Op wacht bij een dassenburcht

Dassen zijn echte gravers en doen dat ook voor hun plezier. Zo worden burchten door de jaren heen steeds groter en groter. Ik ben eens bij een burcht geweest die bijna zo groot was als een voetbalveld. Een familie kan natuurlijk maar een klein deel bewonen. Zo zat ik op een avond bij een grote burcht met wel 30 ingangen te posten en eerst kwam er een vos naar buiten en wat later op de avond een aantal dassen. Zo bieden de gravers ook onderdak aan andere holbewoners.
Veel jonge vossen zie ik geboren worden in een oude dassenburchten. Vossen en dassen leven doorgaans niet met elkaar samen in één huis. Dassen en ook andere marterachtigen zijn erg proper. De uitwerpselen van de das gaan netjes in een gegraven kuiltje, dat toch wel vijf meter van de burcht ligt. In de buurt van de burcht vind je meerdere van deze latrines. En de vos poept gewoon bij de voordeur en laat daar ook zijn stinkende etensresten achter.
Een ander mooi voorbeeld van die netheid bij marterachtigen zag ik laatst bij de boommarter. Het wijfje kwam uit een oude nestholte van een zwarte specht naar buiten en klom langs de boom naar boven. Boven in de boom, waar de takken zich splitsen, deed ze haar behoefte. Zon plek boven in de boom wordt dan ook een toilet genoemd. Deze toiletten verraden vaak de aanwezigheid van boommarters, want ook boommarters laten zich net als dassen niet zo gauw zien.

Dichtbij
Het late voorjaar en de zomer is voor mij de tijd om dassen waar te nemen en te fotograferen. De nachten zijn kort en als een burcht rustig is gelegen komen ze soms, voordat de schemer in valt, naar buiten. Ik ben dan ruim van te voren aanwezig (3 tot 4 uur voor zonsondergang) en ga tegen de wind in zitten. De dassen moeten mij absoluut niet ruiken want dan nemen ze het zekere voor het onzekere en blijven ze binnen totdat het echt donker is. Nu zou je verwachten dat dassen goed kunnen zien, want het zijn echte nachtdieren, maar het tegendeel is waar. Ruiken doen ze als de beste maar ze kunnen mij niet van een boom onderscheiden op de 10 meter afstand. Een vos bijvoorbeeld heeft daar geen 10 meter voor nodig maar ziet dat op 75 meter al.
Zo hebben dassen me soms tot op enkele meters benaderd. Het mooiste voorbeeld speelde zich al weer wat jaren geleden af. Het was zomer. Ik liep voor zonsopkomst door een houtwal naar de rand van een weiland. Ik was een paar meter van het weiland verwijderd toen ik een jonge das op het weiland zag. Het dier liep in mijn richting en verliet het weiland. De windrichting was goed en ik bleef als een standbeeld staan. Het jonge dier liep recht op mij af en naderde mij. Ik vroeg me af wanneer hij wat in de gaten zou krijgen, maar terwijl ik dat dacht, besnuffelde het dier mijn schoenen. Dat rook niet goed en de das ging er snel vandoor. Zoiets had ik nog nooit meegemaakt, terwijl ik toch al zon twintig jaar door de natuur zwerf.

Complete familie
Als ik bij een burcht ga posten beweeg ik niet te veel en heb ik natuurlijk gedekte kleding aan. Zo heb ik al heel wat uren, wachtend op dassen doorgebracht. Niet iedere keer laten de dieren zich zien. Er zijn avonden dat je zit te wachten en er gebeurt helemaal niets. In het leefgebied van de dassen hebben ze meerdere burchten die ook nog ver van elkaar kunnen liggen. Als ze in de ochtend net in een andere burcht zijn gaan slapen, dan kun je in de avond wachten en wachten, maar dan komt er geen das naar buiten. Toch zijn er avonden dat je wel geluk hebt.
Een avond die me nog vers in het geheugen ligt, is die van vorig jaar zomer. Een complete dassenfamilie kwam om acht uur s avond als naar buiten. De zon ging pas om tien uur onder waardoor er genoeg licht was om te fotograferen. Eerst zie je een kop voorzichtig naar buiten komen. Dan gaat de neus de lucht in om te ruiken of de kust wel veilig is. Ze nemen daarbij geen enkel risico. Alles rook goed, dus kwam hij naar buiten. Het was een jong. Snel daarna kwamen er nog drie jongen en twee volwassen dieren naar buiten. Niet eerder had ik zes dassen uit een burcht zien komen.
Zoals ik al vertelde zijn het propere dieren. Als ze naar buiten komen wordt eerst de vacht verzorgd. Dat doen ze ook bij elkaar. De dieren hebben last van teken en andere ongedierte. Liggend op hun rug en zittend op hun achterste wordt de vacht nagelopen. Nadat alles is geïnspecteerd en verzorgd gaan ze individueel op pad. Rondom de burcht staat veel bosbesstruiken en in de zomer worden de bessen veel gegeten. Als dassen eenmaal op pad zijn en zich tussen de struiken bevinden, zie ik ze bijna niet. Het zijn dan wel de grootste roofdieren van ons land, maar ze staan laag op hun poten. Het lijkt soms wel of ze met hun buik over de grond schuiven. Ik weet dat ze er lopen en zie dat aan het bewegen van de struiken. Zijn de struiken wat lager dan zie je de kop met de witte streep tevoorschijn komen. Doordat ze beschut zijn durven ze vroeg in op de avond naar buiten te komen. Op open weilanden tref je ze pas later aan, als schemering in valt.

Alleseters
Naast vruchten eten ze ook veel regenwormen. Het zijn eigenlijk alleseters. De regenwormen vinden ze in de weilanden en daarom liggen veel dassenburchten in een wisselend landschap van bos en weiland. Dat is hun favoriete leefgebied. En als er nog een akker met maïs staat vinden ze dat ook helemaal niet erg. In de nazomer biedt de maïs voedsel volop. In maïsakkers kun je je bovendien goed verbergen. Zo vond ik eens een dassenburcht die gewoon midden in het maïsveld was gegraven. Je avondeten staat dan bij de voordeur.
Wat verder nog op het menu staat zijn granen, kevers, vruchten en kleine zoogdieren. Een nestje jonge muizen of jonge konijnen worden uitgegraven en verorberd.
Op zoek naar regenwormen kunnen ze het grasland of je gazon behoorlijk op de kop zetten. Tuinliefhebbers met een mooi gazon zien ze dan ook liever voorbij lopen. Bij mij in de buurt heeft een voetbalvereniging ook last van de dieren. Zon kaalgeschoren voetbalveld is natuurlijk een ideale plek om regenwormen te zoeken. De grasmat beschadigd en overal ontstaan kleine putjes waardoor je lelijk door je enkel kan gaan. Het enige wat dan helpt, is het plaatsen en ingraven van een raster.
In de herfst wordt de burcht winterklaar gemaakt. Het oude blad en stro wordt uit de burcht gehaald, waarna nieuw stro, droge bladeren, varens en andere planten in de burcht worden gesleept. De das klemt het materiaal tussen de voorpoten en de kin en schuifelt achterwaarts naar de ingang van de burcht. De herfst is ook de tijd om vetvoorraden aan te legen. Het lichaamsgewicht neemt drie tot vijf kilo toe. In de winter doen ze het rustig aan, maar ze houden geen winterslaap. In de sneeuw heb ik ook wel eens sporen van een das gezien. Een pootafdruk is heel herkenbaar. Het lijkt op een handje met vijf tenen en vijf nagels. Als het vriest is er natuurlijk geen voedsel te vinden en blijven ze lekker binnen.

Beschermd
Met de dassen gaat het eigenlijk niet zo goed. Ze zijn evenals hun burchten bij de wet beschermd, maar veel van hun leefgebieden zijn doorkruist met wegen en er vallen dus veel verkeersslachtoffers. In deze gebieden vallen net zoveel slachtoffers als het aantal jongen dat wordt geboren. In gebieden met minder wegen gaat het redelijk goed en kan het aantal toenemen. Een das kan vijftien jaar oud worden.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen