TER OVERWEGING

P. Zuidgeeest, The Absence of God. Exploring the Christian tradition in a Situation of Mourning, Brill / Leiden 2001, 167 blz. € 45.-.

De auteur van dit boek, als r.k. pastor werkzaam in de geestelijke gezondheidszorg, heeft onder leiding van prof. dr. J.A. van der Ven te Nijmegen onderzoek gedaan naar de rol die de bijbel kan spelen in rouwverwerking. In diverse groepen - sommige rooms-katholiek, andere protestants - werd aan het begin van Exodus 3,4-16 een viertal thema’s gekozen: leven in God, aanwezigheid van God, weten van eigen gevoelens naar God toe én afwezigheid van God. Na de periode van het onderzoek hebben de deelnemers hun interesse in de thema’s die spreken van Gods aanwezigheid verloren, terwijl hun belangstelling voor Gods afwezigheid omgekeerd is gegroeid.

Zuidgeest legt er de vinger bij, dat in de theologische traditie aan de relatie tussen de ervaring van Gods afwezigheid én de religieuze ervaring van Gods aanwezigheid in de klacht niet of nauwelijks aandacht is besteed. Hij pleit ervoor die ervaring in het hart van het spreken over God een plaats te geven. Heeft Christus niet gezegd: ‘Zalig zij die treuren…’?

Deze studie laat - althans de contouren - zien van hoe een vergeten dimensie van de christelijke traditie tot leven komt wanneer het geloof van de individuele gelovige serieus genomen wordt (137). Daarbij maakt hij nadrukkelijk onderscheid tussen klacht en aanklacht. De functie van de klacht is het geleden verlies kenbaar te maken aan anderen en te vragen om medelijden en hulp. Hoe ‘werkt’ het nu in praktijk? De bijbeltekst kan hulp bieden om de eigen ervaring te verwoorden. Het is een ‘narratieve’ benadering van het pastoraat. Bij dat laatste heb ik vooral deze vraag: is aan het eigen karakter van de Schrift recht gedaan, als wij zelf mogen uitmaken hoe wij de oude woorden gebruiken om ons verdriet kenbaar te maken. Christus’ kruislijden komt enkele malen ter sprake (131,137), maar het staat op één lijn met alle andere lijden. Wordt de Schrift niet pas echt bevrijdend en troostend, als we ontdekken waarin het unieke van Christus’ lijden gelegen is?

Dit proefschrift is een vorm van empirisch onderzoek, overeenkomstig de opvatting van Prakti-sche Theologie in Nijmegen. Het levert waardevolle gezichtspunten op, waar pastores hun winst mee kunnen doen.

A. de Reuver, Verborgen omgang. Sporen van spiritualiteit in Middeleeuwen en Nadere Reformatie, Boekencentrum Zoetermeer 2002, 291 blz. € 29,50.

De bijzonder hoogleraar vanwege de Gereformeerde Bond in Utrecht A. de Reuver presenteert in dit boek een zevental biografisch getinte schetsen van ‘verborgen omgang’ uit de geschiedenis van de kerk van Middeleeuwen tot Nadere Reformatie. Van vóór de Reformatie zijn Bernard van Clairvaux en Thomas à Kempis. De andere vijf voorbeelden van christelijke spiritualiteit behoren tot de Nadere Reformatie. Het is in alle opzichten een mooi boek, en de uitgever heeft er terecht een harde kaft omheen gedaan. Het is een gedegen studie, geschreven in een mooie stijl, en het thema is ook de moeite waard. De Reuver stelt zelf: ‘Ik geloof namelijk dat een van de ernstigste symptomen van de huidige crisis in kerk en cultuur is gelegen in de toenemende teloorgang van de verborgen omgang met God, en dat een hernieuwde beoefening daarvan geneeskracht in zich bergt.’ (12) Ik zou dat alleen maar willen onderstrepen.

Opvallend is dat de reformatoren geheel ontbreken. Toevallig is het niet. De Reformatie is in me-nig opzicht een onderbreking geweest, en zowel de theologie als ook de vroomheid gingen al spoedig weer verder in de sporen die in de Middeleeuwen getrokken waren. Prof. De Reuver is meer dan vroeger geneigd de doorgaande lijn te laten zien, zonder de - in sommige opzichten fundamentele - correcties van de Reformatie te ontkennen of te verdoezelen. Zo schatte W. Teellinck De Navolging van Christus van à Kempis hoog, en gaf er veel uit door, maar zette toch de accenten wat anders.

Intussen is er een groot verschil tussen toen en nu. Zoals bijvoorbeeld à Kempis en Th. à Brakel schrijven over de wereldmijding zal nauwelijks iemand vandaag nog doen. Daarbij denk ik niet aan onze cultuur, die geheel en al gericht is op de beleving in het hier en nu, maar ook aan ons christenen: we zijn ons ervan bewust geworden, dat de ‘ascese’ gestalte wil krijgen in een heel bewuste omgang met de aardse goederen, en ook een genieten van wat God geeft insluit.

Een prachtig boek van prof. De Reuver, dat vraagt om het in alle rust tot ons te nemen, te beproe-ven wat uit de geschriften van de besproken figuren naar voren komt en het goede erin ons toe te eigenen en zó te behouden.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen