”NEW AGE”

Een nieuw tijdperk

De ”New Age”beweging dankt haar naam aan de overtuiging van al haar aanhangers, dat wij op een keerpunt in de wereldgeschiedenis leven, waarin de verandering naar een nieuw tijdperk (= ”new age”) zich aan het voltrekken is. Voor de aanduiding van het oude en het nieuwe tijdperk wordt gebruik gemaakt van de astrologie. Het oude tijdperk wordt genoemd naar het sterrenbeeld van de Vissen. Deze periode heeft 2000 jaar ge-duurd en wordt in verband gebracht met één van de christelijke Symbolen, de vis. Voor de Grieks sprekende christenen was het visteken een geloofsbelijdenis. Het Grieks voor ”vis”, ichthus, wordt namelijk gevormd door de eerste (Griekse) letters van ”Jezus Christus, Gods Zoon, Redder”. Dit Staat geheel los van het sterrenbeeld van de Vissen, maar toch zien de ”New Age”mensen een veelbetekenend verband. Huns inziens loopt het christelijke tijdperk ten einde. Het wordt opgevolgd door het tijdperk van de Waterman (Aquarius), dat met een heel ander bewustzijn onder de mensen gepaard zal gaan. Dit nieuwe bewust-zijn is nu aan het ontwaken. Ook binnen de kerken worden mensen erdoor gegrepen.

Een reactiebeweging

Wanneer wij het over een ”beweging” hebben, moet dat opgevat worden in de ruimste zin van het woord. Er is niet een bepaalde organisatiestructuur met een bestuurlijk ap-paraat of zo. Je kunt je niet opgeven of aanmelden bij een instantie. Het is meer een mentaliteit, een levensopvatting, die zich in een veelheid van organisaties met heel ver-schillende soorten van doelstellingen laat gelden.

De beweging komt voort uit onvrede met de manier van leven die de westerse wereld zich heeft aangewend, en de gevolgen die dat heeft voor de toestand in de wereld. Het is de materialistische levensstijl, het berekenende dat ten koste gaat van de gevoelslaag in de mens, het denken in tegenstellingen en de onverdraagzaamheid, het jachtige en prestatiegerichte, dat zich tegen de arme mens en zijn wereld heeft gekeerd. Dit blijkt uit de oorlogen en de wapenwedloop, uit de stress en de innerlijke leegte die veel men-sen ervaren, uit de milieuverontreiniging en de uitputting van de bodemschatten, uit de onrechtvaardige structuren. Tegenover het denken in tegenstellingen, waarin het belang van de één haaks staat op de belangen van de ander, voert de ”New Age”-filosofie een pleidooi om de hele werkelijkheid van het goddelijke, het aardse en het menselijke als een eenheid te beleven.

”New Age” is geen godsdienst, maar heeft wel een religieuze kant die niet weg te denken is. Wij zien hier dat mensen opnieuw gaan ontdekken dat zonder godsdienstig geloof het menselijk bestaan iets wezenlijks mist. De opvatting dat godsdienst een uitstervend verschijnsel is, houdt het niet vol. De vraag is alleen: wàt voor religieus geloof is het, waarnaar de mens grijpt? Niet een geloof waarin hij voor God buigt, maar een geloof waarin hij uitgaat van zichzelf.

Alvergoddelijking (pantheïsme)

De belangrijkste inspiratiebron voor het ”New Age”levensgevoel komt uit het oosten, bij het hindoeïsme en het Chinese taoïsme vandaan. Het laatste wordt gedreven door het zoeken naar de eenheid der tegendelen. Alle tegenstellingen vullen elkaar aan en worden opgeheven in een alles omvattende totaliteit (tao). Het leven is vol van tegenpolen, die teruggebracht kunnen worden tot de beide élémentaire polen van het vrouwelijke (yin) en het mannelijke (yang). Ook ”goed” en ”kwaad” worden hiertoe herleid en zo met elkaar verzoend.

Het al-ene van de totale werkelijkheid wordt vereenzelvigd met het goddelijke. In feite betekent dit dat de gehele werkelijkheid wordt vergoddelijkt. Dat houdt bijvoorbeeld in, dat de aarde als goddelijk wordt beschouwd. De aarde wordt aangeduid met de naam van de Griekse godin ”moeder aarde”: Gaia. Het goddelijke van de aarde is de verborgen energie die alles doortrekt. De wisselwerking tussen de verschillende levensvormen op aarde is gebaseerd op het zichzelf regulerende goddelijke principe van deze planeet. Het gaat er dus om jezelf met je leefwijze in te voegen in dit organische geheel en het evenwicht niet te verstoren. Soms gaat dit gepaard met de verering van natuurkrachten. Een ander gevolg van de alvergoddelijking van het bestaande is, dat ook de mens wordt gezien als een deel van het goddelijke geheel. God is niet buiten de mens, maar in de mens. Verzoening met God is verzoening met jezelf. Je moet leren in contact te treden met je goddelijke zelf. Daartoe is groei van het bewustzijn nodig. de mens moet ontdekken dat er meer bewustzijnsgebieden zijn dan alleen het verstandelijke bewustzijn. Het gaat om het activeren van een kosmisch bewustzijn. Dit is een proces van wedergeboor-te (rebirthing). We zien hier duidelijk: de mens wordt niet verlost tot gemeenschap met God, hij moet zichzelf verlossen tot de beleving van het goddelijke bewustzijn.

De middelen om zover te komen worden gevonden in verschillende yoga-technieken, die hier dus duidelijk in een religieuze context worden gebruikt. Het gebed als middel om tot God te naderen wordt hier uitgesloten. Immers, het gebed veronderstelt dat je een relatie zoekt met Iemand die tegenover je is. Voor de ”New Age”-volgelingen is God echter niet een persoon tegenover de mens, maar een kracht, een energie waarin hij is opgenomen en waarvan hij deel uitmaakt. Van schuld tegenover God of dankbaar-heid jegens Hem of een leven in afhankelijkheid van Hem kan dus ook geen sprake zijn.

Reïncarnatie

De belangstelling voor reïncarnatie is de laatste tijd sterk toegenomen. Deze interesse is wel te verklaren. Het idee dat je al verschillende levens achter de rug hebt en er mis-schien nog een aantal zult doormaken, heeft iets avontuurlijks. Het verlangen om buiten de kring van het bekende en vanzelfsprekende te treden wordt erdoor aangewakkerd. Door herinneringen aan vorige levens is de mens voor zichzelf ineens ook een stuk inte-ressanter, en dat komt in een tijd van een sterk ontwikkelde persoonlijkheidscultus goed van pas. Bovendien staat de gedachte van reïncarnatie in verband met de wet van het karma, het zelfwerkende principe van de gerechtigheid of de vergelding. Wat de mens in zijn ene leven tekortgeschoten is, kan hij in een volgend leven weer goed maken. De reeks levens van één persoon is als een reinigings- en louteringsproces naar de volmaakt-heid. Volgens deze zienswijze heeft de mens zijn lot in eigen hand, want je krijgt telkens weer een herkansing.

Deze reïncarnatiegedachte vormt ook een vast bestanddeel van de ”New Age”beweging. Ze past ook precies in de filosofie van de zelfverlossing. Hieruit blijkt eens te meer hoe-zeer deze levensbeschouwing put uit de bron van het oosterse levensbesef.

Alle godsdiensten gelijk

Volgens de ”New Age”-benadering komen alle godsdiensten op hetzelfde neer. In hun heilige boeken geven zij alle uitdrukking aan de verborgen wijsheid aangaande het goddelijke beginsel dat de werkelijkheid doortrekt. Enkelingen hebben deze wijsheid ont-dekt en op hun eigen wijze vorm gegeven, om er miljoenen anderen deelgenoot van te maken.

Deze waardering voor de godsdiensten gaat gepaard met een uitgesproken kritische hou-ding tegenover sommige van die godsdiensten, met name de joodse, de christelijke en de islamitische. Dit lijkt tegenstrijdig, maar is bij nader inzien toch wel consequent. Het zijn namelijk deze godsdiensten die zichzelf als exclusief beschouwen, vooral het Christendom en de islam. Zij zien zichzelf als de ware godsdienst en staan daarmee principieel afwijzend tegenover alle andere religies. Dit past niet in de openheid van het ”New Age”-bewustzijn naar alle godsdiensten toe.

Deze kritische houding ten opzichte van het Christendom neemt niet weg, dat door som-migen pogingen worden ondernomen het christelijk geloof en het ”New Age”denken met elkaar te verzoenen. Ook dat komt overeen met het uitgangspunt. Het bezwaar tegen het Christendom betreft niet de wezenlijke inhoud, maar alleen de onverdraagzame vorm, aldus de ”New Age”aanhangers. Christus wordt voorgesteld als leraar van de verborgen kennis. Hierbij moet dan wel goed worden opgemerkt, dat ”Christus” niet beschouwd wordt als identiek met ”Jezus”. Christus was in Jezus, zoals hij ook in ons kan zijn. Mo-tieven als ”licht” en ”liefde” uit het evangelie en de brieven van Johannes worden over-genomen en binnen de ”New Age’-boodschap gehanteerd als aanduidingen voor de goddelijke werkelijkheid. Dit gebruik van nieuwtestamentische noties vertoont kenmerken van de gnostische dwaalleer die in het Nieuwe Testament zelf reeds bestreden wordt. Lang niet alle volgelingen van ”New Age” hebben er overigens behoefte aan bij het evangelie aan te knopen. De belangstelling kan ook geheel de andere kant uitgaan. Er is een duidelijke verbinding waarneembaar tussen ”New Age” en occultisme.

Waar kom je het tegen?

Als je woordvoerders van de ”New Age”beweging geloven moet, kom je het overal tegen. Zij spreken zelf graag van een ”netwerk” of een ”samenzwering”, niet in de zin van een geheime organisatie, maar van allerlei uitingen op heel verschillend gebied, die elkaar versterken. Het zit om zo te zeggen in de lucht. Als deze aanhangers van de beweging gelijk hebben, ontwaakt het ”New Age”-bewustzijn in de val van de Berlijnse muur en het ijzeren gordijn, in degenen die werken aan de afschaffing van de apartheid in Zuid-Afrika, in de vredesbeweging, in de rol van de Verenigde Naties, in de Club van Rome, in alle milieugroeperingen, in natuurlijke leef- en geneeswijzen, in de Wereld-raad van Kerken en het zogenoemde conciliair proces, in Amnesty International, in de E.G., enz.

Maar laten wij goed onderscheiden: het is het ”New Age”geloof zelf, dat deze verbindingen legt. Het is eigen aan de ”New Age”-benadering om al deze verschijnselen en ont-wikkelingen in één grote samenhang te zien staan. Wanneer wij in onze beoordeling de ”New Age’-visie op dat punt voetstoots volgen, en vervolgens proberen anderen voor die verborgen verkeerde invloeden te waarschuwen, schenken wij aan de ”New Age”-opvatting veel meer geloof dan zij verdient. Hoe meer wij ons laten intimideren door deze beweging, des te meer macht wij haar over ons geven. Wij reageren in angst, en be-roven onszelf daarmee van de moed en de creativiteit die nodig zijn om onze verantwoordelijkheid voor wat er in de wereld gebeurt, te aanvaarden. We sluiten ons dan op in een onvruchtbare antihouding. ”New Age” zit niet overal. Pas wanneer ieder-een gelooft van wel, is dat zo.

Toch moeten we alert zijn. Want juist het feit dat ”New Age” zich in zoveel verschillende organisaties en ontwikkelingen kan manifesteren, betekent dat zij alle erg kwetsbaar zijn in de richting van ”New Age”. Een voorbeeld: het conciliair proces van vrede, gerechtig-heid en heelheid van de schepping (waaraan onze kerken niet meedoen) stoelt niet op de levensbeschouwing van ”New Age”. Maar het is wel mogelijk dat mensen die ermee bezig zijn zich laten inspireren door ”New Age”, en hoe meer dat er zijn, des te meer legt dit denken beslag op wat er in het conciliair proces gebeurt. Dit voorbeeld is niet bedoeld om het conciliair proces in diskrediet te brengen, maar wel om te illustreren dat waakzaamheid geboden is.

Waar kom je ”New Age” concreet tegen? In de boeken die het aanbevelen. Een bekende Nederlandse uitgeverij van ”New Age”-literatuur is Ankh Hermes in Deventer. Maar je komt het ook tegen in artikelen in kranten en tijdschriften en in levensbeschouwelijk ge-oriënteerde praatprogramma’s op t.v. Speelgoed, stripboeken, tekenfilms en computer Software kunnen op ”New Age” zijn geënt. Het kan een rol speien in managementcur-sussen. Bepaalde termen in ons taalgebruik worden door de invloed van ”New Age” meer gangbaar, zoals: aura, holisme, zelfverwerkelijking, het nieuwe paradigma, harmonie. Een bepaald soort muziek, veelal dromerige sfeermuziek, wordt met ”New Age” in verband gebracht. Symbolen die door de ”New Age”beweging worden gebruikt zijn: de re-genboog, het gevleugelde paard (Pegasus), de eenhoorn, het alziende oog.

Beoordeling

In het bovenstaande klonk reeds een negatieve beoordeling van de ”New Age”-beweging door. Dit oordeel wordt nu nog nader uitgewerkt en tenslotte wordt de vraag onder ogen gezien, wat de ”New Age’-beweging ons te denken geeft over ons functioneren als christenen.

In het licht van de Bijbel moet de ”New Age”-gedachte dat het goddelijke in de mens zit, beoordeeld worden als de oerzonde van de hoogmoed tegenover de levende God. Het verlangen ”als God te zijn” wordt ons in Gen. 3 getekend als de zonde die de oor-sprong vormt van alle andere zonden. Zo’n gedachte kan je zelfbewust en zelfverzekerd maken, maar het is een miskenning van Gods unieke God-zijn. De mens heeft een hoge positie gekregen, geschapen als hij is naar het beeld van God, maar hij is niet goddelijk. Wij zijn geroepen tot gehoorzaamheid.

De ”New Age”-beweging leert dat het kwaad bij de werkelijkheid hoort. Goed en kwaad worden verenigd in het al-ene. Eigenlijk wordt daarmee het kwaad goedgepraat. De ernst van het kwaad als vijandige macht tegen God wordt niet onderkend. Ook ons persoon-lijk aandeel in het kwaad en de hardnekkigheid ervan in ons leven wordt onderschat. Dat kan ook niet anders, wanneer de grootste zonde in bijbels licht, de zogenaamde ont-dekking van je eigen goddelijkheid, wordt aangeprezen als de hoogste verlossing! Op deze manier wordt het plaatsbekledende offer van Jezus Christus tot onze redding over-bodig geacht. ”Genade” wordt een leeg woord waarmee niemand iets kan beginnen. Het evangelie wordt buitenspel gezet.

Ook de Bijbel spreekt van twee tijdperken: het tijdperk dat onder de beheersing Staat van de boze en het tijdperk waarin Christus regeert. In de tijd waarin wij nu leven schui-ven deze tijdperken over elkaar heen. Christus heeft de boze reeds overwonnen, maar zijn heerschappij is nog verborgen, de boze heeft nog veel speelruimte op aarde. De ware new age is aangebroken op de paasmorgen. Op de jongste dag wordt het rijk van de duisternis volledig verslagen en is er alleen nog maar heil en vrede en lof aan God. Hier moet de zelfkritiek inzetten. Blijkbaar leeft er een groot verlangen onder veel men-sen naar een nieuwe tijd met nieuwe waarden. Ondanks de welvaart kan het leven zoals het is hen niet bevredigen. Daarvoor zijn de schaduwzijden van de westerse levensstijl te talrijk en te donker. Wat hebben wij als gereformeerde christenen daar tegenover gesteld?

Hebben wij ons voldoende gedistantieerd van het materialistische leetpatroon? Hebben wij laten zien dat de krachten van de nieuwe tijd reeds in ons werkzaam waren en zijn? Hebben wij beseft dat het evangelie een boodschap is voor de hele wereld, of hebben wij het als privé-overtuiging voor onszelf gehouden? De ”New Age”-beweging geeft een verkeerd antwoord op levensvragen waarop wij te vaak het goede antwoord schuldig zijn gebleven.

Uit de omvangrijke literatuur:

J. Boelema, ”De New Age-beweging”. In: Contact. Orgaan van de Bond van Chr.Geref. Vrouwenverenigingen jg. 41, 1989, nr. 8, 9, 10.

R.H. Matzken, New Age Handboek. Amsterdam 1990.

R.H. Matzken e.a., Het occulte is dichtbij…, Invloeden op het speiende, lezende en kijkende kind. Leiden 1991.

J. Verkuyl, De New Age Beweging, kernbegnppen, beoordeling, uitdaging. Kampen 1989.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen