UITGAVE VAN DE STICHTING VOORLICHTINGS- EN VORMINGSCENTRUM VAN DE STAATKUNDIG GEREFORMEERDE PARTIJ

A.D. DEN BRABER: "ZN CHARME VERLOREN"

STADSPROVINCIE ROTTERDAM

Het zal u niet zijn ontgaan: de vorming van de stadsprovincie Rotterdam is (voorlopig? ) afgeblazen. Het kabinet heeft de vi^etsvoorstellen daartoe ingetrokken. Daarmee is de bestuurlijke reorganisatie in een impasse geraakt. Provinciale en lokale besaiurders wachten op duidelijk nieuws vanuit 'Den Haag'. Wat ging er 'fout', en hoe nu verder?

DOELWIT ging te rade bij dhr. A.D. den Braber, SGR-raadslid in Rotterdam en ex-lid van het Regiobestuur, dhr. M. Veldhoen, voorzitter SGR-fractie Ridderkerk, en ir. M. Houtman, voorzitter SGP-statenfractie Zuid-Holland. Hier hun (ingekorte) reacties.

Toen in 1989/'90, ± 4 jaar na de teloorgang van het Openbaar Lichaam (O.L.) Rijnmond, opnieuw over een regiobestuur werd gesproken, waren we nogal sceptisch. We hadden de ondergang van het O.L. als lid ervan van 1978-1986 immers aan den lijve ondervonden. Die periode werd gekenmerkt door een permanente worsteling tussen het O.L.-bestuur en de Gemeente Rotterdam, waarbij eerstgenoemde vrijwel altijd verloor.

Hapklare brokken

Onze aanvankelijk afwijzende houding veranderde echter na verloop van tijd. Er kwam een Kaderwet, welke o.a. het Regiobestuur meer power zou geven. Daarenboven zou het nieuwe bestuur geen vernieuwd O.L. worden, maar met Provinciale bevoegdheden worden opgetuigd. Dat deed ons nog niet direct applaudisseren, maar toen bekend werd, dat het Regiobestuur z(5u worden voorzien van de zgn. Lex Specialis en dat de gemeente Rotterdam in hapklare brokken zou worden verknipt, werden wij voorstander. Immers de Lex Specialis zou het Regiobestuur verregaande bevoegdheden geven. Boven alle vastgelegde Provinciale bevoegdheden krijgt zij ook bepaalde bevoegdheden, welke momenteel bij het Rijk en de Gemeente liggen. Een bestuurlijk novum in de o.i. vermolmde Thorbeckiaanse bestuursstaictuur.

Dolfijn

Waarom een Lex Specialis? Omwille van een daadkrachtig Regiobestuur in het internationale krachtenveld op het gebied van haven- en grootschalige economische aangelegenheden. Ruimtelijke ordening (Vinex) en de samenhangende sociale stmctuur van het gehele gebied. Al deze activiteiten zijn de Rotterdamse gemeentegrenzen ver overschrijdend. Echter, deze grensoverschrijdende structuur wordt bestuurd door het Rotterdamse Gemeentebestuur. Proeft u de discrepantie? Terecht zagen collega's SGP-gemeentebe, stuurders uit omliggende gemeenten Rotterdam als een reële bedreiging. Een ongedeeld Rotterdam ten opzichte van de Regiogemeenten is als een dolfijn in een huiskameraquarium. Daarom moest de mammoetgemeente opgedeeld!

Slak

Een krachtig democratisch gekozen regiobesaiur moest in staat worden geacht de 'economische kurk van Nederland' niet te doen belemmeren door o.a. gemeentegrenzen. Men bezie de bestuursstnictuur van de Regio Hamburg en Bremen, Antwerpen en Oostende/Zeebrugge en die van de Frans-atlantische havens. Natuurlijk waren en zijn de grenzen van de regio discutabel. De Drechtsteden en de Hoekse Waard behoren er zeker bij. Dit zou in de toekomst ook wel gebeurd zijn; echter de trein stond op de rails en begon vaart te krijgen. Daarom maar beter gestart met een verre van volkomen geografische eenheid, dan te wachten tot de met de snelheid van een slak op een teerton zich voortbewegende Nederlandse bestuurswijziging een beter gebied zou hebben afgebakend. En dan, om kwart voor twaalf, laat het stadsbestuur het referendum op de Rotterdamse bevolking los. De uitslag moge bekend zijn-, géén opdeling van Rotterdam! Toen had de regiogedachte voor mij zijn charme verloren. Immers als Rotterdam een bestuurlij- ke eenheid bleef, moesten de regiogemeenten tegen een mammoetgemeente opboksen. Tevens werd aan de bevoegdheden conform de Lex Specialis geknabl^eld. Dat gaf mij aanleiding in juni 1995 te bedanken voor het Regiobestuur, waarin ik in april 1994 had plaatsgenomen.

Vleugellam

Vanaf dat moment werden wij weer tegenstander van de Stadsregio. Wij voorzagen immers een vleugellam bestuurscjrgaan op ons afkomen waar wij geen enkele behoefte aan hadden. Daarom, daar waar de uitslag van het referendum voor mij een politieke teleurstelling was, geldt dit voor het intrekken van het wetsvoorstel door Dijkstal/ Van de Vondervoort niet. Ook het voorstel om Rotterdam binnen de mit als bestuurlijke eenheid te handhaven en de stadsdelen daarbuiten te verzelfstandigen, wezen we van de hand. Immers deze c-onstructie leek in de richting van de uitslag van het referendum te gaan, echter zonder die te honoreren. Voor dit soort politieke sprongen gebruik ik een kwalificatie, die ik u zal onthouden. Alles overziende, is het intrekken van het wetsontwerp terecht.

Plaagstootje

Wellicht krijgt een en ander een vervolg mdien, zoals nu lijkt, een tweedeling van Zuid-Holland - met een ongedeeld Rotterdam als hoofdstad van de zuidelijke helft - aan de orde komt.

Ik herinner mij twee vergaderingen uit 1984. De een in Goedereede - dus: Flakkee bij Rijnmond voegen - de ander in Vianen - dus: Rijnmond met als noordgrens de Lek tot aan de provinciegrens van Gelderland. Derhalve werd toen al over een tweedeling van Zuid-Holland gedacht. Ook nu geldt dus weer: Niets nieuws onder de zon! Dit is echter een geheel andere discussie en heeft met het afgesloten hoofdstuk "de stadsprovincie Rotterdam" niets uitstaande.

Terzijde een plaagstootje richting SGP collega's uit de omliggende gemeenten en dan uiteraard zij, die tegen regiovorming waren: In de archieven van het Rotterdamse stadhuis liggen nog steeds de plannen van 1929 welke behelzen: annexatie vanaf Krimpen a/d IJssel en vanaf Hendrik Ido Ambacht/Ridderkerk tot aan de Noordzee. Dan wordt het dus echt: 'Bij u, over u en zonder u'. Let in deze op het advies van de Raad van State.

M. VELDHOEN: "VAN MEET AF AAN VERZET"

De geschiedenis van het O.L. Rijnmond wordt gemarkeerd door twee zaken. Allereerst door jaartallen die bijna steeds tip zes eindigen. Begonnen in 1956, ge.start in 1965, geëindigd 19«6. Daarna het OOR dat als stadsregio eindigt in 1996. Ten tweede do{5r de rol van de PvdA. Bij Rijnmond dulde het Rotterdamse college Rijnmond niet naast zich, hoewel beide colleges rood waren. In 1996 is het weer het college van Rotterdam dat samen met de PvdA-Tweede Kamerfractie de zaak opblaast.

Oranjevereniging

Dat bij het OOR de oude Rijnmondgrenzen werden gehandhaafd, getuigt van weinig bestuurlijk inzicht. Beter v\'as om .samen met Zuid-Holland-Zuid een regio te vormen. Rotterdam wil daar echter niets van weten. De overige gemeenten volgen. Het OOR krijgt .steeds meer vorm. Om onder de Kadei-wet uit te kc: )men wordt een speciale regeling gehanteerd: de Lex Specialis; het toppunt van bestuurlijke vernieuwing. Opvallend hierbij is dat de gemeenten hun bevoegdheden moeten inleveren. Bij Rijnmond bestond de mogelijkheid dezelfde taken op vrijwillige basis tijdelijk te delegeren. In de Lex Specialis is men zijn bevoegdheden voorgoed kwijt. Wat dhr. Dordtregter van de VNG de opmerking ontlokte dat de gemeente daardoor gedegradeerd werd tot een buurtcomité vergelijkbaar met het bestuur van een oranjevereniging.

D66-idealen

Frappant was, dat zowel gemeentebestuurders als statenleden enthousiast reageerden op deze bestuurlijke amputatie. Ook sommige SGP-bestuurders vonden het nodig zich in te spannen om de D66-idealen te helpen verwezenlijken. Onbegrijpelijk, daar de SGP staat voor handhaving van de gemeentelijke zelfstandigheid om zo de identiteit, cultuur, enz. zelf te kunnen bepalen. De bestuurslaag die het dichtst bij de bevolking staat werd met hun medewerking uitgekleed. Dat daarbij het advies van de Raad van State in de wind werd geslagen is onverklaarbaar.

Vanuit Ridderkerk hebben wij ons van meet af aan tegen deze aanslag op de gemeentelijke zelfstandigheid verzet. Wij vinden dat de provincie niet te dicht op de gemeente moet staan, en zeker geen "doeprovincie" moet worden. De provincie moet bemiddelen tussen Rijk en gemeente en gebruikmaken van zijn bevoegdheden, o.m. het vaststellen van streekplannen. Ook moet een eind worden gemaakt aan de gewoonte dat Rotterdam zich rechtstreeks tot het ministerie wendt, met voorbijgaan van de gedeputeerde.

Voorlichting

Een van de oorzaken waardoor het mis ging, ligt in het feit dat verzuimd is de bevolking goed voor te lichten. Van begin af aan ging de discussie tussen bestuurders. Men dacht dat de bevolking wel zou volgen. Het was "in" om zich als pro-stadsregio te profileren; dat getuigde van visie.

De bevolking werd pas in een laat stadium geïnformeerd. Echter, informatie is geen voorlichting. Voorlichting houdt in: zowel de voor- als de nadelen noemen zodat men die tegen elkaar kan afwegen om vervolgens een beslissing te nemen. Die mogelijkheid heeft de bevolking niet gehad.

Zelfstandigheid

En dan: het referendum. Rotterdammers maken er enthousiast gebruik van. De andere helft van de regiobevolking mag zich niet uitspreken. Deskundigen, ook in de SGP, voorspellen dat het parlement de uitspraak zal negeren. Dat er vervolgens een politiek feit ligt waar noch de regering, noch de Kamer om heen wenst te gaan, is gebleken. Duidelijk is ook dat de burgers wel degelijk kunnen beïnvloeden als de politiek hen maar gelegenheid biedt en naar hen wil luisteren.

In 1991 heeft de SGR-fractie in Ridderkerk een voorstel gedaan om in deze kwestie, die voor de gemeente ingrijpende gevolgen zou hebben - en inmiddels ook al heeft, o.a. in de vorm van een last van ± 1 miljoen gulden - een referendum te houden. Geen correctief maar een raadplegend referendum. Honorering daarvan - wat zeer waarschijnlijk was - zou ertoe hebben geleid dat Ridderkerk buiten de regio was gebleven.

Het SGP-beginselprogram spreekt niet over het referendum. Daarom is het ook geweest dat wij, met het oog op de gemeentelijke zelfstandigheid, hiervoor hebben gepleit.

Havens

Hoe verder? Als gezegd, moet de provincie gebruik maken van zijn bevoegdheden, vei-volgens vaststellen waar zich problemen voordoen, en kijken welke gemeenten daarmee te maken hebben. Zo kan dan aan een oplossing worden gewerkt.

De oplossing van grootstedelijke problematiek, als criminaliteit, drugsverslaving en hetgeen daarmee samenhangt, is een zaak voor Rc: )tterdam zelf, aldus burgemeester Peper. Uit alles blijkt duidelijk dat Rotterdam niet op een regio zit te wachten. De discussie ging allang niet meer over de uitgangspunten van de regio. Nee, de opdeling van Rotterdam werd het discussiepunt. Rotterdam heeft gekregen wat het wilde: het grote stedenbeleid, de herverdeling uit het Gemeentefonds en regelvrije zones.

En dan is er nog het argument dat randgemeenten annexatie boven het hoofd zou hangen. De tijd heeft echter ook daar niet stilgestaan. De meeste gemeenten zijn vol. Zeker Ridderkerk. Ruimte is er alleen nog maar in de Hoekse Waard en in ongebmikte havens. Die kunnen worden gedempt.

Wanneer men dit niet wil, is splitsing van Zuid-Holland de enige uitweg. En voor de SGP waarschijnlijk gunstiger.

IR. M. HOUTMAN: "PAS OP DE PLAATS'

Hoe reageer je als Zuidhollands statenlid op het intrekken van het wetsontwerp dat moest leiden tot de vorming van een provincie Rotterdam? Een ramp? Nee, dat niet. Gelukkig dat het voorlopig van de baan is? Nee, dat ook niet.

Een provinciaal bestuurder dient ook dit soort ontwikkelingen niet primair te toetsen aan de belangen van bepaalde gemeenten, maar dient uit te zijn op een bestuur dat optimaal is ingesteld op het kunnen aanvatten van de regionale problemen. Het zou struisvogelpolitiek zijn om te ontkennen dat die er zijn in de Rotterdamse regio. En die zijn met het intrekken van het wetsontwerp niet van tafel.

Maatschappelijke problemen

Als we de geschiedenis van het openbaar bestuur in ons land op ons in laten werken, komen we tot de ontdekking dat de schaal van het openbaar bestuur altijd in relatie stond met de schaalgrootte van de maatschappelijke problemen zoals die zich in een bepaalde periode voordeden.

Aan het eind van deze eeuw overstijgen de meeste maatschappelijke problemen in een gebied als Rotterdam de huidige gemeentegrenzen. Of het nu gaat over bouwlocaties, bedrijfsterreinen, infrastmctuur, milieunormen, werkgelegenheid of sociale problemen, alle doen zich op regionale schaal voor en vragen dan ook om een regionale aanpak. Dat kan plaatsvinden door intergemeentelijke samenwerking. De vraag is echter of dat niet een te hooggestemd ideaal is. en of eivaring uit de laatste 40 jaar ons niet heeft geleerd dat dat in ge­bieden als de Rotterdamse en Haagse regio's vaak vastloopt op lokale belangen van één of enkele gemeenten. Voor de duidelijkheid: het kan c: )ok de centaimgemeente zijn die onterecht de omgeving met gevolgen van het eigen beleid wil opschepen. Wellicht dat een intergemeentelijke samenwerking met daarbovenop een sterkere provincie die meer dan tot nu toe bereid en in staat is om in vastgelopen situaties kfiopen door te hakken, in de huidige omstandigheden de beste oplossing is.

Truc

Voorlopig lijken de bestuurlijke problemen echter alleen maar te zijn toegenomen. In het bestuurlijke circuit van Rijk, provincie, regiobestuur, gemeenteraden en colleges van B en W zijn persoonlijke verhoudingen behoorlijk verstoord. Dat zet een grote druk C5p verdere samenwerking in welke vorm dan ook. Het zovi wel eens verstandig kunnen zijn om voc: )rlopig pas op de plaats te maken en te wachten tot na de volgende verkiezingen weer een nieuwe generatie bestuurders aantreedt, die zonder belast verleden een nieuwe poging kan wagen een samenwerking, in welke bestuurlijke constmctie dan ook, weer op te pakken.

Eén lering valt in ieder geval wel te trekken. Het invoeren van bestuurlijke veranderingen, zoals de opdeling van Rotterdam, die op geen enkele wijze gericht zijn op een beter functicjnerende overheid in het gebied zelf, maar slechts bedoeld zijn als tmc om andere overheden mee te krijgen, wordt door de bevolking niet geaccepteerd en is op voorhand gedoemd te mislukken.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen