Boekennieuws

Als grenzen vervagen; medische beslissingen rondom het levenseinde

De toename van medisch-technische mogelijkheden plaatst artsen, patiënten en familie steeds vaker voor moeilijke beslissingen, met name in de laatste fase van een ongeneeslijke ziekte. Moet en mag alles wat kan, of zijn er op dat punt ook grenzen? Wat is zinvol levensverlengend handelen, en wat is zinloos rekken van het stervensproces? Moeten we altijd voeding en vocht blijven toedienen aan een patiënt? Moet er altijd een antibioticum gegeven worden bij een infectie? Hoe staan we tegenover reanimatie, of de vraag om orgaandonatie? Wanneer mag kunstmatige beademing worden gestaakt? Hoe dubieus is het gebruik van morfine?

In 2002 heeft de auteur, destijds internist, momenteel student aan de Theologische School van de Gereformeerde Gemeenten, hierover in De Saambinder al een aantal artikelen geschreven die in 2003 gebundeld zijn tot een handzaam en lezenswaardig boekje.

Vanwege nieuwe ontwikkelingen is de tekst in de recent verschenen vierde druk op een aantal plaatsen aangepast, vooral in het hoofdstuk over euthanasie. Verder is een hoofdstuk over palliatieve sedatie toegevoegd.

Aan de hand van concrete situaties gaat de auteur dieper op de hiervoor genoemde onderwerpen in. Hij hanteert daarbij een indeling in een zwart gebied (niet geoorloofde handelingen), een wit gebied (geoorloofde zorg) en een groot grijs gebied waar een aantal zaken afgewogen dient te worden om tot een juiste beslissing te komen. Uitgangspunt bij deze afwegingen is de Bijbelse ethiek. Vervolgens wordt getoetst aan de hand van de medische aspecten (onder meer het verwachte verloop van de ziekte), de medisch- ethische uitgangspunten van arts en patiënt (onder meer de visie op kwaliteit van leven), en tenslotte het wettelijk kader waarbinnen de beslissing genomen wordt (bijvoorbeeld bij een wilsonbekwame patiënt).

Terecht wijst de auteur nadrukkelijk op het belang van een duidelijke communicatie. Er kan snel onbegrip of wantrouwen ontstaan wanneer arts en patiënt of familie zich niet duidelijk uitspreken over hun overwegingen en verwachtingen.

Als huisarts mis ik de bespreking van specifieke beslissingen in de thuissituatie. Wanneer is het bijvoorbeeld zinvol om toch nog onderzoeken of ingrepen te laten verrichten als vervoer naar een ziekenhuis voor een patiënt erg belastend wordt? Heeft een ziekenhuisopname nog meerwaarde boven terminale thuiszorg?

Samengevat, een boekje wat heel concreet en evenwichtig ingaat op vragen waar zorgverleners, patiënten en familie zich soms plotseling voor geplaatst kunnen zien. Maar ook voor ambtsdragers bevat het veel waardevolle informatie. Eigenlijk zou iedereen dit boekje moeten lezen.

T. Dorresteijn, Ederveen

”Als grenzen vervagen; medische beslissingen rondom het levenseinde”, dr. H.J. Agteresch; uitg. Den Hertog, Houten; ISBN 978 90 331 2736 6; 90 blz.; € 8,90.

Dagelijks onderwijs

Bij uitgeverij De Ramshoorn verscheen een dagboek, dat aansluit bij de Bijbel met uitleg en de kanttekeningen. Twintig predikanten uit de gereformeerde gezindte werkten eraan mee, waaronder zeven ambtsbroeders uit onze gemeenten.

De scribenten behandelen meestal een vervolg. Uit het Oude Testament komt onder andere het leven van Abraham, Jozef en Jefta aan de orde. Thema's uit het Nieuwe Testament zijn onder meer: de Samaritaanse vrouw, de ‘Ik ben’-teksten uit het Johannes- evangelie en de gemeenten van Klein-Azië. Zo'n vervolg is boeiend, ordent de gedachten en nodigt uit tot verder lezen. Achterin staan meditaties voor de kerkelijke feestdagen, zodat het dagboek niet aan een jaar gebonden is.

Na de dagtekst is de verklaring uit de Bijbel met uitleg opgenomen, terwijl onderaan de bladzijde de bijbehorende kanttekeningen staan. In het dagboekstukje zelf zijn de citaten uit de Bijbel met uitleg en de kanttekeningen gecursiveerd weergegeven. Wat de behandeling van de kanttekeningen betreft, is er verschil tussen de meditaties. Niet altijd worden de kanttekeningen in het stukje letterlijk geciteerd en cursief afgedrukt. Andere keren gebeurt dit wel. Op zulke plaatsen blijkt extra duidelijk welke rijkdom er in de kanttekeningen ligt opgesloten. Soms wijkt men af van de verklaring van de Bijbel met uitleg en wordt er gekozen voor de uitleg van de kanttekenaren (bijvoorbeeld meditatie over Psalm 23:5). Het is inderdaad goed om te beseffen dat de schrijvers van de Bijbel met uitleg ook exegetische keuzes hebben moeten maken. Daarom blijft het belangrijk dat we naast de Bijbel met uitleg de kanttekeningen en andere verklaringen gebruiken.

Het dagboek is een mooie uitgave. De correctie van spelling, stijl en lay-out had op sommige punten meer aandacht moeten hebben. Dan was onder meer de onjuiste titel boven de meditaties over de genezing van de knecht van de Romeinse hoofdman (17-20 augustus) zeker opgemerkt.

We bevelen dit dagboek van harte aan, tot ‘dagelijks onderwijs’.

ds. S. Maljaars, Meliskerke

”Dagelijks onderwijs. dagboek bij de Bijbel met uitleg en de Kanttekeningenbijbel”; predikanten uit de gereformeerde gezindte; uitg. De Ramshoorn, Goes; ISBN 9789461150912; 372 blz.; € 17,50.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen