Oude Tonge dorp vol herinneringen

De ramp

't Waaide vreselijk, zaterdag 31 januari 1953. vooral in 't westen van het land. „Wat stormt het toch", zeiden de mensen toen ze naar bed gingen, maar niemand dacht aan een ramp. Toch nam die nacht dc zee het land: dijken braken en met geweld stortten tic golven zich in de polders van dc eilanden, mensen, beesten en huizen met zich meesleurend. Het water kwam onverwacht, als een oordeel van God. Er voltrok zich in het zuidwesten een ramp. terwijl wc in dc rest van het land nergens weet van hadden.

De eerste berichten spraken van overstromingen bij Papcndrccht cn "s-Gravendeel: we hoorden van acht doden bij Hontenissc op Zeeuws-Vlaanderen. Pas dinsdag werd duidelijk dat er zoveel mensen verdronken waren bij Kruiningen op Zuid-Bcvcland. in Stavcnissc op Tholen. bij Ouwerkerk en Nieuwerkerk op Schouwen-Duiveland en in Oude Tonge op Flakkee. Ook in andere plaatsen vielen slachtoffers. In totaal waren er 1835 mensen omgekomen.

De ramp in Oude Tonge

Bij Oude Tonge braken 's nachts de dijken aan dc westkant. Metershoge golven rolden door de polders op het dorp aan. verwoestten eenzame boerderijen en beukten de Julianastraat. Daar stonden meest kleine huizen cn zc begaven het al heel gauw onder het geweld van het water. Toen zijn daar veel mensen onder hun instortende huizen in het water bedolven.

Anderen dreven weg op losgeslagen zolders en sloegen daar door dc sterke golfslag en de storm af. Degenen die al uit hun huizen gevlucht waren.

hebben zich door de snel aanrollende golven ook niet meer kunnen redden. Het staat hier zomaar neergeschreven, maar wie. die het niet meegemaakt heelt, kan peilen wat er in die nacht in Oude Tonge is gebeurd? We laten in dit artikel enkele mensen aan het woord, die alles van dichtbij hebben meegemaakt.

Door de loeiende storm

Mevrouw G. Uijl-Groencndijk uit Vlissingen woonde aan de oostkant van het dorp. Ze vertelt:

„'s Nachts, 't zal ongeveer vijf uur geweest zijn. kwam boer De Vos bij ons en riep: ..Groenendijk, mogen mijn koeien bij jou staan? Het water komt!" Toen mijn moeder dat hoorde, zei ze meteen ..Ik moet vader gaan waarschuwen". Opa Fris woonde met m'n oom Elbert op een boerderij aan de Kapelleweg. aan de andere kant van het dorp. M'n vader had zijn been gebroken, was pas uit het gips en kon nog niel lopen. Daarom ging ik met moeder mee naar opa. Ik was toen twaalf jaar. We liepen door de loeiende storm over dc dijk. We hóórden hel water, maar zijn toch nog bij de molen gekomen. Daar hield Van Loon ons tegen en riep: ..Jc kunt de Kapelleweg niet meer op. die staat al helemaal onder water". We konden niet meer bij opa komen... Onderweg hoorden we de beesten loeien. Achteraf beseften we. dat we ook ménsen in doodsnood hadden horen schreeuwen. Hel was een ontzettende tocht. Toen het licht werd. zijn wc wéér gegaan. Moeder had er geen rust van. Nu konden wc vanaf de dijk zien dat de boerderij er niel meer stond... Wat een gewaarwording was dat! Verslagen zijn we teruggelopen en zagen vanaf de dijk mensen op dc zolders van hun huizen zitten. Fr waren nog geen boten om hen te redden...

We waren nog niet lang thuis, toen er een jongen van ongeveer negentien jaar voor dc deur stond. Hij had nauwelijks meer kleren aan zijn lijf. Op een paar planken was hij om het doqi heengedreven naar de dijk. Hij schreeuwde: , , 't Is vreselijk, in de Julianastraat zijn ze allemaal verdronken". Hij was als enige van een groot roomskatholiek gezin in leven gebleven. Ik zie nog hoe mijn moeder hem meenam om hem tot bedaren te brengen en hem schone kleren le geven. Van hem begrepen we pas wat een ramp er in het dorp had plaatsgevonden. Er kwamen steeds meer mensen bij ons. Wc zaten nog droog, we hadden licht van stallantaarns en hadden genoeg te eten. In het dorp was nergens meer licht en warmte.

Het bleef maar stormen en sneeuwbuien joegen over hel water en de verwoeste huizen. Hulp van buiten kon er niel komen, want alle verbindingen waren verbroken. Ze wisten in het land nog niet wat er was gebeurd!

Een broer van mijn moeder is met zijn gezin op een losgeslagen zolder naar de dijk komen drijven. Tante zat ziek in bed met een dochtertje van vier jaar bij zich. Toen de zolder van het huis wegdreef, viel een muur over het bed heen. waardoor het meisje werd gedood. Oom en tante kwamen met haar en de andere kinderen bij ons aan. M'n nichtje werd bij ons opgebaard. Na een paar dagen werden zc gecvakueerd. Ze moesten hun gestorven dochtertje bij ons achterlaten en konden niet bij de begrafenis zijn. ..We komen het nooit meer te boven", heeft tante me dikwijls gezegd".

Eén huis bleef staan

Aan de kant van de Julianastraat waar de huizen in de eerste nacht al werden weggevaagd, is één huis blijven staan. Daar woonde Jo van Zanten, die toen 19 jaar was. met haar vader. Haar moeder was de zomer daarvoor overleden: broers en zussen had ze niet. Achter hun huis stond de kerk van de Gereformeerde Gemeente. Het was een stevige verbouwde schuur, die koster Van Zunlcn voor de kerk had afgestaan. Het gebouw was in 1952 in gebruik genomen. Menselijkerwijs gesproken is de kerk hun behoud geweest.

Daar werden de golven op gebroken, zodat hun huis is blijven staan. Het is later afgebroken: er ligt nu een grasveldje op die plaats, maar de kerk staat er nog steeds.

Mevrouw Van Zanten en haar vader, die nu 91 jaar is. wonen nóg altijd samen, maar niet meer in het huis aan de Julianastraat. Daar wilde ze na de ramp niet meer naar terug. Ze is met haar vader in Middelbands gaan wonen, waar ik bij hen op bezoek ben geweest om over die bange dagen tc pralen.

„Kunnen we nü nog gered worden? "

Jo van Zanten vertelt wat ze heeft meegemaakt:

..Het stormde 's avonds wel. maar we vonden dat het nog wel eens harder gewaaid had. We zijn ook gewoon naar bed gegaan. Om tien voor zes werd ik wakker. Ik weet nog precies hoe laat het op de wekker was. I Iet stormde erg en ik ging bij het raam kijken. Aan de overkant van de straat waren huizen in aanbouw: het leek of er sneeuw op lag. 't Was een vreemd gezicht en ik maakte vader wakker. Hij zou naar beneden gaan om tc kijken wat er was. maar op de derde tree van boven stapte hij al in het water! Wat zijn we toen geschrokken. We konden nergens meer heen. Wat ik eerst voor sneeuw had aangezien, bleek het schuim van de golven te zijn. Bij het aanbreken van de dag zagen we. dat dc huizen aan onze kant van de straat er niel meer stonden. We beseften (oen nog niet dat de meeste mensen al verdronken waren. We zaten zeifin grote nood. De golven sloegen tegen het huis aan: het water steeg tot de bovenste tree en kwam zelfs op de zolder le staan. Door het raam konden we wel mensen op de dijk zien

lopen Vader Invlt lakens aan elkaar geknoopt om dc aandacht tc trekken, maar ei kwam geen hulp. Wc hebben dc hele zondag op de tand \an het bed gezeten cn gingen daarna weer ecu bange nacht in I > c storm stak wcci op. Br elke gollslag dachten wc dat ons huis het zou begeven locn lu i maandagmorgen was geworden. zei ik: ..Vader, kunnen we nü nog gered worden? " ..Nee kind. nu is het te laat. We zullen nog één keer samen bidden", antwoordde hij. Toen zijn we samen voor het bed neergeknield en heelt vader nog eenmaal om redding gesmeekt. We dachten niet anders dan dat ons huis nu zou instorten. Kort'daarop hoorden we geluid en stemmen, maar dat drong nauwelijks tot ons door. Er werd geroepen en dat roepen bleef aanhouden. Toen is vader aan de voorkant gaan kijken en daar lag een boot voor 't raam! Daan van Kempen, die met anderen al meer mensen uit hun huizen had gehaald, kwam ook ons redden. Wat hebben wc toen ervaren: ..Op uw noodgeschrei deed Ik grote wonderen".

We konden uit het raam zo in de boot stappen. F.r was nog zware golfslag, maar we zijn behouden in de Voorstraat bij de familie Breeman aangekomen. Daar zijn we tot vrijdag gebleven. We zaten wel met dertig mensen in een kamertje. Vrijdagmorgen zijn we per schip naar Aalburg gebracht, waar we 's avonds door de familie Versteeg liefdevol werden ontvangen".

Hulp van buitenaf

Na die eerste bange dagen is de hulp van buitenaf goed op gang gekomen. Met een helikopter konden ook nog veel mensen worden gered, maar voor sommigen kwam dc hulp te laat. Zij moesten verkleumd van kou het stuk hout of de planken waaraan zij zich vasthielden, op het laatst toch nog loslaten... Dc meeste bewoners van Oude Tonge zijn in de eerste week na de ramp geëvacueerd. Ze hebben maandenlang op andere plaatsen moeten verblijven.

Het graf op de dijk

Toen het water begon te zakken, is er door cle hulpverleners nog lange tijd veel werk verzet. De kadavers van de beesten moesten worden verwijderd, hel puin van de huizen werd opgeruimd en ondertussen ging het zoeken naar slachtoffers door. Enkelen waren al de eerste dagen gevonden. Zij

werden begraven op een droog gebleven stuk dijk aan de oostkant van het dorp. De twee begraafplaatsen van Oude Tonge stonden onder water en de doden moesten toch begraven worden. Toen is op dat stuk dijk een massagraf ingericht.

Telkens werden twee kisten boven elkaar gezet, de volgende twee er vlak tegenaan. Wie het eerst gevonden zijn. liggen achteraan begraven. I let heeft maanden geduurd voor alle doden geborgen waren. Bij alle droefheid was er toch een zekere blijdschap als weer iemand gevonden was en geïdentificeerd kon worden. Dan werd wéér een kist op een boerenwagen gezet en naar het massagraf gereden. Een eenvoudige begrafenis volgde, waar de familie meestal niet bij was. Zo werd het rampengraf in Oude Tonge steeds groter, tot 304 van de 3000 inwoners er hun laatste rustplaats hadden gevonden.

Enerlei wedervaart...

Mevrouw Uijl woonde tegenover de dijk waar de slachtoffers werden begraven. Ze zegt: ..Wij zijn niet lang weggeweest uit liet dorp. Vader wilde zo gauw mogelijk terug en ons huis had ook niet in het water gestaan. Wc konden liet altijd zien als er weer iemand begraven werd en gingen er ook meestal naar toe.

Het heeft heel lang geduurd voor mijn opa gevonden werd. Wat heeft moeder dat erg gevonden. Ze kon het al zo moeilijk verwerken dal opa. die een godvrezende man en ouderling was. mei de watersnood was omgekomen. Pas toen zc hoorde, dat de bekende ouderling Potappel van de Oud Gereformeerde Gemeente in Stavenisse - een vriend van hem - ook verdronken was. kon ze het overgeven. Opa is op de zolder van zijn huis in het dorp aan komen drijven; daar is oom hl bert eraf geslagen... Dal hebben anderen ons verteld, maar niemand wist wat er verder met opa Eris was gebeurd. Toch is moeder nog tussen de puinhopen van zijn huis wezen zoeken. Daarvan staal een foto in het vroegere weekblad 'Dc Spiegel' van 14 maart 1953. In een artikel 'Gij doet de mens wederkeren tot verbrijzeling' wordt geschreven over hel bergen van de slachtoffers: .In Oude Tonge begraaft men dag aan dag zijn doden". Maar opa was daar nog niel bij. Pas veel later, eind april, heelt mijn vader hem zelf gevonden. Tussen het riet van de boezem onderaan dc dijk niet ver bij ons vandaan, waar meer mensen waren aangespoeld, heeft vader meter voor meter afgedregd. totdat hij hem in dc modder vond. Het leven begon toen al weer wat op gang te komen en er kon in huis ccn rouwdienst gehouden worden. Moeder kwam pas tot rust. toen ook hij zijn plaats in hel graf had gekregen. Het is in zijn sterven ook bevestigd wat in Prediker 9:2 staat: Enerlei wedervaart de rechtvaardige cn de goddeloze'."

Herdenken en gedenken

Na 40 jaar wordt nu de ramp van 1953 in het hele land weer herdacht. In de rampgebieden zelf vinden jaarlijks herdenkingen plaats. Men wil daar zijn doden steeds weer gedenken.

Toch. nu er weer uitgebreid aandacht aan wordt besteed, gaat voor velen die bange tijd herléven. Mevrouw Van Zanten zegt: ..Je bent er als het weer 1 februari wordt elk jaar mee bezig, maar nu ik er iets over moet vertellen, beleef ik het weer helemaal opnieuw. Wat heeft de Heere vader en mij wonderlijk bewaard! En nu mogen we nóg bij elkaar zijn. Het zijn de goedertierenheden des HhKRFN, dat wij niet vernield zijn. dat Zijn barmhartigheden geen einde hebben".

Geldermalsen

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen