Terzijde

Kerk en wet

Er wordt weleens gevraagd hoe het staat met de rechtspersoonlijkheid van kerken, nader gezegd van onze gemeenten. Artikel 1 van de Wet op de Kerkgenootschappen bepaalt: „Aan alle kerkgenootschappen is en blijft de volkomen vrijheid verzekerd, alles wat hun godsdienst en de uitoefening daarvan in hun eigen boezem betreft, te regelen".

Dienovereenkomstig staat er in Boek 2 van het Burgerlijk Wetboek (dat het Rechtspersonenrecht regelt), in Artikel 2: „1. Kerkgenootschappen, alsmede hun zelfstandige onderdelen bezitten rechtspersoonlijkheid. 2. Zij worden geregeerd door hun eigen statuut, voor zover dit niet in strijd is met de wet". Meer zegt het Burgerlijk Wetboek niet. Dat betekent dat de kerken geheel naar eigen inzicht inhoud kunnen geven aan hun organisatie en rechtspersoonlijkheid.

Bij verenigingen en stichtingen is dat niet zo. Die kunnen pas rechtspersoonlijkheid krijgen (dus officieel opgericht worden), wanneer hun statuten eerst aan de wet getoetst en in orde bevonden zijn. In het Burgerlijk Wetboek staan regels waaraan die statuten moeten voldoen, zoals over de manier waarop binnen de vereniging of stichting besluiten genomen worden, de verkiezing van bestuursleden, schorsing of ontzetting van bestuursleden, royering van leden, de financiële controle enz. enz. Pas wanneer er zekerheid is, dat de statuten van de vereniging of stichting beantwoorden aan fundamentele regels van het burgerlijk recht, kan rechtspersoonlijkheid worden verkregen.

Dat geldt voor alle rechtspersonen, maar niet voor de kerken. Artikel 18 van datzelfde Boek 2 van het B.W. stelt dat nog eens nadrukkelijk vast. Daarom behoeft een kerkgenootschap niet eens rechtspersoonlijkheid aan te vragen. Een kerkgenootschap hééft rechtspersoonlijkheid, automatisch door het eenvoudige feit dat het opgericht is en bestaat.

Dat geldt ook voor „zelfstandige onderdelen", wat bij ons betekent: plaatselijke gemeenten. Het is goed dat kerkeraden dat weten. Soms komt het namelijk voor, b.v. bij aankoop van onroerend goed, dat domme notarissen dat niet weten. En onlangs is er in de Tweede Kamer nog weer eens over deze materie gesproken en toen was men het erover eens, dat dit ook kan gelden van classes, particuliere synoden e.d.

De kerken hebben dus in ons rechtsbestel een unieke positie. Alle andere rechtspersonen dienen zich te voegen naar het algemeen burgerlijk recht. De kerken vallen daar niet onder, maar de wetgever respecteert hun eigen kerkrecht.

Dat de kerken zo in juridisch opzicht een uitzonderingspositie innemen, is niet op te vatten als een ereplaats. Enerzijds is hier het beginsel van godsdienstvrijheid van invloed geweest, anderzijds praktische noodzaak. Kerken hebben nu eenmaal een organisatievorm die veel ouder is dan jongere rechtspersonen als verenigingen en stichtingen. Daarom heeft de wetgever van zijn kant ook wel ingezien dat het heel moeilijk, zo niet onmogelijk zou zijn, ze te dwingen in het keurslijf van het rechtspersonenrecht.

Het is een goede zaak, dat de kerken zo volkomen vrijheid hebben om alles te regelen , , wat hun godsdienst en de uitoefening daarvan in hun eigen boezem betreft". Het is ook goed - tegen de achtergrond van de plannen voor een

„Wet Gelijke Behandeling" - dat dit nog eens in de Kamer, ook door minister Korthals Altes, bevestigd is.

Hier is overigens wel een keerzijde aan. Waaróm schrijft de wet een aantal basisregels voor aan statuten van verenigingen en stichtingen ? Een voorname reden is, dat wanneer er ooit een conflict zou uitbreken en partijen naar de rechter zouden lopen, de rechter in staat is een oordeel te vellen aan de hand van behoorlijke statuten.

De wetgever bemoeit zich niet met de manier waarop de kerken hun kerkrecht opstellen. Dat is goed. Maar naarmate dat kerkrecht onduidelijker in elkaar zit, zal de burgerlijke rechter zich sneller onbevoegd verklaren om een uitspraak te doen in een kerkelijk conflict. Bijvoorbeeld doordat kerkorde, synodebesluiten, kerkelijke praktijk, gewoonterecht, geschriften van gezaghebbende kerkrechtmannen enz. alles met elkaar een ondoorzichtig geheel vormen, waarbij de ene partij zich op dit artikel en de andere partij zich op dat boek beroept. Eén vraag kwam in de Kamer niet tot een oplossing. Wat is een kerk eigenlijk ? Kan iedereen zomaar iets oprichten en dat , , kerk" noemen, om zich zo aan het burgerlijk recht te kunnen onttrekken? Ook voor de belasting kan dat voordeel opleveren. In Amsterdam is daar momenteel een gruwelijk voorbeeld van, de zg. „Satanskerk". In concrete gevallen moet de rechter maar beslissen of het een kerk is of niet, zei de minister. Dat is in Amsterdam onlangs gelukkig eindelijk gebeurd.

„Wij geloven dat men wel naarstiglijk en met goede voorzichtigheid, uit den Woorde Gods, behoort te onderscheiden, welke de ware Kerk zij" (Artikel 29 Ned. Gel. Bel.). Ach, dat Neerlands overheid, gelijk als in de dagen vanouds, Gods Woord bij vernieuwing als richtsnoer zou erkennen in al haar beleid.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen