HET VERSLAG VAN DE VERRICHTE HUISBEZOEKEN OP DE VERGADERING VAN DE KERKENRAAD

Inleiding

In het telefoongesprek dat uw schrijver met de redacteur van Ambtelijk Contact mocht hebben en waarin uw schrijver werd gevraagd om zijn gedachten over het titelonderwerp eens op papier te zetten werd er automatisch van uitgegaan dat over de huisbezoeken, die ouderlingen aan gemeenteleden brengen, op de vergadering van de kerkenraad verslag wordt uitgebracht. Maar bij verder nadenken over dit onderwerp lijkt deze aanname toch niet zo vanzelfsprekend. Daarom raakte uw schrijver meer en meer geïnteresseerd in het onderwerp en is hij inderdaad begonnen om zijn gedachten op papier te zetten. Het resultaat daarvan ligt nu voor u.

Over het huisbezoek zelf is in het verleden uitvoerig geschreven, zodat daar in dit verband niet nader op in behoeft te worden gegaan. Wel moet worden opgemerkt dat een eventueel huisbezoek-verslag in de kerkenraadsvergadering uiteraard sterk afhankelijk is van de wijze waarop het huisbezoek zelf is verlopen.

Waarom is huisbezoek-verslag wellicht niet zo vanzelfsprekend?

Verslag geeft men of rapport brengt men doorgaans uit aan zijn meerdere of zijn opdrachtgever. Zo brengt de ouderling, die als afgevaardigde de classisvergadering bezocht heeft, verslag uit aan de kerkenraad. De kerkenraad heeft hem immers afgevaardigd en is daarom zijn opdrachtgever. Of, buiten het kerkelijk leven, de verslaggever voor krant of radio is in dienst genomen om verslag uit te brengen over een gebeurtenis of situatie. Maar is het ook zo bij de ouderling die op huisbezoek gaat? Of bij een diaken, die op diakonaal huisbezoek gaat? Neen, zeker niet! De kerkenraad is niet de meerdere van de ambtsdrager, zodat de ambtsdrager van zijn activiteiten daaraan verslag dient uit te brengen. Zoals in het bevestigingsformulier voor ambtsdragers staat is de ambtsdrager door God Zelf door Zijn gemeente tot zijn ambt geroepen. Daarom mag ook verwacht worden dat de ambtsdrager (predikant, ouderling of diaken, dat maakt geen verschil in dit geval) na afloop van het huisbezoek in zijn ‘binnenkamer’ verslag uitbrengt aan zijn Opdrachtgever en aan Hem de problemen voorlegt, die hij tijdens het huisbezoek ondervonden heeft.

Uit de beschrijving van het leven in de eerste christengemeenten, zoals wij die in het boek Handelingen kunnen lezen, valt ook niets op te maken dat een handvat zou kunnen zijn bij de behandeling van dit onderwerp.

Ook in de kerkelijke regelingen is terecht niets te vinden van een rapportage of verslaggeving van huisbezoeken op de vergadering van de kerkenraad. De Kerkorde zegt er niets over en ook de bevestigingsformulieren zwijgen over dit onderwerp. Als dus de vanzelfsprekendheid van de rapportage op de kerkenraadsvergadering niet zo maar vast staat, is het wellicht goed om eerst eens naar de na- en voordelen van een dergelijke rapportage te kijken.

Nadelen van huisbezoekrapportage in de kerkenraadsvergadering

Eén probleem bij een rapportage over gevoelige onderwerpen, die tijdens een huisbezoek naar voren zijn gekomen, is de geheimhouding. Hoewel de ambtsdrager bij de beantwoording van de derde vraag bij zijn bevestiging heeft beloofd om de vereiste geheimhouding te bewaren ten aanzien van wat hem bij de uitoefening van zijn ambt vertrouwelijk ter kennis wordt gebracht, kan niet worden ontkend dat de kerkenraadsvergaderingen soms niet helemaal ‘geluidsdicht’ zijn. Hoezeer dit fenomeen kan worden betreurd, men zal zich daarvan bewust moeten zijn bij het ter tafel brengen van zeer gevoelige onderwerpen.

Daarnaast, en dat is vaak een groter bezwaar, lenen sommige problemen zich niet voor een bespreking in een plenaire kerkenraadsvergadering. In een dergelijke vergadering kan de voorzitter (deze benaming om het dilemma van praeses/preses te vermijden) niet zonder een zekere zakelijke leiding van de besprekingen. Alle facetten aan een gevoelig probleem, en de verschillende visies daarop, komen dan onvoldoende aan de orde. Juist de meer zakelijk ingestelde leden van de kerkenraad en hun commentaar krijgen dikwijls de meeste nadruk en de wat weifelend sprekende, meer contemplatief ingestelde ambtsbroeder wordt nauwelijks gehoord. En dat terwijl juist zijn bijdrage wellicht een steun voor de rapporterende broeder zou hebben kunnen zijn.

Verschillende rollen van de kerkenraad in de gemeente

Maar het bovenstaande wil niet zeggen dat rapportage over de huisbezoeken op de kerkenraadsvergaderingen maar afwezig moet blijven. In dit verband moeten we wellicht twee verschillende rollen van de kerkenraad onderscheiden. In de eerste plaats is dat de rol van het bestuur van de organisatie, die de kerkelijke gemeente toch ook is. Maar daarnaast is de kerkenraad het collectief van oudsten (ouderlingen en diakenen), die geroepen zijn om leiding te geven aan de individuele gelovigen. In beide rollen is er een noodzaak om in de kerkenraad verslag te doen van ontmoetingen met individuele leden.

Als bestuur van de kerkelijke gemeente dient de kerkenraad te weten wat er leeft in de gemeente, teneinde daar in de vorm van beleidsmaatregelen op kunnen te reageren. Uiteraard moet de kerkenraad in eigen verantwoordelijkheid een standpunt bepalen en dat in een beleid vertalen. Maar dat neemt de plicht van de kerkenraad niet weg om naar de meningen in de gemeente te luisteren en daar positief of negatief op te kunnen reageren. In beide gevallen dient dat onderbouwd te geschieden. Voor een dergelijke onderbouwing is een degelijke vertolking van de betrokken opinie in de gemeente middels een verslag in de kerkenraad en een discussie daarover noodzakelijk. Maar hierin onderscheidt zich een kerkenraad niet van een willekeurige organisatie. Daarom kunnen we dit punt gemakkelijk laten rusten.

De tweede rol van de kerkenraad, namelijk die van collectief van oudsten, die leiding geven aan de individuele gelovigen in de gemeente, verdient aanzienlijk meer aandacht. Hier kan echter verslaggeving en bespreking daarvan in de kerkenraad een zegen voor de gemeente zijn óf, zoals hierboven bij de nadelen gemeld, een oorzaak van menig probleem worden.

Ondanks mogelijke nadelen verslaggeving toch essentieel

Maar dat kan geen reden zijn om verslaggeving in de kerkenraad maar achterwege te laten. Die tweede rol is namelijk veel te belangrijk om het zonder goede informatie over het geestelijk en materieel wel en wee van de individuele gemeenteleden te kunnen doen. Bedacht moet worden dat het huisbezoek een essentieel element is van het gemeente zijn. Gemeente van de Here Jezus Christus. De Bijbel leert ons dat zo’n gemeente een eenheid is. U weet wel: als één lid lijdt, lijden alle leden mee. En hoe kan er mee-geleefd en mee-geleden worden als er zelfs in de kerkenraad onvoldoende informatie is? En die informatie moet uit de verslaggeving komen. De verslaggeving mag dus nooit ontaarden in een bewijsvoering van de serieuze taakopvatting van de betrokken ambtsdrager. Niet de ambtsdrager is onderwerp van het verslag, maar het gemeentelid dat bezocht is.

Hoe zou de verslaggeving dan wel moeten?

Daarom moet ook vooraf over de verslaggeving van een huisbezoek worden nagedacht. Daarom is het ook beter om een paar aandachtspunten van elk huisbezoek op te schrijven. Aandachtspunten die beslist aan de orde moeten komen tijdens de bespreking van het verslag van het betrokken huisbezoek. En misschien moeten die aandachtspunten wel verdeeld worden in een paar categorieën. Men zou kunnen denken aan categorieën als persoonlijk geloof (besef van eigen zonde en falen, zich eigendom weten van Jezus Christus, Avondmaalsviering of -mijding enz.), gezinsleven (onderlinge verhouding van echtpaar, verhouding tot kinderen, opvoeding, kerkelijk meeleven van kinderen enz.), materiële situatie (werkloosheid, tweeverdienerssituatie enz.) en lichamelijke situatie (ziekte, invaliditeit, ouderdomsgebreken enz.). Uiteraard is deze opsomming niet bedoeld als een soort inventarislijst van het huisbezoek. Het is de bedoeling dat in de bespreking van het verslag de belangrijke zaken aan de orde komen en dat geen tijd wordt verspeeld aan beuzelarijen of geruchten. Ook behoort de verslaggevende ambtsdrager niet voorbarig oordelen te vellen of conclusies te trekken. Dat behoort tijdens de bespreking te gebeuren.

Als het goed is komen tijdens het huisbezoek en het verslag daarover dus zowel het geestelijk leven van het gemeentelid als wel diens materiële en lichamelijke situatie aan de orde. En dikwijls is tussen beide terreinen niet eens een goede grens te trekken. Tijdens het huisbezoek blijkt dan dat materiële en lichamelijke problemen het geestelijk leven niet onberoerd laten. Daarom is het ook belangrijk dat diakenen aan de bespreking van het betrokken huisbezoek deelnemen.

De verslaggeving moet informatie bevatten, die relevant is voor de bespreking in het kader van de taak van de kerkenraad. En dat betekent dat verslag en gesprek in de eerste plaats ten dienste moet staan van het geestelijk en materieel welzijn van het gemeentelid waarover gerapporteerd wordt.

Verslaggeving en bespreking heilzaam voor gemeente en kerkenraad

Als die bespreking goed is blijkt er nog iets. Dan is de verslaggeving en bespreking niet alleen ten dienste van het betrokken gemeentelid. Neen, de gehele kerkenraad wordt er dan door gebouwd. De verslaggevende ambtsdrager niet in het minst. De kerkenraad is zich dan bij uitstek bewust van de verantwoordelijke taak, die de leden van hun Opdrachtgever hebben gekregen. De betrokken ambtsdrager heeft een klankbord en spiegel, waardoor hij beter zijn eigen functioneren kan beoordelen.

Maar, zoals eerder geschreven, niet in alle omstandigheden bestaat er zo’n ideale wisselwerking tussen de kerkenraadsleden. Dan kan het wenselijk zijn dat, naast een meer voorzichtige verslaggeving, de betrokken ambtsdrager in eerste instantie een vertrouwenspersoon binnen de kerkenraad zoekt, waarmee het betrokken huisbezoek en de daarbij geconstateerde of ervaren moeilijkheden meer in de diepte kunnen worden doorgesproken. Als die vertrouwenspersoon de predikant zou kunnen zijn is dat aan te bevelen. De predikant kan dan immers bij een dergelijk gesprek in overleg met de betrokken ambtsdrager besluiten om bij het onderhavige gemeentelid een pastoraal bezoek af te leggen.

Conclusies

1. Verslaggeving van huisbezoeken in de kerkenraadsvergadering is nodig in het kader van de taken van de kerkenraad.

2. Verslaggeving moet plaatsvinden zonder vermengd te zijn met eigen mening van verslaggevende ambtsdrager.

3. Een lijstje van aandachtspunten als voorbereiding op de verslaggeving is nuttig.

4. Verslaggeving moet ten dienste staan van de daarop volgende bespreking. De bespreking moet op het welzijn van het onderhavige gemeentelid gericht zijn.

5. Een goede verslaggeving en bespreking bouwt de kerkenraad en is een hulp voor de verslaggevende ambtsdrager.

6. Het kan in sommige gevallen aanbevelenswaardig zijn om de meer gevoelige problemen in eerste instantie met een vertrouwenspersoon binnen de kerkenraad te bespreken.

Ir. H.G. Aalbersberg is, na zijn studie werktuigbouwkunde, altijd werkzaam geweest bij de Kon. Shell Groep. Hij is kerkenraadslid (scriba) in de gemeente van Ridderkerk.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen