Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

Pastorale aspecten rondom het levenseinde

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

Pastorale aspecten rondom het levenseinde

9 minuten leestijd Arcering uitzetten

Het levenseinde van een mens is aangrijpend. Wij zien daarin dat de Bijbel waar is als er gesproken wordt dat wij hier op aarde geen blijvende stad hebben. De mens gaat naar zijn eeuwig huis. Dit geldt voor ieder mens. In het verpleeghuis, waar ik mag werken, sterven oudere mensen, maar ook jonge mensen. Mensen die hun leven moeten afronden, die op het laatste station zijn aangekomen. Nogmaals dat is aangrijpend. Zijn wij dan bereid om God te ontmoeten? De Bijbel zegt in Hebreeën 9 vers 27: “En gelijk het den mensen gezet is, eenmaal te sterven, en daarna het oordeel.” Velen worstelen met levensvragen, met geloofsvragen zoals: kan ik wel sterven; kan ik God wel ontmoeten; zijn mijn zonden wel vergeven; heb ik wel goed geleefd; ik ben nog onbekeerd, is er voor mij nog een mogelijkheid om zalig te worden; zal God mij nog genade willen geven?

Je komt ook andere vragen tegen die meer van praktische aard zijn zoals: hoe moet het met mijn vrouw; wat moet ik allemaal regelen voor mijn begrafenis; ik zou graag willen dat dominee….. de begrafenis leidt, kan ik dat aan hem vragen; ik zorg voor mijn oude moeder en ben nog zo jong, hoe moet het toch….; ik heb mijn leven nog voor mij (vrouw van 29, moeder van drie kinderen) waarom moet ik nu al sterven?

Hoe zit je dan als predikant, ouderling of bezoeker naast de ander? Hoe gaan we met al deze vragen om?

Bijbelse kaders

Wij kunnen regelmatig artikelen lezen over voltooid leven, maar wanneer is ons leven voltooid? Wie bepaalt dat? Bepaalt een mens dat of God? Ons leven is een geschenk van God. Hij bepaalt ons levensbegin en levenseinde. David belijdt het in Psalm 139 vers 16: “Uw ogen hebben mijn ongeformeerden klomp gezien; en al deze dingen waren in Uw boek geschreven, de dagen als zij geformeerd zouden worden, toen nog geen van die was.” In Psalm 31:16 getuigd hij: “Mijn tijden zijn in Uw hand.” God staat boven alles. Hij geeft genadetijd tussen het begin van het leven en het einde van het leven. Dan kan Hij als het stervensuur nadert ook stervensgenade geven. De oude Jacob mocht daarvan getuigen op Zijn sterfbed. Hij verwachtte de HEERE toen hij sprak (Gen. 49:18): “Op Uw zaligheid wacht ik, HEERE.”

Voltooid leven

De autonome mens wil zelf beslissen. Wil niet afhankelijk zijn van God. Stapt uit het leven als hij denkt dat het te moeilijk en te zwaar wordt. Als er uitzichtloos lijden komt. Dan beslist hij zelf. Ook in onze kringen komen die vragen voor; waarom moet ik zoveel lijden; wat is de zin nog van mijn leven. Om dan op een pastorale wijze naast de ander te zitten, daar hebben wij de hulp, de kracht en de wijsheid van de Heilige Geest voor nodig. Als wij biddend op pad gaan, wil de Heere Zijn hulp en nabijheid schenken.

Want wanneer is het leven voltooid? Ik denk aan die vrouw van bijna 55 jaar. Ze was ongeneeslijk ziek. Zij was ongehuwd en zorgde voor haar oude moeder. Zij was enig kind. Zij had haar levensvragen, geloofsworstelingen, maar ook haar praktische vragen zoals: hoe moet het verder met mijn moeder; waarom mag ik mijn taak niet afmaken; ik ben wel bereid om te sterven, maar ik begrijp Gods weg niet. Om dan naast de ander te mogen zitten met een luisterend oor, met een luisterend hart. Stil invoelend wat de ander beleeft. Samen de vragen overdenken die naar boven komen. Erkennen dat het moeilijk is. Met de Bijbel in de hand de weg overdenken die God met de ander gaat. Dan heb je niet altijd antwoorden op alle vragen, maar dat hoeft ook niet. Dan heb je rust nodig. De tijd nodig om naar de ander te luisteren. Neem die tijd ook. Laat voelen dat je er voor de ander bent en kijk niet op je horloge om je tijd te bewaken.

Geestelijke vragen

Ga dieper in op de geestelijke vragen. Vraag door en probeer zo in het hart van de ander te kijken. Doe dit op een natuurlijke, ontspannen wijze. Door te laten weten dat je samen zoekt naar antwoorden op de vragen. Neem de Bijbelse voorbeelden als richtsnoer. Het is altijd waardevol om te wijzen op wat de Heere Jezus gedaan heeft tijdens Zijn omwandeling op aarde. Als de ander worstelt met de vergeving van de zonden, dan mogen wij in eenvoudigheid wijzen op Hem bij Wie volkomen vergeving is. Ik denk aan die oude man van 93 die vroeg: “Kan het voor mij nog?” Hij kreeg zijn schuld thuis. Zijn hart was verbroken onder een preek. Hij kreeg zijn leven terug. Het bracht hem op de knieën. Kan het voor mij nog? Je zag de angst in zijn ogen. Het levenseinde kwam dichterbij! Wees dan een leidsman tot Christus. Dan mogen wij naast de ander zitten om te wijzen op Hem bij Wie volkomen vergeving te vinden is. Dan mogen wij onze handen vouwen en de ander aan Zijn voeten neerleggen. Neem dan de handen van de ander in jouw handen en laat voelen dat je hem aan Gods genadetroon brengt. De handen van de ander in jouw handen nemen, dat kan op sterfbedden troost bieden.

Gesprek over het levenseinde

Een gesprek aangaan over het levenseinde en het sterven kan moeilijk zijn, maar als u het zorgvuldig doet kan het ook heel verrijkend zijn. De ander in het hart kijken en samen wegen zoeken, en dat in Bijbels licht. Zeker als de ander uitspreekt om eigenlijk niet verder te willen leven. Dat het lijden zo ondraaglijk is en dat er geen perspectief is op genezing. Dat raakt ook onszelf, het doet wat met ons. Maar laat die moeite, die moeilijke vragen, die gevoelens er mogen zijn. Ga samen op zoek naar mogelijke antwoorden. Doe dit vanuit de Bijbel en niet vanuit uw eigen ervaringen of welgemeende suggesties. Het levenseinde kan er zo plotseling zijn, we krijgen niet allemaal een ziekbed.

Plotseling sterven

Aangrijpend kan een plotseling sterven zijn. Soms lezen wij dat jonge mensen door een ongeluk komen te overlijden. Als dat in uw gemeente plaatsvindt dan is dat heel heftig. Dan heb je geen woorden als je op bezoek gaat bij de ouders, de broers en zussen. Dan is het goed om stil te zijn. Dat vinden wij moeilijk, stilte kan op onze zenuwen gaan werken, maar het kan ook zo helend zijn. Om niets te zeggen, maar in stilte het verdriet te delen. Om dan een gedeelte uit Gods Woord te lezen, om daarin de troost te zoeken. Blijf trouw in het bezoeken, ook in de maanden na het overlijden. Schrijf de datum op in je agenda, zodat je volgend jaar weet, het was die dag. Geef dan aandacht door op die dag te bellen of een bezoek te brengen. Om zo te laten weten, ik denk aan jullie.

De terminale fase

Het levenseinde kan zo verschillend zijn. De ene mens wordt plotseling weggenomen, de ander krijgt een lang ziekbed. Bij deze ziekbedden waar een mens steeds dichter bij het levenseinde komt is het waardevol om er voor de ander te zijn. In de pastorale zorg is trouw belangrijk. Dit geeft vertrouwen en vaak een basis om een ingang te krijgen bij de ander. Oog voor de ander te hebben, met pastorale bewogenheid hem of haar te begeleiden geeft in de terminale fase soms waardevolle momenten als je met de zieke echt contact krijgt. Het is echter lang niet altijd mogelijk. Veel mensen hebben genoeg aan het lichamelijke lijden. Ze zijn vermoeid in deze fase en hebben geen lange spanningsboog meer. Houd daar rekening mee. Maak de bezoeken niet te lang. Kijk naar de ander wat mogelijk is.

Oogcontact

Als de ander te vermoeid is om te spreken, houdt dan toch oogcontact. De ogen zijn de spiegel van de ziel. In de ogen kunnen wij veel lezen: verdriet, angst, blijdschap, rust, vertrouwen, liefde enzovoort.

Aanraken

Het kan ook waardevol zijn om de ander aan te raken. Een hand op de schouder. De hand van de ander nemen. Wel moeten we kijken of het mogelijk is, aanraken moet een functie hebben. Het is makkelijker om de hand van een negentig jarige in je handen te nemen, dan een hand van een veertig jarige. Toch kan het verbondenheid geven, het laten voelen: ik ben er voor u.

Zingen

Naast het spreken met elkaar, het lezen uit de Bijbel, het gebed, is zingen een belangrijk onderdeel in het pastorale gesprek. Zeker bij mensen in de terminale fase zie je dat zingen vaak meer doet dan spreken. Als we zien dat de ander niet of nauwelijks reageert op onze woorden zie je vaak dat men wel reageert als er gezongen wordt. Ik denk aan die 87-jarige vrouw. Haar kinderen zeiden dat ze niet meer te bereiken was. Na wat gesproken te hebben tegen haar bleek dat waar te zijn. Ze reageerde niet. Toen gingen wij haar Psalm zingen, Psalm 42:1 en 5. Tijdens het zingen gingen haar ogen open en haar lippen bewogen. Zou er voor de Heere iets te wonderlijk zijn?

Gehoor blijft het langst goed

Uit het bovenstaande voorbeeld blijkt dat het gehoor het langst goed blijft. Houd daar rekening mee. Het is goed om aan een sterfbed te spreken over de genade die er te vinden is in de Heere Jezus Christus. Als de zieke niet meer reageert, comateus is, spreek dan toch tot hem of haar. Horen blijft tot het laatste toe mogelijk. Spreek dan rustig en duidelijk. Je hoeft niet hard te praten, maar doe zoals altijd, naast de ander gaan zitten en spreken over de Heere Jezus Christus.

Pastorale begeleiding aan de familie

Geef ook pastorale zorg aan de familie. Probeer in te leven wat een echtgenoot of echtgenote, zoon of dochter meemaakt aan een ziekbed dat een sterfbed zal gaan worden. Dat men soms na 50, 60 jaar huwelijk elkaar gaat verliezen. Elkaar verliezen kan ook bij jonge mensen als ze nog maar een half jaar getrouwd zijn. Kinderen die ervaren dat ze hun vader of moeder moeten gaan missen. Die in die ogenblikken ervaren dat je maar één vader en één moeder hebt. Heb oog voor hen en geef hen ook pastorale begeleiding. Aan de ene kant kun je dit doen door samen aandacht te geven aan de zieke, te zingen, Bijbel te lezen, te bidden. Aan de andere kant is het ook goed om persoonlijke aandacht te geven. Doe dit niet aan het bed van de zieke, maar neem hen apart, zodat ze kunnen vertellen wat zo moeilijk, zo zwaar is. Ga er vanuit dat de zieke alles hoort, daarom is het beter om zo’n gesprek niet in dezelfde ruimte te doen waar ook de zieke ligt.

Oog omhoog en hart naar boven

Wij hoeven, als ambtsdragers, niet alleen bij het ziekbed te zitten. De Heere wil met Zijn Geest en genade bij ons zijn. Hij wil een Leidsman zijn in onze gesprekken. Wij mogen alles verwachten van Hem die de grote Herder der schapen is. Bidt om Zijn Geest en laat u leiden door Hem. Dan kunt u tegen een bezoek opzien, maar u hoeft niet alleen te gaan. De Heere wil een Helper zijn. Geeft u over aan Hem en Hij zal de woorden in uw mond leggen. Dan mag je wel eens verwonderd terugkijken op een gesprek, wat de Heere heeft gedaan. Dan mag je terug naar huis wel eens zingen van blijdschap over Zijn goedertierenheid.

Tom van Staveren is ouderling in Barendrecht en geestelijk verzorger in een verpleeghuis.

Dit artikel werd u aangeboden door: Christelijk Gereformeerde Kerken

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van zaterdag 1 september 2018

Ambtelijk Contact | 20 Pagina's

Pastorale aspecten rondom het levenseinde

Bekijk de hele uitgave van zaterdag 1 september 2018

Ambtelijk Contact | 20 Pagina's