Papa is voor de kinderen een belangrijke inspiratiebron

Welke betekenis heeft eigenlijk de vader in de opvoeding van de kinderen? Is zijn inbreng zó belangrijk dat daarover veel te schrij ven valt? Nu, te zien aan allerlei publikaties op dat gebied is dat zeker het geval. De laatste jaren kunnen we juist heel wat lezen over de betekenis van de vader voor de ontwikkeling van het kind. Het volledige gezin bestaat uit een vader, een moeder en kind(eren). Vaderen moeder zijn geen tegenpolen van elkaar, maar ze vullen elkaar juist aan en als 't nodig is kunnen ze elkaar ook vervangen. Nu zijn vader en moeder wel van elkaar te onderscheiden in hun contacten, hun omgang met hun kinderen. Op de volgende manier wordt dat contact beschreven —hoewel we er altijd rekening mee moeten houden dat elk gezin, elke ouder, elk kind verschillend is en dus ook het contact met elkaar heel anders kan zijn. Men zegt: In 't algemeen wil een moeder haar kind heel graag bij zich houden: in haar liefde zit vaak een stuk overbezorgdheid, een neiging om haar kind overdadig te willen beschermen, en het nooit los te laten. De vader daarentegen staat in de ouder-kindrelatie iets verder van het kind af en is dan ook iets afstandelijker, nuchterder. Hij speelt over 't algemeen meer wilde en opwindende spelletjes, moedigt meer de nieuwsgierigheid en ondernemingslust van de kinderen aan dan de moeder. Vaders vormen een belangrijke identificatie-figuur voor de kinderen. Zij waarderen en idealiseren hem: ,,Mijn vader kan alles." Ze kunnen prachtig opscheppen, die kinderen, over wat hun vader allemaal doet en heeft. De vader voert het kind van de beschermende moeder weg, de grote wereld van de werkelijkheid tegemoet. De kinderen leren van hem zelfstandigheid en onafhankelijkheid.

Minder angst
De aanwezigheid van vader, de brug die hij vormt tussen de bescherming van thuis en het gevaar van de buitenwereld, is heel belangrijk omdat zijn invloed de angst voor de groep, waarin de jongeren straks terecht komen, kleiner maakt. Vooral als die groep een heel andere levensovertuiging heeft en er totaal andere regels gelden, is een grotere weerbaarheid tegen die invloeden onontbeerlijk. Het komt nogal eens voor, dat pastorale werkers die proberen jongens-in-moeiiijkheden te helpen, ontdekken dat deze jongens hun vader als voorbeeld en inspiratiebron missen. Ze vervreemden gemakkelijker van het gereformeerde milieu dan jongens die door identificatie met de aanwezige en opvoedende vader bepaalde idealen kunnen ontwikkelen (ds. M. Golverdingen; ,,Opweg naar een vaderloze samenleving?") Zo waarborgt het hebben van een vader en moeder die niet hetzelfde zijn, maar elkaar in een goede huwelijksrelatie aanvulen, een meer genuanceerde opvoeding. Ze kunnen elkaar bijsturen en een tegenwicht vormen voor eikaars eenzijdigheden. Een ideale situatie, die helaas maar al te vaak — door wat voor omstandigheden dan ookgemist wordt. In veel zogenaamde volledige gezinnen met een moeder èn een vader bestaat die ideale situatie echter ook niet: de vader gaat op in zijn werk, hij vindt opvoeden vrouwenwerk, enzovoorts. In vaderloze gezinnen staat moeder alleen, maar,,gelukkig zijn er genoeg moeders die voor hun kinderen evenveel of zelfs meer betekenen dan in vele andere huizen vader en moeder samen", zegt dr. R. W. M. Croughs in'' Het kind in gezin en samenleving".

Vaderloos opgroeien
Uit een studie kwam de volgende conclusie naar voren:,,De afwezigheid van vaders kan grote consequenties hebben voor de ontwikkeling van de kinderen. De emotionele, cognitieve en sociale ontwikkeling van kinderen die opgroeien zonder vader —waarbij de bijkomende omstandigheden van grote betekenis zijn zoals overlijden, echtscheiding- verloopt dikwijls minder gunstig." Wat houdt dat eigenlijk in? De betekenis van een goede gezinsvader voor de kinderen kwam naar voren toen een onderzoek gedaan werd bij vaderloos opgroeiende kinderen. Om alleen dat probleem onder de loep te nemen werden zeemansvrouwen en -kinderen geobserveerd en ondervraagd. Zij hadden immers geen grote zorgen op emotioneel, sociaal en economisch gebied, maar waren wel ongeveer negen maanden per jaar zonder man en vader in het gezin. Wat bleek nu? De moeders hadden de neiging om een overbeschermende houding jegens hun kinderen aan te nemen. Tegelijkertijd echter was er óók een tegenstrijdige neiging om het kind te veel als plaatsvervanger van de afwezige vader te laten fungeren. Ook op het gedrag van de kinderen, vooral van de jongens, had de afwezigheid van vader invloed. Ze waren gedweeër, kinderachtiger en afhankelijker dan de jongens van wie de vaders gewoon thuis waren. En ook hier weer iets tegenstrijdigs: de jongens vertoonden —hoe ouder, hoe meer— pseudo-mannelijk gedrag. Ze misten waarschijnlijk hun vader als identificatiefiguur en ook zijn vaderlijk tegenwicht. Dat is heel gevaariijk als zulke jongens in bepaalde groepen terechtkomen, zoals eerder beschreven werd. Het kan voorkomen, dat ze zelfs in jeugdbenden opgenomen worden en "echte mannen" proberen te zijn, die brutaalweg grof geweld gebruiken om hun zin te krijgen. Het geldt het meest de jongens. Zij kunnen hun vadervoor hun geestelijke ontwikkeling slechter missen dan meisjes. Hij is hun voorbeeld!

Meisjes
Voor meisjes is de moeder belangrijker als voorbeeld van ,,wie ze wil zijn". Vader vormt het voorbeeld voor de dochtervan de man die zij zoekt. De liefdevolle omgang van vader en moeder binnen het huwelijk is van bijzondere betekenis voor de keuze van degene met wie het meisje later een huwelijksrelatie wil aangaan. De afwezigheid van vader kan maken dat er angstgevoelens, gevoelens van onmacht en onzekerheid leven bij het meisje. Door de overbeschermende houding van moeder gaat zij moeilijker om met het andere geslacht. Nu wordt het ontbreken van het vaderlijk voorbeeld voor wat betreft het toekomstige huwelijk over 't algemeen wel goed gecompenseerd door voorbeelden in de wijdere omgeving.

En de vrouw?
De gevolgen voor de kinderen zijn min of meer bekend. Maar wat weten we van de vrouw die nu alleen staat voor de opvoeding van haar kinderen. We kunnen erover praten, eroverlezen, erover schrijven, maar werkelijk beseffen wat het is om alleen te zijn, de eenzaamheid in te leven, dat kunnen we niet. Dat leert slechts de ondervinding! Wat betreft de uiteriijke zaken waarvoor de moeder komt te staan, is het volgende bekend: in de eerste plaats komen alle lichamelijke zorgen van de kinderen op haar neer. Ze mist haar man als het kind niet slapen wil, als het pijn heeft, als het stottert, in bed plast, koorts heeft, ziek is en dergelijke. De mogelijkheid om samen erover te praten, samen een besluit te nemen, samen te zorgen en te verzorgen is steeds een pijnlijk gemis. Ook als ze haar geduld verliest is er geen echtgenoot die haar drift tempert of haar taak overneemt. Inalleriei situaties moet ze haar weg alleen gaan, ook wat betreft de school- en beroepskeuze. Er zijn kinderen, die opgevoed moeten worden en dat gaat niet vanzelf! Ongehoorzaamheid, brutaliteit, koppigheid —'t vraagt gezag, overwicht. Kan de moeder daar alleen wel tegenop? Er is geen vader die voor haar in de bres springt, haar steunt en de kinderen zijn wil oplegt. Natuurlijk zijn er heel veel verschillende situaties. De opvoeding kan in een vaderioos gezin door moeder heel goed ter hand genomen worden!

Verantwoordelijkheid
Een weduwe, en gelukkig ook meer en meer de gescheiden vrouw, ondervindt hulp en steun van mensen om zich heen. Dat kunnen familieleden zijn, maar ook vrienden of kennissen, de dominee, kerkeraadsleden, mensen uit de gemeente. Er ligt voor ons allen hier een taak! Gaan we daaraan voorbij? Vaak zijn we niet bij machte om te helpen, maar ook een l> luisterend oor kan al verlichting schenken. Alle zorgen eens te uiten en over de problemen te spreken, kan heel nodig zijn. Het valt immers niet mee om de verantwoordelijkheid van de opvoeding op je af te zien komen! De verantwoordelijkheid is groot, vooral als we letten op de opdracht die de ouders kregen in het huwelij ksformulier: ,,... opdat zij hun kinderen... in de waarachtige kennis en vreze Gods, Hem ter eer, en tot hun zaligheid opvoeden''. En dan alléén daarvoor te staan! Een man en vader te missen die toch in de Bijbel getekend wordt als het gezinshoofd, die het vaderiijk gezag uitoefent door middel van tucht en zo het godsdienstig en cultureel erfgoed overdraagt. Juist de vader krijgt van de Heere de taak om aan het navolgende geslacht de loffelijkheden des Heeren te vertellen (psalm 78) en Paulus schrijft aan Efeze 4:6: „En gij vaders, verwekt uw kinderen niet tot toorn, maar voedt hen op in de lering en vermaning des Heeren!" Ook deze opdracht krijgt de alleenstaande moeder op haar schouders gelegd en dat is een zware taak. Zij moet voorgaan, lezen, spreken met haar kinderen, terwijl ze misschien zelf in opstand leeft.

Hulpverlening
Die dubbele taak kan wel eens heel moeilijk zijn. Is het tè moeilijk? Ziet ze er niet door heen om gezag uit te oefenen, leiding te geven, besluiten te nemen, te zorgen en te verzorgen? Kan ze het niet: moeder èn vader zijn? In de weg van het gebed mogen de moeders-alleen al hun noden aan de Heere voorleggen. En dan gaan middelen en wegen toch ook weer samen. Als de problemen zó groot worden dat "gewone" mensen de moeder niet meer kunnen helpen, dan zijn er ook nog bepaalde instanties die zich met zulke vragen en zorgen bezighouden. Een voorbeeld van zo'n instantie voor hulpverlening is bureau "De Poort" te Schiedam en Amersfoort (postbus 273,3100 AG Schiedam). Natuurlijk kunnen ook die instellingen de leegte niet vervullen; het gemis blijft bestaan, maar wellicht kunnen ze wèl de helpende hand bieden bij al het opvoedend handelen voor de vaderloze kinderen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen