Het ruime hemelrond

In grote delen van Nederland wordt het niet meer echt donker. Helaas. Door straatverlichting, reclameborden en licht van kassencomplexen is het - vooral in het westen van het land-moeilijk sterren te ontdekken. Alleen de helderste springen er nog

uit. Een klein ritje kan al helpen. Even buiten de bebouwde kom, tussen de landerijen, is het vaak al een stuk beter. Opeens zijn er vele tientallen zichtbaar. In de provincie Drenthe gaat het helemaal goed. En wie wel eens in het buitenland is geweest kan weten dat op nog donkerder plekken de hemel opeens vol kan staan. Dan is het zelfs moeilijk bekende sterrenbeelden te zien, omdat er zoveel sterren omheen staan.

Ontelbaar

Vanaf de aarde zijn zonder hulpmiddelen een paar duizend sterren zichtbaar. Een kleine sterrenkijker of telescoop zorgt ervoor dat dat aantal al oploopt tot zo'n 100.000. Toch is dat nog maar het begin, want het heelal telt ontelbaar veel sterren. Zo is niet eens bekend hoeveel sterren alleen ons Melkwegstelsel telt. De schattingen variëren:100 miljard, 200 miljard, maar mogelijk zijn het er 400 miljard, maar het blijft een schatting. En dan hebben we het nog maar over één sterrenstelsel. Terwijl er in het onmetelijke heelal naar schatting zo'n 80 tot 100 miljard van deze sterrenstelsels zijn te vinden.

Die berekening is gemaakt op opnamen van de ruimtetelescoop Hubble die ver boven de aarde zweeft en daar de hemelkoepel afspeurt. De Hubble heeft zeer gevoelige kijkers die tot in de verste hoeken van het heelal proberen door te dringen. Op een opname van een klein stukje van het heelal telden de sterrenkundigen zo'n 3000 sterrenstelsels. Toen zij doorrekenden kwamen ze voor de heel de hemelkoepel tot zo'n 80 tot 100 miljard sterrenstelsel elk met miljoenen of miljarden sterren.

Wie het Melkwegstelsel als een gemiddelde voor alle sterrenstelsels neemt, kan dan een gooi doen - meer is het niet - naar het aantal sterren in het universum. Een eenvoudige rekensom:400 miljard sterren maal 100 miljard sterrenstelsels is 40.000 .000.000.000.000.000.000 sterren (een 4 met 22 nullen). Onbevattelijk.

Hoogmoed

Deze rekensom betreft het heelal voorzover de mens dat kan bekijken, want wie kan zeggen wat er achter het verst bekende sterrenstelsel ligt? Voor een mensenverstand gaat het dan duizelen. Astronomen geven dat echter niet snel toe, vanuit het idee dat de sterrenhemel miljoenen jaren geleden ontstaan is uit een enorme explosie denken zij wel tot het einde van het heelal te kunnen 'kijken'. Hoogmoed, zal iemand denken.

Het is niet verkeert de wonderen van de

in ver-Grootte planeten houding zon. van de tot de

schepping uit te pluizen, maar er is een grens. De Canadese christenastronoom, John Byl, die een indrukwekkend boek - "God en de Kosmos"-heeft geschreven over sterrenkunde in relatie tot de Bijbel zei in 2002 in het Reformatorisch Dagblad dat de mens moet oppassen wat hij beweert over het heelal. De sterrenkundige wees daarbij op Deuteronomium 29:29. "Daar staat immers dat niet alle dingen geopenbaard zijn en dat er verborgen dingen zijn, die voor de Heere, onze God zijn. We moeten oppassen dat we God niet te klein maken. Wij kijken namelijk door een donkere bril naar het heelal. Er zijn heel veel dingen waar wij nu heel weinig van weten. En dat geldt niet alleen voor de sterrenkunde."

Aarde

Dat was een korte reis tot ver in het heelal. Terug naar de aarde en haar omgeving. De aarde is maar een klein hemellichaam. De planeet Jupiter is bijvoorbeeld duizend keer groter en ten opzichte van de zon is de aarde maar een heel klein balletje. Als de zon een grote knikker is, dan is de aarde op de zelfde schaal niet meer dan een zandkorreltje op 2, 5 meter afstand. De planeet Jupiter is een speldenknop op 12 meter. In werkelijkheid gaat het dan om afstanden van respectievelijk 149.597.870 en 778.340.000 kilometer.

De aarde draait in een dag tijd om haar as. Wij mensen zeggen: "De zon komt op en de zon gaat onder." Zo ervaart de mens dat vanaf de aarde. In werkelijkheid draait de aarde om haar as waardoor Nederland de ene keer naar de zon is gericht (dag) en de andere keer van de zon af (nacht). De draaiende aarde staat niet stil in het heelal. In een jaar tijd draait onze planeet ook nog eens om de zon. Omdat de as waar de aarde zelf om draait iets scheef staat - kijk maar naar een wereldbol - beleven we tijdens deze ronde om de zon de vier seizoenen. Zomers staat de zon in Nederland hoog aan de hemel waardoor het veel warmer is, 's winters als de aardbol precies aan de andere kant van de zon staat, komt de zon niet zo hoog boven de horizon. Op het zuidelijke halfrond van de aarde, waar landen als Zuid-Afrika, Australië en Argentinië liggen is het precies andersom, daar staat de zon tijdens onze winter juist hoog en is het er zomer. Naast de zon is de maan het bekendste hemellichaam. De maan heeft een vaste baan om de aarde. Die duurt circa 28 dagen. De afstand tussen de maan en aarde is ook 'maar' 384.400 kilometer, tegenover 149.600.000 kilometer voor de afstand tussen de aarde en de zon. In tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht, is de maan er niet alleen 's nachts. Zij staat ook regelmatig overdag

aan de hemel en is ook dan goed zichtbaar.

Meloen

De afstand tussen de aarde en de zon en de aarde en de maan vallen overigens in het niet bij de afstanden tussen de sterren. Dan gaat het over miljarden kilometers. Nog even terug naar de vergelijking van de zon met een grote knikker. Ligt de knikker Zon op de Dam in Amsterdam, dan ligt de dichtstbijzijnde knikker - de "buurster" Proxima Centauri-op zo'n 650 kilometer afstand, oftewel ongeveer bij de Brandenburger Tor in Berlijn.

De andere sterren - knikkers - in de buurt van de zon liggen in de verschillende Europese hoofdsteden: één knikker in Bern, één in Praag, Dublin, Madrid, Athene, Boekarest en Moskou. Daartussenin is het leeg. Het zijn overigens niet altijd knikkers, in sommige steden ligt een Van ds. C. Neele verscheen een boek met negen preken over sterren: Als ik Uw hemel aanzie. Aan de hand van verschillende teksten uit de Bijbel over sterren gaat de predikant in op het onderwijs dat de Heere in Zijn Woord over Zijn schepping. Zo wijzen ons de sterren op de kracht van het Woord (Genesis 1), Gods deugden (Job 38), de geringheid van de mens (Psalm 8), Gods trouw (Jesaja 40), een waarschuwing voor de kerk (Judas). Gods zorg voor de ambtsdragers (Openbaring 1), en de heerlijkheid van Christus (Openbaring 22). Dit boek bevat ook overdenkingen over de Adventsster (Numeri 24) en de ster van de Wijzen uit het oosten (Mattheüs 2). Het boekje verscheen bij uitgeverij Den Hertog, telt 13 7 bladzijden en kost € 13, 90.

meloen of een sinaasappel. Sterren verschillen in grootte en de zon is een relatief kleine ster.

Eurocent

Ook de rest van het universum is behapbaar te maken voor het menselijk bevattingsvermogen door hemellichamen op schaal te vergelijken. Ons Melkwegstelsel waarin de zon een van de miljarden sterren is, wordt in sommige schaalmodellen gereduceerd tot een schijfje ter grootte van een 1 eurocent.

Het dichtstbijzijnde sterrenstelsel - Andromeda-, dat veel groter is dan het Melkwegstelsel, is op deze schaal een munt met de doorsnee van iets meer als een 2 euromunt. Die ligt dan op ongeveer 50 centimeter afstand van het Melkwegmuntje.

Het Andromeda-en het Melkwegstelsel maken op hun beurt weer deel uit van een cluster van twintig tot dertig sterrenstelsels, de Lokale Groep. De Lokale Groep is een 'arm' cluster, dat uit relatief weinig muntjes bestaat. Het dichtstbijzijnde 'buurcluster', Virgo, is juist rijk aan sterrenstelsels. Op de gehanteerde schaal bestaat het uit 2500 muntjes en munten die in een groep op ongeveer 14 meter afstand van het Melkwegmuntje om elkaar heen draaien. En zo zijn er nog zo'n 80 tot 100 miljard muntjes verspreid over deze denkbeeldige maquette van het heelal.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen