De grote Synode van Dordrecht 1618-’19

2.

Afkeer en vijandschap.

Er is wel geen synode ooit op onze vaderlandse bodem gehouden, die zo’n stroom van afkeer en vijandschap heeft teweeggebracht, als die van Dordrecht 1618-1619. Die stroom gaat door de drie en halve eeuw, die ons nu bijna van deze kerkelijke vergadering scheiden. En het is niet anders te verwachten, dan dat die stroom door blijft gaan. Opmerkelijk is trouwens, dat wie in de geschiedenis deze stroom volgt, telkens moet ontdekken dat het water niet veel verandert. In de verschillende vormen, waarin de kritiek zich uit, wordt telkens het oude lied gehoord, Uiteraard hebben we hier het oog op de kritiek, die zich aan de kernzaken van Dordt gestoten heeft. Het zou natuurlijk dwaas zijn te zeggen, dat deze synode zonder gebreken geweest is. Van welke vergadering hier beneden zal het ook gezegd kunnen worden?

Echter de stroom van afkeer en vijandschap laat zien, dat de betekenis van deze synode door Gods genade zo groot geweest is.

Episcopius, de woordvoerder van de remonstranten, heeft tegenover de vergadering wel gesproken van geringe en kleine dingen, waarom het zou gaan in de verschillen tussen de remonstranten en de contra-remonstranten, maar gelukkig hebben de synodeleden deze woorden doorzien en zijn niet de war geraakt door de vroom-meeslepende taal van deze man. De eer van God woog hierbij en het behoud van de zuiverheid van de zaligmakende waarheid. Daarom blijft de betekenis van deze synode daarin het meest spreken, dat het vrijmachtig welbehagen Gods zonder beperking beleden is. Gods verkiezing is het hart van de kerk. En die verkiezing is door middel van deze synode breder uitgewerkt in de belijdenis. Meer vruchten heeft deze synode afgeworpen. Wij denken daarbij niet het allerminst aan de vertaling van Gods Woord, de Statenvertaling, die gelukkig een bijzondere plaats is blijven houden in het hart van Gods volk. Maar in de vaststelling van de Dordtse leerregels -komt uit, dat de kern geweest is Gods vrije genade. Geen redenen uit iets of iemand buiten God, alleen uit God.

Dit was en is tot blijdschap van die de Heere in waarheid vrezen. Hoe zou het anders kunnen? Zij worden alleen zalig door een eenzijdig Godswerk. Daarin ligt ook de eer van deze synode, juist vanwege de eer des Heeren. Maar tegelijkertijd ligt daarin de aanstoot van de vijanden tegen deze synode. De grote vijand van Gods kerk heeft altijd op de loer gelegen om de vrije gunst uit te bannen.

De remonstranten niet uitgestorven.

Bogermans krachtige woorden hadden de remonstranten van de synode weggezonden. Vele remonstrantse predikanten werden afgezet en verbannen. Toch bleek het al spoedig, dat daarmee de remonstranten niet uitgestorven waren. Niet alleen vormden zij eigen gemeenten, eerst in het geheim, later openbaar, maar het ergste was, dat binnen de kerk zelf heel gauw openbaar kwam, dat de remonstrantse leer niet uitgebannen was.

Een eeuw na de Dordtse synode wordt deze herdacht in drie preken door ds. Jacobus Leydekker in Middelburg. Ondertussen werden al meerdere predikanten geduld, die min of meer heimelijk de leer van de remonstranten aanhingen. En vooral het optreden van de overheid, die terwille van de vrede meestal op gematigdheid aandrong en bang was voor kerkelijke twisten, bevorderde dit.

Op een andere wijze werd ook de losmaking van de vrije-genadeleer bevorderd. Veel predikanten preekten vanaf de kansel de leer van Dordt, maar op het leven en de wandel van het kerkvolk werd niet gelet. Als het maar trouw bleef aan de orthodoxe leer, was het wel goed. Ook kwam niet uit in hun prediking de beleving van de vrije genade. Dit alles juist in strijd met de belijdenis van Dordt. De synode van Dordt heeft het oog gehad op leer en leven, en in de leerregels van Dordt klopt het bevindelijke leven op een bijzondere wijze. Dit gemis aan beleving en het verval van het leven moesten uiteindelijk weer brengen het verval van de zuivere leer. In een ander kleed kwamen de dwalingen, door Dordrecht in de remonstranten bestreden, weer tevoorschijn in de loop van de 18e eeuw. En was Gods bewarende hand niet uitgestrekt geweest over de kerk des Heeren in de stem van getrouwe gezanten en in het overblijfsel, reeds na ongeveer twee eeuwen aan het begin van de 19e eeuw zou er niets overgebleven zijn van de belijdenis van Gods vrije gunst.

Een erezuil voor Dordt.

9 mei 1819 preekt in de Marekerk te Leiden ds. Nicolaas Schotsman. Geliefd is hij bij het volk, dat de paden van Gods Woord wenst te gaan. Deze avond horen zij een preek ter herdenking van de Dordtse synode. De volgende week weer meer bedoeld als een opwekking tot waakzaamheid. Niet lang daarna worden beide preken uitgegeven onder de titel: „Erezuil ter gedachtenis van de voor twee honderd jaar te Dordrecht gehouden Nationale Synode, opgericht door Nicolaas Schotsman”.

Terwijl bijna ieder zwijgt, nog een getuige! Een grote verachting wordt zijn deel. De erezuil wordt door de verlichten een schandzuil genoemd. Spottend wordt Schotsman vergeleken met een oude schildwacht, die het in zijn hoofd gehaald heeft om de wacht te betrekken bij de puinhopen van een oud gesticht, waar weinigen meer belang in stellen. Maar ondertussen zorgt God voor een andere erezuil door Zijn Woord in het hart van de Zijnen. Het overblijfsel wordt opgewekt om de vrije genade leer te verbreiden. En het is Gods werk geweest, Die en de leer en de beleving weer in het midden van Gods Kerk geopenbaard heeft. In het leven van ds. Hendrik de Cock is het wonderlijk hoe God gebruik heeft de eenvoudige vromen, die in leer en beleving gehecht waren aan de belijdenis van Gods welbehagen. De Heere Zelf heeft door Zijn Geest niet alleen het hart van De Cock veranderd, maar ook zijn hart geneigd om te ijveren voor het herstel van de zuivere gereformeerde leer in de lijn van Dordt. Dit tot groot verdriet van zijn vroegere leermeester prof. Hofstede de Groot, die in zijn brieven duidelijk een afkeer openbaart van wat hij noemt de doordrijving van de Dordtse leer. Maar de Heere werkte in de harten door Zijn Geest en deed het wonder van Gods welbehagen beleven. En uiteindelijk is dat de beste erezuil.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen