Boekbesprekingen

‘Maar wij hoorden niet. Het leven en de prediking van ds. Reinier Kok (1890 – 1982)’

De heer Van der Zwaag, onderwijsman en kerkhistoricus te Barneveld, overleed op 21 mei 2014 op 87-jarige leeftijd, vrij onverwachts. Drie vrijwel voltooide manuscripten lagen gereed voor publicatie. Ze verschenen inmiddels alle drie. Eén daarvan is gewijd aan ds. R. Kok, die leefde van 1890 tot 1982. Dominee Kok was veel jaren predikant binnen de Gereformeerde Gemeenten. Hij diende de gemeenten Aagtekerke, Gouda en Veenendaal. In 1950 kwam hij na een schorsing door de generale synode buiten dat verband te staan. Als oorzaak werd aangevoerd een verschil van inzicht aangaande de evangelieprediking. Vanaf half jaren vijftig tot aan zijn overlijden behoorde hij tot de Christelijke Gereformeerde kerken. Hier diende hij nog vijf gemeenten.

Minder dan twee jaar geleden verdedigde aan onze Apeldoornse universiteit ds. M. Golverdingen zijn proefschrift dat tot titel had Vernieuwing en verwarring. Hij beschreef daarin de ontwikkelingen in de Gereformeerde Gemeenten gedurende de jaren 1946 tot 1950. Veel van wat beschreven wordt, speelt zich af rond ds. R. Kok van Veenendaal. Golverdingen beschrijft een en ander objectief. Hij baseert zich op de gegevens die hij in zijn bronnen vond. Hij waagde zich niet aan een pleidooi tot zoiets als een eerherstel van ds. Kok. Hoewel de gegevens in zijn boek daar wel aanleiding toe zouden geven.

Geheel anders is de toon in het boek van wijlen de heer Van der Zwaag. Aan een mogelijke uitgever schreef de auteur, kort voor zijn overlijden: “Beschouwt u mijn manuscript maar als een soort wanhoopspoging om tot rehabilitatie van een bijna unaniem gediscrimineerde dominee te komen. De wind die in 1950 is gezaaid, heeft de storm van 1953 geoogst. Wij zitten nog steeds met de heilloze gevolgen.” Wat dat laatste jaartal betreft: toen trok er opnieuw een scheur in het verband van de Gereformeerde Gemeenten. Deze hing eveneens samen met de leer aangaande de aanbieding van het heil in de prediking.

Ds. Kok werd eind jaren veertig binnen de kring van de Gereformeerde Gemeenten verweten dat hij het aanbod van genade (gericht aan alle hoorders van het Woord) vereenzelvigde met de beloften van het verbond, die alleen de uitverkorenen zouden toekomen. Deze onderscheiding hing samen met de inhoud van enkele leeruitspraken die een kleine twintig jaar eerder door de synode waren vastgesteld. Het eerste artikel daarvan luidt dat het verbond der genade staat onder de beheersing van de uitverkiezing ter zaligheid. Ds. Kok die deze uitspraken kende en ook wel onderschreef, heeft er zich echter niet door laten belemmeren om de beloften van het evangelie ruim en onbelemmerd te verkondigen aan allen die zich onder de prediking van het Woord bevonden. Hij kon zich daarvoor beroepen, niet alleen op de gereformeerde belijdenis, maar ook op tal van Puriteinse en Nederlandse oude schrijvers. Op die bewuste schorsingsvergadering in 1950 wilde hij zich verdedigen door enkele zinnen uit de Kleine Catechismus van Westminster voor te lezen. Onder meer het volgende: “Tot wie worden de beloften des verbonds gericht? Tot allen die het Evangelie horen, en tot hun zaad. U komt de belofte toe en uw kinderen. (…) Wat voor recht tot de belofte hebben de hoorders van het Evangelie door deze algemene vermaking ervan? Een recht van toegang tot de beloften en al de goederen die er in toegezegd worden, zodat ze niet te verontschuldigen zijn als zij niet geloven.” Dat voorlezen werd hem niet toegestaan. En dat terwijl een enkel jaar tevoren de inmiddels overleden ds. G.H. Kersten nog zorg gedragen had voor de uitgaaf van een deel van dit Engelse belijdenisgeschrift, met daarin ditzelfde citaat.

Het boek van de heer Van der Zwaag geeft inzicht in de weg, het werk en de betekenis van ds. R. Kok. Hij komt daarin naar voren als een man die stónd voor zijn inzichten. Onwrikbaar hield hij – tegen alles en allen in – vast aan de ruimhartige en onvoorwaardelijke prediking van Gods beloften aan allen en een ieder. Hij had het getuigenis van Gods Woord aan zijn kant. Wel moet gezegd worden dat ds. Kok in de hitte van de leerstrijd de nuance wel eens uit het oog verloor. Toch laat dit boek met zijn warme en betrokken toon ook een andere zijde van ds. Kok zien. Namelijk als de voorbeeldige pastorale herder die in zijn persoonlijk leven de praktijk der godzaligheid beoefende. Voor velen is hij tot zegen geweest. Ook na de verdrietige schorsing heeft zijn Zender hem geen ontslag gegeven. Hij spreekt nog nadat hij gestorven is.

N.a.v.: W. van der Zwaag, ‘Maar wij hoorden niet! Het leven en de prediking van ds. Reinier Kok (1890 – 1982) in historisch perspectief’, 2015. ISBN 978 90 8242 602 1; 417 blz.; € 23,95. Te bestellen via www.boekenbestellen.nl of via de boekhandel.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen