Grootouders en de opvoeding van de kleinkinderen: goedbedoelde adviezen of bemoeizucht?

Meestal wordt het eerste kind geboren als de ouders nog vrij jong zijn. Onervaren en onwennig begint het verzorgen, het opvoeden. Allerlei vragen wellen op; grote en kleine problemen doen zich voor en soms voelen ze de last van de grote verantwoordelijkheid zwaar op zich drukken. Er zijn vele opleidingen, cursussen; voor van alles en nog wat heb je een diploma nodig, maar wat de opvoeding betreft moeten ouders veel zelf uitzoeken. Wat fijn, als er dan grootouders zijn, die met raad (en soms ook met daad) je bij kunnen staan.

Nooit goed
Daar ligt de baby in oma's armen. Opa staat er glunderend bij. Veel hebben moeder en dochter al met elkaar gesproken in de tijd die achter hen ligt. Bij moeder welden al die herinneringen aan vroeger op en ook nu moet ze sterk terug denken aan de tijd dat haar dochter een baby was. In de loop van de komende maanden blijkt dat er heel wat veranderd is in de verzorging en opvoeding van kinderen. Gelukkig kan moeder dat wel begrijpen, hoewel ze soms niet na kan laten iets te zeggen als: „Jij was met anderhalfjaar al dag en nacht droog..." Raad krijgen is fijn, maar het kan ook wel eens te veel worden. Dan ga je als de jonge moeder het idee krijgen, dat je het nooit goed doet. Oma weet het veel beter, ziet de moeilijkheden, weet feilloos de oplossingen. Ze heeft immers zelf ook een aantal kinderen grootgebracht. Maar... zo wordt de verstandhouding lelijk geschaad. Het maakt dat je op gaat zien tegen de bezoeken. Je zorgt ervoor, dat de kamer keurig is opgeruimd, Catherine er schoon en netjes uitziet, baby Gert gebaad en gevoed, de afwas gedaan en de koffie gezet is. Kortom, er mankeert niets aan. En dan komt oma. „Heeft Catherine nog steeds dat zomerjurkje aan? Kind, dat is veel te koud. Kom maar hier, Catherine, hier heeft oma een vestje voor je..."

Niet met opzet
Fout! Zo is raad geven, steun bieden en helpen ontaard in een bemoeizuchtig mee-verzorgen en mee-opvoeden. Doet oma (of opa) dat met opzet? O nee! Vaak gebeurt zoiets met de beste bedoelingen! Zij hebben helemaal niet het idee dat ze zich te veel opdringen en indringen. Het kan ook anders: elke opmerking over verzorgen of opvoeden wordt afgekapt met een: „Moeder, vader, dat zoeken we zelf wel uit. Het zijn onze kinderen en we voeden ze op naar onze eigen inzichten." Dat is jammer. Zo komt er een stilzwijgen, een onbegrip, in plaats van een goede verstandhouding. Zo kunnen de vele ervaringen van de grootouders niet overgedragen worden. Voor de valkuilen in de opvoeding zouden ze zo graag willen waarschuwen. Ze willen hun kinderen bewaren voor de fouten die ze zelfgemaakt hebben. Helaas, er is geen ruimte voor. Dat ontgaat ook de groter wordende kleinkinderen niet! Wat is het toch belangrijk om eens even stil te staan bij ons doen en laten, bij ons spreken en zwijgen. Dat geldt grootouders, ouders en kleinkinderen!

Welke regels?
Oma zit op de bank. Laura dribbelt om haar heen en praat op haar manier met oma. Heel grappig wijst ze naar het kopje op tafel. „Nee, nee", schudt ze met haar hoofd, maar tegelijkertijd heeft ze het al te pakken. „O, jou ondeugdje! Dat mag niet van mama, hoor! Zet maar gauw neer."
En oma stuurt het handje weer terug naar de tafel. Laura is niet teleurgesteld. Ze dan ook heel heeft allang weer wat anders gezien, en oma heeft haar handen vol aan dit ondernemende peutertje.
Ieder ouder heeft zijn huisregels, waar kinderen zich aan te houden hebben. In het ene gezin zijn dat heel andere regels dan in het andere. Er zijn moeders die alle zoetigheid weghouden van hun kind, terwijl anderen daar niet zo zwaar aan tillen. Bij de een mag het peutertje gerust het keukenkastje leeghalen, bij de ander wordt gewaarschuwd en een tik uitgedeeld als de grijpgrage vingertjes toch aan de pannen zitten. Hoe moeten opa en oma daarop reageren? Zij hadden vroeger wellicht weer andere regels. Als de grootouders op bezoek zijn, is het logisch dat ze het handhaven van de huisregels aan de ouders overlaten. Als Laura een kopje pakt, dan zal moeder zelf daar wel wat van zeggen. Maar soms moet oma toch ingrijpen, als er iets verkeerd dreigt te gaan, en moeder is niet in de buurt. Soms zijn grootouders te toegevend of ze vinden het maar overdreven, dat Jeroen geen snoepje mag voor het eten. En als ze zich dan niet aan de huisregel houden, en het kind toch snoep geven, ontstaat er spanning. Moeder is het er niet mee eens en naar gelang haar karakter en de verstandhouding zal ze er iets van zeggen óf het opkroppen.

Logeren
Iets anders ligt het als Jeroen, Henri of Laura bij hun grootouders mogen logeren.
Bij opa en oma is het anders dan thuis. Dat leren kinderen heel snel, als zowel ouders als grootouders daar duidelijk over zijn. Oma heeft een mooi glazen tafeltje. Daar mag je niet aan zitten. En opa wil niet dat je de poes plaagt. Bij oma hoefje niet altijd je bord leeg te eten. Opa heeft heel veel tijd voor je. Vaak wil hij wel voorlezen, of een spelletje met je doen. Of opa gaat mee wandelen. Logeren bij opa en oma doen veel kinderen erg graag. Kortom, opa en oma hebben meer tijd voor je; ze zorgen voor een gezellige logeerpartij en je mag wat meer dan thuis! Zo is het vaak. Ouders hebben wel eens de neiging om een heel pakket regels mee te geven. Allerlei instructies krijgen opa en oma. Belangrijke dingen zullen grootouders natuurlijk wel navolgen. Als ze bij voorbeeld weten dat Jeroen veel slaap nodig heeft, zullen ze er zeker voor zorgen, dat hij op tijd naar bed gaat. „Ha, m'n kereltje", lacht opa tegen Sander (4 jaar), „ga je mee de eendjes voeren?" Samen lopen ze in het park. Opa neemt het ventje bij de hand en wijst. „Kijk eens, Sander, de eenden wachten al op je." Sander wringt zich los, loopt op zijn zondagse schoenen door het natte gras en gooit de stukjes brood naar de eenden toe. Even later gaan ze naar de grote zandbak. Het heeft veel geregend de laatste tijd en er staan nogal wat plassen. Wat leuk is dat, om er hard doorheen te rennen. „Wat speelt die Sander heerlijk", denkt opa. Hij heeft geen erg in de goede kleren die het kind draagt. Als ze thuiskomen, zit Jeroen onder de modder.
Oma schudt haar hoofd maar eens en heeft heel wat werk om Jeroen weer toonbaar te maken. Gelukkig is moeder er niet...

Aandacht en eisen
Opa en oma hebben meer tijd voor hun kleinkinderen. Oma gaat niet stoffen of stofzuigen als er een kleinkind bij haar komt. Opa legt zijn schrijfwerk ook neer. Het werk kan wel even wachten, vinden ze. Er zijn ook geen anderen, met wie het kleinkind de aandacht delen moet. Heeft hij iets over school te vertellen dan vindt hij een luisterend oon Het schoolwerk wordt bewonderd, maar ook willen opa en oma best raad geven, als hij problemen heeft. Ze leven met hem mee, beoordelen hem niet, bekritiseren hem niet, hoeven hem niet op te voeden. En juist dan kan er soms zo vanzelfsprekend iets naar voren gebracht worden. Het kind aanvaardt dat, leert ervan, neemt het aan... Ouders worden er wel eens jaloers op! Zij hebben datzelfde al wel twintig keer gezegd! „Waarom luistert hij niet naar ons?", vragen ze zich af Wat de grootouders vaak zo speciaal maakt voor oudere kleinkinderen, is de rust die van hen uitgaat. Alles gaat wat langzamer, dan bij moeder thuis -die heeft immers duizend-enéén dingen aan haar hoofd! Zij heeft geen tijd om de paddestoel in de tuin te komen bekijken. Opa en oma stellen ook maar weinig eisen aan hun kleinkinderen. Ze hoeven niet zo te presteren als thuis, op school en bij hun vrienden.

Alleen Johan
Johan is de enige echte stamhouder van de famihe. Opa is heel trots op zijn kleinzoon, die zijn naam draagt. De andere kinderen uit het gezin tellen voor hem niet mee. Hij vraagt nooit naar hen en als hij op bezoek komt krijgen de twee zusjes niets. Alleen voor Johan is er een reep chocola... De ouders vinden het heel erg. Al verschillende malen hebben ze gevraagd, of opa ook aan de twee zusjes wil denken. „Johan is mijn stamhouder!", zegt opa en hij gaat door met de jongen te verwennen. Als Johan vijf jaar oud is, krijgt hij van opa een prachtige fiets. De zusjes moeten op hun verjaardag tevreden zijn met een tientje. „Johan is het lievelingetje", mopperen ze.
Het is heel begrijpelijk dat grootouders zich meer aangetrokken voelen tot het ene dan tot het andere kleinkind. Dat kan bij voorbeeld liggen aan de eigenschappen van dat kind. Maar dat wil nog niet zeggen, dat opa en oma dan ook daadwerkelijk onderscheid moeten maken. Vooral als het verschil binnen één gezin gevoeld wordt, kan dat voor de kinderen heel moeilijk zijn. Ze ervaren zoiets als oneerlijk. Als het goed is, moeten de grootouders proberen van al hun kleinkinderen de aardigste eigenschappen te zien. Je kunt je blind staren op de slordigheid van Rianne, maar je kunt ook het hartelijke en spontane meeleven op de eerste plaats stellen. Een ander kleinkind vertelt nooit wat, is zo stil en helemaal niet gezellig, maar je kunt ook kijken naar de mooie zelfgemaakte cadeautjes, die hij vaak meebrengt. Voor de ouders valt het niet mee het gedrag van opa en oma te corrigeren. Hoe doe je dat zonder de goede verstandhouding te verstoren? Daar is veel geduld en tact voor nodig, en misschien zal het wel nooit worden zoals ze graag zouden zien. Maar de kinderen worden groter en als ouders praten over het voortrekken van de een boven de andere door opa of oma, kunnen ze het vaak wel begrijpen en accepteren.

Een groot gemis
Er zullen zeker lezers zijn die bij zichzelf denken:
„Had ik maar ouders, hadden mijn kinderen maar een opa en een oma."
Het gemis kan groot zijn, ook voor de kleinkinderen. Anderen denken verdrietig aan de geestelijke afstand, die er is tussen hun ouders en de kleinkinderen. Was er maar eens een goed gesprek. Luisterden ze maar eens naar elkaar!

Er zullen er zijn die grote zorgen hebben om hun ouders. De eenzaamheid, als een van de ouders wegviel, de zwakke gezondheid of de dementie maakt dat ze voor de kleinkinderen niet meer de gerespecteerde, de gezellige opa en oma van vroeger zijn. Wat een heimwee kunnen we hebben naar de tijden van weleer. „Wat jammer, dat we het toen niet meer gewaardeerd hebben", denken we dan vaak.

Levenservaring
Grootouders hebben natuurlijk een schat aan levenservaring. Ze kunnen daaruit putten, als grote kleinkinderen hun hart uitstorten, hun vertrouwen vragen, goede raad willen hebben. Maar dat niet alleen. Wellicht zijn zij al van jongsaf aan bekend met de dingen des Heeren. Zo vele jaren mochten zij onderwijs ontvangen uit Gods Woord; zij hoorden knechten des Heeren, die nu al lang juichen voor Gods troon. En wie veel meegemaakt heeft, kan veel vertellen, kan veel overdragen. Als opa of oma uit eigen leven verhaalt hoe de Heere hem of haar te sterk werd; als de bevinding doorklinkt in de woorden, dan merken de kleinkinderen die eerbied, die ootmoed, die waarachtigheid. Dan luisteren ze!

Als ze groter zijn, verschuilen ze zich misschien wel achter een air van onverschilligheid, maar het gaat niet aan ze voorbij. Ze zullen het nooit vergeten. Het grootste wonder is echter wel als de Heere die eenvoudige woorden wil zegenen. Hij bevestigt Zijn verbond van kind tot kind! Rijke kleinkinderen, die zo mogen luisteren naar opa of oma. Rijke grootouders, die zo Gods Woord mogen doorgeven, die zo mogen omgaan met hun kleinkinderen. Daar valt al het andere bij in het niet.
Op zo'n verstandhouding kun je jaloers worden!

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen