het Lauwersmeer werd door inpoldering een uniek natuurgebied

Als een grote spin strek het Lauwersnneer zijn | waterarmen uit in het Frie se land. Sommige van die armen lopen door tot ver in de Kollumerwaard, de oos- ' teiijkste tot in Zoutkamp. Tot 1969 was hier de Lauwerszee, een inham in de modderkust, getijdegebied met vooral voor de avifauna grote waarde. Nog is het een natuurgebied met voor Nederland zeldzame planten en een unieke vogelstand. De Lauwerszee is ontstaan in de tiende of elfde eeuw. Door enorme stormvloeden werd in de monding van het riviertje de Lauwers het veen weggeslagen. Dat riviertje, de Dokkumer Ee„ en de Hunze kregen daai| door een gemeenschapp^ lijk uitmondingsgebied dat tevens een belangrijke scheepvaartweg werd. Kostbaar was het onderhoud van de lange zeedijken die nodig waren. Reeds in de zeventiende eeuw had men plannen om de Lauwerszee geheel of gedeeltelijk af te sluiten. Definitieve uitvoering be~~npasin 1961. Enkele , en later begon men mé Fde aanleg van dertien kiloI "^eter dijk tussen Gronin n en Friesland. Daarmee . -rviel de noodzaak de 32 kilometer lange bestaande dijk op te hogen en werd de waterhuishouding van een groot deel van beide provincies beheersbaar. Een uniek stuk Waddenzee werd daarmee verieden tijd; een nieuw boeiend gebied kwam tot stand: de Laiiwersmeer. 

Water en land 
Het totale Lauwersmeergebied bestaat voor ongeveer 2.000 hectare uit water en is daardoor een uitstekende biotoop voor watervogels, met name in de herfst en winter als overwinteringsgebied. Rondom het meer ligt 7,000 hectare land, eens zeebodem, na de in- t> 't Linnenhoekje vloerbedekking gordijnen zonwering poldering begroeid met een gevarieerde flora en een aantrekkelijk gebied voor —vaak zeldzame soorten vogels die stilte en ruimte zoeken. Het is niet alleen een hoog geclassificeerd natuurgebied; ook de recreatie heeft er een grote plaats gekregen, terwijl de Marnewaard werd bestemd voor militair oefenterrein. Het unieke en stille natuurgebied zoals het was voor de inpoldering is verleden tijd. IDe grootste zorg van nu is om verantwoord evenwicht te houden tussen de drie bestemmingen. Elk natuurgebied wordt door (te grote) recreatiedruk verstoord, terwijl militaire activiteiten beide bestemmingen aantasten. Sinds deze zomer zijn de soldaten er gaan oefenen. De 7.000 hectare land was na het droogvallen kaal, met slechts wat begroeiing op de kwelders. Door het zoutgehalte in de grond kwamen al snel zoutminnende soorten, zoals zeekraal, spiesmelde en zeekruid, paardebloem, wilgenroosje, distels en alleriei grassoorten hun plaats opeisen. Duindoorn, wilg, els, vlieren ratelpopulieren zorgden voor hogere begroeiing en nu, na bijna twintig jaar, is het een fraai natuurreservaat waar nog altijd typische en zeldzame planten groeien en eveneens zeldzame vogels worden aangetroffen. Smienten, wintertalingen, ganzen, zwanen, allerlei eenden en steltlopers vinden er een voedsel- en broedgebied; kleine zangvogels eveneens, terwijl de roofvogelstand ook opvallend rijk is.

Langs de Zoutkamperril
 Bij Zoutkamp begint een weg van ongeveer tien kilometer door dit fraaie natuurgebied. Links is de Zoutkamperril, een smalle uitloper van het meer. Dichte rietkragen staan erlangs, waaruit maandenlang het gezang van kleine karekieten heeft geklonken, soms krakerig, dan weer met melodieuze klanken, echt bij het riet passend. Begin september staat dat manshoog vol mooie paarse pluimen, te wachten tot de herfst het dor zal doen verkleuren. Laag boven het riet, door de wat schommelende vlucht en de gevingerde vleugeltoppen direct herkenbaar, vliegt een blauwe kiekendief, de vogel die hoge eisen aan rust en ruimte stelt en dat de laatste decennia hier en in de Oostvaardersplassen vindt. Verder weg, richting Kollumerwaard en ook boven de Marnewaard, speuren enkele kiekendieven naar prooi. Het is een echt kiekendievenland, want ook de grauwe broedt hier, al laat deze zich op mijn tocht niet zien. Rechts van de weg is bouwland tot aan de dijk die eens de zee binnen de perken hield. Er staat een molentje tegen een horizon waar heel ver een fraaie wolkenbank hangt. Vlak en nieuw is dit land. En stil. Het bouwland is kaal, met stoppelvelden waar graan werd verbouwd. Een jonge zilvermeeuw loopt midden op de weg, laat mij tot heel dichtbij komen. In de beide grasbermen is om de twintig meter een kievit op zoek naar voedsel. Op de akkers lopen ganzen; over enkele weken zullen er vele honderden bij komen.

Nog meer ganzen
Een haakse bocht voert naar links, langs de Pampusplaat met ondiep water en modderige slikken. Er zwemmen veel eenden en op de modderbanken tientallen ganzen. Een nog grotere groep loopt op de hogere gedeelten te grazen. Verspreid in het diepere water zwemt een dertigtal wilde zwanen, wit afstekend tegen het grauwe gezelschap. In de bocht van de weg staat een veld zeeasters in volle bloei. Zulte is de officiële naam; zeeasters lijken verrassend veel op herfstasters, vandaar ook de Nederlandse naam. Een tureluurtje roept luid en nerveus, landt met uitgespreide vleugels op een hekpaaltje, schudt zich flink en neemt er z' n gemak van, laat zich tot dichtbij benaderen. Scholeksters lopen bedachtzaam door het gras, een blauwe reiger vliegt met holle vleugels langs de rietzoom.

Schiermonnikoog
strekt zich het water van de Vlinderbalg uit, waar in de winter veel brilduikers en grote zaagbekken worden aangetroffen. Nu vliegen er aalscholvers, graspiepers en leeuweriken. Bij het bos van de Ballastplaat staan de duindoorns met oranje bessen en op het weiland houdt een enorme groep kokmeeuwen middagrust, terwijl een groep spreeuwen vliegoefeningen doet. Dan voert de weg langs het Robbegat naar Lauwersoog. Daar volg ik de dijk enkele kilometers richting Groningen, waar op de dijk een parkeerplaats is. Het is glashelder, waardoor het eiland Schiermonnikoog is te zien. Een wit strand, duinen, bos en rode daken wisselen elkaar af. Wulpen vliegen laag boven het water, laten hun klagend geroep horen, aalscholvers zijn zwijgende zwarte silhouetten, steltlopertjes, onherkenbaar, razen voorbij. Grote slagschaduwen van de stapelwolken vallen als donkere vlekken op het grauwe water waarvan toch de glanzen afketsen waar de zon erop schijnt. Grote zeemeeuwen krijsen, spelen met de wind of dobberen op de golven.

Milieuvariatie
Het Lauwersmeer en de omgeving ervan vormen een boeiend natuurgebied, waar veel vogels voorkomen. Eenden en ganzen ,zijn er in de herfst en winter in enorme aantallen en vele soorten. Tureluurs, strandlopers, bontbekpleviertjes, kemphanen en watersnippen vinden er een passende biotoop. De gewone kleine zangvogels zoals fitis, tjif-tjaf en tuinfluiterzijn er broedvogel, maar ook minder algemene zien we er, zoals baardmeesjes en sprinkhaanrietzangers. De grote verscheidenheid in flora en avifauna is een gevolg van de grote variatie van het milieu en de bodemgesteldheid. Er zijn veel zandplaten, doorsneden met geulen en prielen en overgangen van grof naar fijn en slibrijk zand vol kalk en organische deeltjes, aangevoerd toen hier nog het wisselende getijdegebied van de Waddenzee invloed had. De verandering, geleidelijk, van zout naar brak en zoet, van droog naar nat, van voedselarm naar voedselrijk en de vele combinaties daarvan, zorgden voor een opvallende variatie in de plantengroei. Daarvan zijn de dieren afhankelijk; die pasten zich dus bij de steeds wisselende situatie aan. Door de wijziging van het zout- en kalkgehalte na het droogvallen, ontstonden verschillende milieutypen en dat is, nu met sterk vertraagde snelheid, een nog steeds voortgaand proces.

Belangrijk waterwildgebied
Doordat de voedsel- en ook broedsituatie steeds gunstiger werden kwamen er steeds meer vogels naar dit aantrekkelijke gebied. Vooral soorten die in ons land weinig of geen geschikte plaatsen meer vinden, zoals de reeds genoemde grauwe kiekendief, kwartel, dwergmeeuw, porseleinhoen en de grauwe gans. Hetzelfde geldt voor de flora. Soorten als zeekraal, schorrekruid, parnassia, moerasandijvie, zeepostelein en lamsoor treft men slechts aan in soortgelijke karakteristieke terreinen. Ondanks het feit dat de Marnewaard als oefenterrein voor zware militaire activiteiten inmiddels in gebruik is genomen, is het Lauwersmeer nog altijd een uniek natuurreservaat waar voor ons land zeldzame levensgemeenschappen worden aangetroffen. Van groot belang en wederzijdse beïnvloeding is ook het aangrenzende Waddengebied. Er is geen streek in ons land van die omvang en natuurwaarde als juist de Waddenzee, waarvan de Lauwerszee eens een gedeelte was en waar nu het Lauwersmeer een boeiend natuurgebied aan heeft toegevoegd. Het laatste is uitgegroeid tot een van de belangrijkste waterwildgebieden van Europa, waarvoor goed beheer en bescherming vereist zijn om die waarden in stand te houden. <|

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen