DE KERK en de verlichting

(II.)

Nu iets over de Geschiedenis der Verlichting.

De Verlichting wortelt in de Renaissance en is de wrange vrucht van het Rationalisme.

Rationalisme is de aanbidding van de ratio, de rede, het menselijk verstand.

Welnu, Nederland geniet de twijfelachtige eer, het geboorteland van de Verlichting te zijn, niet het vaderland. Het zou ons kunnen troosten, dat geen Nederlanders er de uitvinders van zijn. Maar, zo verregaand was de verdraagzaamheid in ons lieve Vaderland, dat allerlei revolutionnaire geesten, wie de grond in eigen vaderland te heet werd onder de voeten, hier een wijkplaats vonden.

Mannen als Descartes, Spinoza, Locke, Toland, Voltaire, e.d. hebben hier vertoefd. Hier broedden zij hun basiliskus eieren uit, welke opengedrukt zijnde een adder te voorschijn brachten. Ik bedoel, dat zij de producten van hun verduisterd verstand en hun verdorven van God vervreemde hart hier schreven en ter drukpers legden. Van hieruit vonden deze hun weg naar de even verdorven harten hunner geestverwanten.

Naar Engeland, maar vooral naar Frankrijk. In dit laatste land was de Kerk door het werk der Jezuitenorde in samenwerking met de politiek van Lodewijk XIV, grondig verdorven en verwereldlijkt. Daarom vonden de denkbeelden van de Verlichtingsmannen er een vruchtbare voedingsbodem.

Uitwendig plat bijgeloof gold daar als goed rooms terwijl de vruchten der Reformatie door de Bartholomeusnacht, de geloofsvervolgingen en de godsdienstoorlogen totaal verdwenen waren.

Hof en Kerk, (Adel en Geestelijkheid) zogen het volk (de 3e stand) uit, zodat het tot de bitterste armoede verviel. Voltaire, het beruchte hoofd der Franse verlichtingsmannen, bezield met een felle haat tegen de Roomse kerk en het Christendom in het algemeen (Vernietig de Eerloze d.i. de kerk, was zijn uitspraak) maakte de verlichtingsideeën niet alleen populair, maar gaf aan deze ook een scherpe anti-kerkelijke wending. En toen deze ideeën, van de studeerkamer naar de straat verhuisden, waar ze gretig ingezogen werden door de van God vervreemde verdrukte derde stand, brak in 1789 de Franse ReMotutie uit.

Van nu af aan gaan de verlichtingsdieeën het openbare leven beheersen. Ze zijn dat eigenlijk tot nu toe blijven doen.

Wat zich in die dagen in Frankrijk heeft afgespeeld, tart alle beschrijving. Het land werd één groot slachthuis, waaraan ook de Koning en de Koningin ten offer vielen. Van 1792—1794 heerste er een volstrekt kerkvijandig schrikbewind.

De Christelijke tijdrekening werd afgeschaft.

Vele kerken werden verwoest.

Het feest der Rede ingesteld.

Een Parijse opera-zangeres tot godin der Rede verheven.

Dag aan dag werkte de guillotine (valbijl.) was zijn leven zeker. Niemand

Gelukkig verkreeg een gematigder geest spoedig de overhand.

Maar de staat bleef voor goed godsdienstloos en sneed de banden met de Kerk door.

Als de Fransen een jaar hier zijn, in 1796, w r ordt ook hier de staat van de kerk gescheiden en de absolute godsdienstvrijheid uitgeroepen.

Voor wij nu nog iets zeggen over de Nederlandse kerk en de Verlichting, een opmerking, een vraag in het algemeen nl. deze:

Welke houding heeft de kerk in het algemeen aangenomen tegenover deze ontwaking van de mens? (de mens die zichzelf regeert.) autonome

Er is geen twijfel aan, wat ze had moeten doen, nl. Haar eigen zonden erkennen en beleiden, waardoor ze positief of negatief aan de Verlichting voet had gegeven; zich van haar zonden bekeren tot nieuwe gehoorzaamheid aan Gods Woord en Wet, en zo, zelf er onder buigende, het woord der bekering toe te roepen aan een wereld, die haar rondedans om het gouden kalf der Rede maakte.

Maar de kerk doorzag de nieuwe beweging niet. Er was reeds lang ook hier aan de rede (het verstand) gezag toegekend naast de Heilige Schrift.

princi-Daardoor was men nu veelal machteloos tot piële critiek.

Veel theologen gingen de waarheid der Godsopenbaring voor de rechterstoel der rede verdedigen, althans, dat probeerden zij. Als gevolg daarvan nam men de geheimenis uit de openbaring weg. Geen begrip hoegenaamd van zonde en genade bleef er over.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen