Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

STADHOUDER WILLEM II EN ZIJN TIJD

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

STADHOUDER WILLEM II EN ZIJN TIJD

5 minuten leestijd Arcering uitzetten

27 Mei 1626 — 6 Nov. 1650.

(III.)

Daarbij kwam de opvatting van de Staten van Holland omtrent de Unie van Utrecht, die geheel in strijd was met die van de Prins en de andere gewesten. Holland achtte de Unie alleen maar geldend in tijden van oorlog. Staatsrechterlijk beschouwden ze zich geheel en

al onafhankelijk van de andere gewesten en voorzover die met Holland in de Staten-Generaal een centrale regering vormden was het hun streven de macht van dit regeringscollege uit te hollen en Holland de hegemonie te verschaffen over de andere gweesten. Zeker, ze wilden de Unie wel erkennen en handhaven maar dan een Unie waarin zij dc boventoon voerden. Steunend op de kracht van hun gewest, gedekt en beveiligd als het was door inundatiewerken wilden ze wel samenwerken met de andere gewesten mits deze zich aan de leiding van Holland onderwierpen. Het overmatig groot aandeel dat Holland in de algemene lasten bijdroeg, ongeveer 3/5 deel was aan deze beschouwing niet vreemd en zette aan hun vertogen in die richting niet weinig kracht bij. Na de vrede van Munster in 1648 zagen de Hollandse regenten onder leiding van Amsterdam de Unie, het Stadhouderschap en het kapitein-generaalschap als overbodigheden.

Als dan ook op de Grote Vergadering in 1651 de raadpensionaris Jacob Cats een vergelijking maakt tussen de richters uit het Oude Testament en de Stadhouder, welke beide ambten slechts aan de oorlog hun noodzakelijkheid ontlenen, dan is dit niet slechts een persoonlijke mening van de dichter-staatsman, maar een uiting van de heersende opinie onder de Hollandse regenten. Dc Unie met de Staten-Generaal als centrale macht was voor het overwicht van Holland een gevaar en de beide ambten van Stadhouder en Kapitein-Generaal in dienst van dat centrale orgaan betekende voor Holland een voortdurende bedreiging tenzij het aan dit gewest gelukken mocht de betekenis van de Staten-Generaal als centraal regcringsorgaan te vernietigen en die beide ambten terug te dringen tot functies onder Hollands uitdrukkelijke Souvereiniteit.

Dat streven van Holland en die staatkundige beginselen van Hollands regenten leidden tot de moeilijkheden, die ontstonden na de vrede van Munster in 1648. Het afdanken van de soldaten is slechts de aanleiding, die het conflict in een acuut stadium brengt. Dat er soldaten moesten en konden afgedankt worden was buiten twijfel. Daarover waren de partijen het wel eens. Maar het aantal en de autoriteit ten wiens name het moest geschieden kwamen in het gedrang. Stond het leger onder het gezag der afzonderlijke gewesten, of had alleen het centrale regeringsorgaan, de Staten-Generaal, de bevoegdheid tot het afdanken?

Evenals in het jaar 1617 huldigden de Staten van Holland uiteindelijk het beginsel, dat de militie stond onder het gezag van de afzonderlijke Staten en dat die troepen konden worden afgedankt die ter betaling stonden van het afzonderlijk gewest. In het jaar 1617, bij de Scherpe Resolutie, ging het over het recht van aanstellen van de waardgelders, nu ging het over het recht van afdanken, in wezen kwam dus hetzelfde beginsel, door de Staten van Holland verdedigd, in het gedrang. Maar ook een andere zaak was hierbij betrokken. De macht en invloed van de Stadhouder steunde voornamelijk op het leger. Om die macht en invloed van de Stadhouder te verminderen kon Holland geen betere maatregelen treffen, dan het leger aan te tasten en het te verzwakken en in de tweede plaats om het leger te nemen uit de handen van de centrale regering en het te brengen onder de macht van de afzonderlijke gewesten. Daardoor werd bereikt, dat het leger niet meer zoals in Maurits' dagen, waaraan de regenten een zo bittere herinnering bewaarden, in de handen van de Stadhouder, tot vermeerdering van diens macht, eer en glorie en tot machtsorgaan van de Staten-Generaal kon dienen. Daarop komt de hele strijd neer. Niet het getal, uiteindelijk bedroeg het geschil slechts een 500 a 600 man, noch de financiële last, daar er slechts een kwart millioen gulden mee gemoeid was, maar de innerlijke staatsrechterlijke geschillen deden het geschil op de spits drijven.

Men kent de geschiedenis. De Prins zet zich met heel zijn persoon in om het centraal gezag te handhaven. Tegenover het particularistisch drijven van de Staten van Holland plaatst de Prins het algemeen belang van de Republiek en de verbindendheid van de Unie voor alle gewesten. Dat is zijn grote verdienste en daarmee heeft hij het ware belang van ons land gediend. De trotse autocratische regenten waren slechts bedacht op de handhaving van hun overmacht in stad en gewest. De strijd gaat hard tegen hard.

De Staten van Holland drijven tegen het algemeen belang in hun zin door en danken zonder naar de vertogen van de Staten Generaal te luisteren zoveel troepen af als zij willen op naam en autoriteit van de gewestelijke Staten. De Scherpt-Resolutie van 1617 herhaalt zich in het afdankingsbesluit van 1650. Hiermede is in feite de Unie verbroken en heeft Holland zich boven het centrale regeringsorgaan geplaatst. Zal de Unie niet in duigen vallen dan is het gebiedende eis dat de Staten Generaal, als het Centraal Orgaan der TJnic zich zal laten gelden. En dat lichaam is daartoe bereid en vindt in de Prins van Oranje een gewillige dienaar, daar de houding van Holland geheel in strijd is met diens staatkundige beginselen.

Dit artikel werd u aangeboden door: Jeugdbond Gereformeerde Gemeenten

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van vrijdag 11 augustus 1950

Daniel | 12 Pagina's

STADHOUDER WILLEM II EN ZIJN TIJD

Bekijk de hele uitgave van vrijdag 11 augustus 1950

Daniel | 12 Pagina's