoende tegenstuur zijn, hopen en vermoeden we.

De grote betekenis van de gehouden Geref. Oecumenische Synode is geweest het beleven en versterken van de band tussen gereformeerde kerken over heel de wereld. In een tijd, waarin veel verandert en verschuift en waarin allerlei invloeden het kerkelijke leven gaan infecteren, is het van bijzondere waarde te weten dat men niet alleen staat en dat andere gereformeerden dezelfde zorgen hebben.

Onzerzijds was de ontmoeting met de afgevaardigden uit Zuid-Afrika en Amerika, maar ook met die uit Japan en Australië/Nieuw-Zeeland, een heerlijke ervaring, die we niet spoedig zullen vergeten.

En deze broeders zelf moesten constateren — zoals in Hilversum door de prof. Runia en prof. Helberg ook openlijk is uitgesproken — dat er veel geestverwantschap was tussen hen en ons. Er is bezig een kloof te groeien tussen de Geref. Kerken in Nederland en Indonesië aan de ene kant en de overige gereformeerden in de wereld. Dat in Nederland nog anders gedacht wordt over de theologische en geestelijke problemen dan de meeste afgevaardigden van de Geref. Kerken plachten te doen, was een verrassende ontdekking voor hen bij het horen èn in persoonlijke gesprekken èn in commissie-en openbare vergaderingen van de afgevaardigden van onze kerken. Daarom zijn we dankbaar dat onze kerken bij de G.O.S. zijn aangesloten, present waren in Lunteren en een bescheiden bijdrage hebben mogen leveren aan de handhaving en verdediging van de gereformeerde zaak in de wereld." —

Een stem uit de Gereformeerde Gemeente

In De Saambinder wordt ook een „kort kommentaar" gegeven op de gereformeerde oecumenische synode. Ds. van Haaren schrijft o.a.;

„Het eigenaardige van deze vergadering is, dat zij zich synode noemt, terwijl het in feite helemaal geen synode is. Een synode toch is een lichaam, dat grote bevoegdheid bezit en dat bindende besluiten kan nemen. Dat is met deze synode helemaal het geval niet. Deze synode kan beraadslagen en desnoods bepaalde oordelen uitspreken, maar meer dan adviezen en aanbevelingen voor de deelnemende kerken houden die niet in, aldus prof. Nauta. Volgens ds. Velema is de G.O.S. dan ook meer een internationaal kontaktorgaan van de gereformeerde gezindte in heel de wereld.

Draagt deze vergadering dus ten onrechte de naam synode, ik geloof, dat het met de naam Gereformeerd net zo staat. Gereformeerd toch zijn slechts zij, die volkomen achter de gereformeerde belijdenisgeschriften van onze vaderen staan en die ook in de praktijk willen handhaven. Ik meen dat dat van alle deelnemende kerken niet gezegd kan worden. Zijn de Gereformeerde Kerken de naam Gereformeerd nog waardig? Glijdt deze kerk niet steeds verder af van het fundament, dat onze gereformeerde vaderen hebben gelegd en laat ze niet steeds meer los de vaste grondslagen van Gods getuigenis?

Op het agenda nu van deze synode stonden verschillende punten, wagrover lang en breed en soms zeer heftig gesproken is. Dat was o.a. het geval toen het rassenprobleem aan de orde kwam. Men verlangde van de synode een duidelijke uitspraak en wel in deze zin, dat de principes van de Zuid-

Afrikaanse apartheid in tegenspraak zijn met het christelijk geloof en dat de Zuid-Afrikaanse kerken hiervan moeten getuigen t.o.v. de regering. Tot zulk een duidelijke uitspraak kwam het echter niet, aangezien de Zuid-Afrikanen geen kritiek op hun apartheidsbeleid konden accepteren. Er werd een meerderheidsnota aanvaard, waarin rassendiscriminatie en racisme werden veroordeeld, doch niet de apartheidspolitiek van Zuid-Afrika. Dr. Vorster en dr. Gericke konden met een gerust hart naar huis gaan.

Doch het rassenvraagstuk was niet het enige punt, waarover in de synode zeer verschillend werd gesproken. Dit was ook het geval toen het ging over de vraag of de vrouw toegelaten kon worden tot de kerkelijke ambten. Voor de Gereformeerde Kerken in Nederland was dit eigenlijk geen vraag meer. Enkele maanden geleden toch besloten deze kerken het voorbeeld van de Ned. Herv. Kerk te volgen en de ambten voor de vrouw open te stellen en haar daarin een volwaardige plaats te verlenen met een voor haar geëigende taak. Met de uitvoering van dit besluit wilde men echter nog wachten tot de G.O.S. gehouden was. Het kon immers zijn, dat deze synode nog met enkele principiële tegenargumenten zou komen.

Met de „schriftuurlijke" tegenargumenten had men immers allang afgerekend en dat terwijl de kerk de eeuwen door weigerde de ambten voor de vrouw open te stellen op grond van de duidelijke uitspraken van de Schrift. Tegenwoordig meent men echter meer licht te hebben dan vroeger en onze vaderen, waaronder ook Calvijn, hebben, naar men zegt. bepaalde teksten altijd verkeerd uitgelegd.

De uitspraak, die de G.O.S. inzake de vrouw in het ambt deed is dan ook voor de Gereformeerden zeer teleurstellend geweest.

De synode sprak uit: „Dat het de duidelijke leer van de Schrift is. dat vrouwen zijn uitgesloten van de regerende en lerende ambten."

Vooral ds. Clement Graham van de Schotse Free Presbyterian Church was een felle tegenstander van de vrouw in het ambt. In zijn kerk wil men van de vrouwelijke ambtsdragers niet weten.

Dat de G.O.S. zich uit zou spreken tegen de vrouw in het ambt hadden de Gereformeerden waarschijnlijk niet verwacht en nu dit toch gebeurd is, zijn ze niet van plan zich bij deze uitspraak neer te leggen.

Integendeel, sommige kerkeraden hebben zo'n hast met het toelaten van de vrouw in het ambt, dat zij zonder formele toestemming van hun synode, al zijn overgegaan tot het bevestigen van vrouwelijke ouderlingen en diakenen. De Synode mocht eens op het genomen besluit terugkomen!!

Zo zijn in gereformeerd Rotterdam-Delfhaven zondag 1 september 12 vrouwelijke ouderlingen in hun ambt en bevestigd en in Baarn 8 vrouwelijke ouderlingen en 2 vrouwelijke diakenen. In Leiderdorp werden op dezelfde dag vader en dochter in het ambt van ouderling bevestigd.

Zo holt men als een blind paard voort op de ingeslagen weg en wat zal het einde zijn?

Neen, wij hebben geen reden om ons op de borst te slaan, doch dat het voor ons een waarschuwing zou zijn, de oude paden niet te verlaten!" —

Het is opmerkelijk dat ds. Velema en ds. van Haaren eigenlijk hetzelfde zeggen, zij het dan dat ze zich elk op hun eigen wijze uitdrukken. Het is zeer te betreuren, dat de ontwikkeling in de Geref. Kerken zozeer in de midden-orthodoxe lijn gaat, dat men zich wel moet afvragen waar het einde zal zijn. Dat er een vereniging van verontrusten is kan ik zeer goed begrijpen. Dat er echter niet meer opgeschrikt worden en voelen dat het helemaal misloopt op deze weg is eigenlijk onbegrijpelijk wanneer men let op hetgeen men in de afscheiding' en de doleantie beoogde.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen