Ds. M. Baan: „We zullen de oude discussie rond de tv opnieuw moeten voeren"

In een ver verleden studeerde ds. M. Baan wis-, natuuren sterrenkunde. Hoewel de link met theologie gering lijkt, komt het hem geregeld van pas. „Wij dominees worden geacht lichtelijk wereldvreemd te zijn. Daar heb ik misschien wat minder last van."
De laatste tijd plukt hij ook concreet de vrucht van zijn exacte kennis. Z'n eerste computer, met ingebouwde cdrom-drive, liet hij in opdracht maken. „Ik heb zelf bepaald wat erin moest komen." Recent werd een nieuw exemplaar bezorgd, wederom ambachtelijk bereid. „Een 166 MMX processor. Nou kan ik veel sneller uit de voeten met m'n cd-roms. De vorige was zo'n ouderwetse 4-speed, dit is een 12-speed. Dat spul wordt steeds verder opgefokt."

Bovenop de stapel cd-roms ligt een exemplaar van de John Bunyan Stichting. „Laten we de pelgrim uit 'De Christenreis' maar eens even op het scherm halen. Kijk, daar komtie al aan. Geschilderd door Albert Wessels. Nog even en we krijgen de vergaderingen van de synode op cd-rom, compleet met gezang, zoekprogramma en videoclips van het moderamen."

Computerclub
De hervormde predikant uit Nijkerk is niet de enige voorganger in de gereformeerde gezindte voor wie de informatie- en communicatietechnologie gesneden koek is. Velen combineren een huiver voor de tv met een opmerkelijk enthousiasme voor de pc. Er werd zelfs een computerclub voor reformatorische dominees opgericht, die zich ook via Internet presenteert. Door een site op het World Wide Web laat Reformatica weten dat ze de doelgroep "ten dienste wil zijn bij het proces van automatisering en informatisering in kerk en pastorie". Met succes. Tal van studeerkamers in degelijke pastorieën zijn uitgerust met een moderne computer, cd-rom-drive, fax en telefoon met antwoordapparaat.
Voor ds. Baan is de computer primair een supertypmachine. „Je hoeft niet meer te strepen en te knoeien. Bovendien zitten er bijbelvertalingen met zoekprogramma in. Dat kan handig zijn, vooral wanneer je op twee of meer woorden tegelijk zoekt. En dan heb je de cd-roms met complete commentaren. Ideaal voor dominees met een te kleine boekenkast."

Boterbloemen
De hervormde predikant verklaart de snelle opmars van de pc in reformatorische kring vanuit de emancipatie van de gereformeerde gezindte. „Daar komt bij dat de computer niet via de deur van het vermaak, maar via die van de economie is binnengekomen. Veel amusement wijzen we op principiële gronden af Als het om zakelijke belangen gaat, hebben we nooit veel vragen gesteld. Dan is de algemene visie: 'Je rnoet mee met de ontwikkelingen'.
Je kunt je afvragen of dat onderscheid terecht is. De Chinezen schijnen voor het begin van onze jaartelling het principe van de ontbrandingsmotor al ontdekt te hebben. Ze hebben dat bewust niet ontwikkeld, omdat het naar hun religieus besef tegen de natuur in ging.

Bij ons waren het gasten met geitenwollen sokken en een grote bos haar die in de jaren zeventig over de bezwaren van het moderne produktieproces en consumptiepatroon begonnen. Wij wilden daar niet van weten. Inmiddels begint ook in onze kringen te dagen dat je niet eindeloos olie in de sloot kunt laten lopen. Dat is niet goed voor de boterbloemen. Dat snappen wij nou ook."

Flinterdun
„Elke technologische vernieuwing is nog geen verbetering, dat is zo langzamerhand wel duidelijk. Bij de computer vind ik het een weg van zoeken en tasten. Zeker nu we via Internet alles op het scherm kunnen toveren. Daar zit een griezelige kant aan. Nu het onderscheid tussen tv en computer vervaagt, zie je hoe onder ons met vuur en verve wordt gezocht naar argumenten om het verschil aan te geven. Terwijl je heel nuchter moet zeggen dat de grens tussen beide momenteel al flinterdun is. Als ik een vrij eenvoudige kaart in m'n computer laat inbouwen, kan ik alle tv-programma's ontvangen. Dan heb ik het nog niet over rare computerspelletjes waarmee de markt wordt overvoerd.
Het zal steeds meer aankomen op de vraag hoe we persoonlijk met de mogelijkheden van de moderne technologie omgaan. Algemene regeltjes voldoen niet meer, ook niet als het om de massamedia gaat. We zullen de oude discussie rond de tv opnieuw moeten voeren. Internet dwingt ons daartoe."

Schuifdeurtje
De overeenkomst tussen tv en internet is voor ds. Baan veel groter dan het verschil. „Je kunt zeggen: tv is een aanbodmedium, Internet een vraagmedium. Op zichzelf is dat zo, maar in de praktijk stelt dat onderscheid weinig voor. Bij de tv weet je niet wat je voorgeschoteld krijgt. Een extreem gevolg daarvan is het zappen. 'Eens even kijken wat er allemaal te zien is.' Maar met het netwerkgebeuren is dat niet anders. 'Nog even kijken wat er om de bocht zit'. En je surft weer een eindje verder.

De eeuwen door heeft de mens voor een opdracht gestaan die hij in eigen kracht niet aan kan: kiezen tussen goed en kwaad. Dat is een oud probleem. Nieuw is dat het dilemma massaal op ons af komt, door de moderne informatiemedia. We kunnen de boze wereld niet meer buitensluiten. Dat zal alleen maar erger worden, als ik de Openbaring aan Johannes goed lees. We kunnen de geest van de antichrist niet meer achter een schuifdeurtje houden, zoals we lang hebben gedacht."

Tijdgebonden
De Nijkerkse predikant is ervan overtuigd dat de huidige Internetdiscussie binnen de gereformeerde gezindte, met onderscheidingen tussen een vuil en een schoon net of privé en zakelijk gebruik, zeer tijdgebonden is.

„Wie zeven jaar geleden de modernste computer kocht, zit nou tegen een haast voorwerelds ding aan te kijken. Dat geldt strak ook voor deze discussie. Terwijl we nog met het nagevecht bezig zijn, moet alweer een nieuwe discussie worden gestart. Dan zeg ik; 'Sla al die tussenstappen maar over, want je ziet waar het naartoe gaat'. Of we het leuk vinden of niet, de informatiecultuur komt op ons af. Alles wordt aan alles gekoppeld en voor iedereen wordt het mogelijk om alle informatie over elk denkbaar onderwerp te verkrijgen.
Je kunt daar een schop tegen geven, maar dan zal blijken dat je op de een of andere oneigenlijke manier toch mee moet. Negeren gaat niet. Tenzij we de route kiezen van de Amish in Amerika, die nog bij de gaslamp een boekje zitten te lezen en morgen met paard en wagen weer naar het werk gaan. Dat lijkt mij persoonlijk niet de oplossing, ook bijbels gezien niet."

Godvruchtig leven
Met de gemaakte tweedeling tussen de computer als gebruiksvoorwerp en de computer als onbegrensde informatieleverancier, waarbij één is toegestaan en twee verboden, kan ds. Baan niet uit de voeten. „Zo'n compromis zal best een poosje werken, maar een principiële keuze is het niet. En het levert weer een nieuw wetje op. De farizeeërs hebben er 619 gemaakt. Wat dat heeft opgeleverd, weten we. De strijd tegen de verleidingen van onze tijd kan alleen geestelijk gevoerd worden, op de knieën voor Gods aangezicht."
Als het om de geestelijke bewapening gaat, denkt de Nijkerkse predikant niet primair aan het reformatorisch onderwijs. Zelfs niet aan de kerk. „De taak ligt allereerst bij de ouders. Dan denk ik niet aan rationele voorlichting vanuit een rechtzinnige leer, maar aan een godvruchtig leven. Goedkoper zal het niet lukken. De grote dreiging zit niet in de nieuwe technologie, maar in het ontbreken van die geestelijke wapenrusting. Het is me net even te kort door de bocht als mensen zeggen: 'We kennen onze verantwoordelijkheid'. Alsof dat iets is waarover je vrij kunt beschikken. In eigen kracht kan een mens de schifting tussen goed en kwaad niet aan. Daar is genade voor nodig. Het visuele heeft een geweldige macht. Satan had in het paradijs pas succes toen hij niet alleen de oorpoort, maar ook de oogpoort van de mens gebruikte. De vrouw zag de vrucht, dat hij begeerlijk was om te eten. Toen ging ze voor de bijl."

Huichelachtig
De Oud Gereformeerde Gemeenten en de Gereformeerde Gemeenten in Nederland hebben inmiddels besloten om, in de lijn van hun standpunt over tv, het privégebruik van Internet censurabel te stellen. Hoewel het voor ds. Baan niet de oplossing is, vindt hij het een consequent standpunt. „Laat iemand mij maar eens komen uitleggen wat er aan zondigs op tv verschijnt, dat niet op Internet te vinden is.
In veel gemeenten is het beleid niet erg consistent. Lidmaten worden geacht geen tv te hebben. Vaak staat er wel een op zolder, dat weet iedereen, maar dat laten we maar zo. Geleidelijk treedt een verschuiving op. Het standpunt is niet vol te houden, dus de lidmaten mogen hem wel hebben, maar de kerkenraad niet. Vervolgens mag de kerkenraad geen tv hebben, maar wel een videorecorder. Daar zit natuurlijk iets huichelachtigs in van Den Helder tot Maastricht.
Momenteel maken we mee dat al die media in elkaar schuiven. Een beleid van ontkennen, je kop in het zand steken of zo lang mogelijk met een grote boog om de hete brij heen lopen lost niks op. Dan breekt op een goed moment de dijk toch door en vervalt men in het andere uiterste. Dat heeft de praktijk me wel geleerd. Dan moet het meteen breedbeeld zijn, stereo en alle toeters en bellen, want als je het dan tóch doet..."

Bewustwording
Kerkenraden hebben in de optiek van de hervormde predikant concreet leiding te geven aan een proces van bezinning en bewustwording. En snel. ,Anders vrees ik dat we weer het oude liedje krijgen: Terwijl de vijand de stellingen inneemt, starten de belegerden de discussie: 'Wat te doen als de vijand nadert?'
De oudchristelijke kerk groeide op met de confrontatie. Het christendom stond in een volkomen heidense omgeving. Vandaag verkeren we in West-Europa in eenzelfde situatie, maar voor ons is dat volslagen nieuw. We hebben discussies te voeren op allerlei terrein: de communicatiemiddelen, de gezondheidszorg, de zondagsbesteding, de kleding... In die worsteling, waaraan niet valt te ontkomen, zal de kerk met scha en schande wijs moeten worden. Eenvoudig is dat zeker niet. Dat blijkt al wanneer we terugkijken op de oude tv-discussie. De tegenstanders hebben die gevoerd met een goede inzet, een goede bedoeling. Maar, moeten we nu zeggen: met een te simpele beargumentering. Dat komt momenteel boven water. Was er geen pc verschenen, dan hadden we het nog een poosje met de oude argumenten kunnen doen."

Straatje om
„Ik begrijp de huiver om de tv-discussie over te doen, maar angst is nooit een goede raadgever geweest. Bovendien hebben de tegenstanders van tv nu wellicht betere argumenten aan te dragen dan vroeger. Ze hoeven niet zo benauwd te zijn. Ik kan me nog herinneren dat mensen je aankeken of je gek was als je beweerde dat door tv-kijken je normen en waarden veranderen. Dan doen ze na het boekje van Andries Knevel niet meer. Driekwart van de christelijke normen en waarden is door de tv gesloopt. Menselijk geredeneerd neemt Internet het resterende kwart voor z'n rekening."

Dat pleit dan voor distantie.
„Maar dat gaat nou juist niet. Met de tv kon je nog zeggen: 'In dat straatje ligt het probleem. Loop een straatje om, dan kom je het hele probleem niet tegen.' Die luxe hebben we bij Internet niet. Je komt er simpelweg voor te staan. De enige uitweg is waarachtige bekering. Niet in de zin van "Mocht dat nog eens komen te gebeuren", want daarmee kun je rustig verdergaan. Het moet ons werkelijk nood zijn. Alleen God kan ons leren om ermee om te gaan. Laten we dat overigens niet alleen op Internet toepassen. Hoe je om dient te gaan met een auto, moeten we ook van God Ieren.

Hoe beoordeelt u initiatieven om te komen tot een schoon net, om de mens tegen zichzelf te beschermen?
„Technisch is ontzettend veel mogelijk. Wil iemand straks op z'n tv alleen het journaal hebben, dan is dat met een chippie heel eenvoudig te regelen. De vraag is alleen of die in zichzelf zondige mens daarvoor voelt.
Probeer je met elkaar de verleiding te verminderen, door blokkades in je toestel aan te brengen of een schoon net te realiseren, dan heeft dat zeker voordelen. Maar laten we er asjeblieft geen systeem van maken. Dan vallen we weer in de oude fout. De belijdende leden mogen een pc annex tv hebben, op voorwaarde dat chippie X en Y zijn aangebracht. Voor ambtsdragers is ook chippie Z vereist. Tenzij ze gebruik maken van een een reformatorische provider. Dan komt er op een goed moment een evangelische provider, die niet alleen dingen weert, maar ook een boodschap wil uitdragen, en we beginnen opnieuw. Dat wordt een schaakpartij met herhaling van zetten. En we missen de geestelijk spits van het probleem."

Het boek Openbaring leert dat er een tijd zal aanbreken dat hij die het teken van het beest niet heeft, niet zal kunnen kopen of verkopen. Participeren is dan voor de gelovige onmogelijk geworden. Hoe verhoudt zich dat tot uw opvatting dat we mee moeten?
„Bij Internet is nog een verantwoord gebruik mogelijk. Er zijn zaken waarvan je op grond van de Schrift moet zeggen: 'Dit kan onder geen beding'. Als je mensen daarop wijst, krijg je al snel te horen: 'Dus u wilt kluizenaar worden'. Zelf denk ik dat je dan niet praat over een draaiboek voor kluizenaarschap, maar over de duidelijke voorzegging van de Schrift: 'Je zult vervolgd worden'. Bij vervolging denk ik nooit aan kluizenaars. Dat zijn eerbiedwaardige mensen die in afzondering een rustig bestaan leiden. Waar iedereen met een zekere welwillendheid naar kijkt. Zonderlingen, maar het zijn de kwaaisten niet.
Waar de Bijbel over spreekt, is dat je de hele kluit over je heen krijgt, omdat je aan het Woord van God gehoorzaam wilt zijn. Er komt een moment dat de kerk geen keuze tussen goed en kwaad overhoudt, omdat er enkel kwaad is. Dan zal ze radicaal nee moeten zeggen. En dat gaat haar alles kosten. Maar het vraagt profetisch inzicht om vast te kunnen stellen: 'Nu is het punt bereikt'. En wie zal dan willen horen? De Bijbel is daar niet optimistisch over. Als de Zoon des mensen wederkomt, zal Hij dan nog geloof vinden op de aarde?"

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen