TER OVERWEGING

J.S. Vos, De betekenis van de dood van Jezus. Hissen seculiere exegese en christelijke dogmatiek. Uitg. Meinema Zoetermeer 2005, 150 blz., € 14,90

Waarvoor stierf Jezus? Móest Hij sterven? Het is een vraag die door de eeuwen heen in discussie is geweest, en zeker de laatste tientallen jaren opnieuw. Dr. Vos is jarenlang docent Nieuwe Testament geweest, het laatst aan de Vrije Universiteit. Daar is in mei 2004 een afscheidssymposium gehouden, waarbij hij ook zelf het woord gevoerd heeft. Dat college is — in uitgewerkte vorm — hier verschenen, samen met een artikel over de plaatsvervangende zoendood van Christus in de evangeliën en bij Paulus. Dr. Vos zet in bij de ‘seculiere’ uitleg van de bijbel, en gaat van daar verder naar de christelijke uitleg van de Schrift, om uiteindelijk bij de dogmatiek te belanden. Hij concentreert zich op de betekenis van Jezus’ dood, en betoogt met tal van verwijzingen dat de bijbelschrijvers zich eenvoudig aansluiten bij de in de oudheid gebruikelijke gedachte, dat de goden boos kunnen zijn en dat alleen een mensenoffer het evenwicht kan herstellen. In de bijbel is er echter ook een andere lijn: geloven in Jezus en Hem navolgen. Hoe verschillend de Evangeliën onderling ook zijn, nergens zou er volgens dr. Vos sprake zijn van een tekst die zonder twijfel spreekt van Jezus’ sterven als zoendood. Ook al heeft dr. Vos argumenten die het bedenken waard zijn, het geheel heeft iets van een afrekening: er mag er niet één overblijven. In het bestek van zo’n boekje kan men niet op alles ingaan, maar waarom heeft dr. Vos geen aandacht gegeven aan Romeinen 5,1–11 en 2 Kor. 5,11–21?

In de ‘seculiere’ uitleg zijn de lijnen al met al reeds zo vastgelegd, dat er voor de klassieke christelijke geloofsleer weinig ruimte overblijft. Overigens voert dr. Vos als typische vertegenwoordiger van de klassieke verzoeningsleer prof. dr. A. van de Beek op, en daarmee slaat hij de plank toch stevig mis. Misschien zou hij er goed aan doen zich in de traditie van de kerk nog eens goed te verdiepen, en dan ook die teksten van het NT — zoals de brief aan de Hebreeën — te lezen, waaraan hij nu voorbijgegaan is.

A. van de Beek, Hier beneden is het niet. Christelijke toekomstverwachting. Uitg. Meinema Zoetermeer 2005, 126 blz., € 12,50.

Prof. Van de Beek is bezig met een groot boek over de eschatologie, de bijbelse toekomstverwachting. Eerder liet hij op een wetenschappelijke studie over een bepaald onderwerp wel een wat populairder geschreven boek volgen, nu heeft hij de volgorde van verschijnen omgekeerd. Het is — dat zijn we in toenemende mate van Van de Beek gewend — een scherpe profetische kritiek op het hedendaagse christendom. De titel van het boek strijkt de hedendaagse cultuur, die ‘geen deel dan in dit leven’ wenst, tegen de haren in. Geen optimistisch denken dus over de wereld op grond van Christus’ opstanding, maar nadruk op het kruis (32). ‘Het wordt niet beter’, schreef Van de Beek enkele jaren geleden. Nu: ‘hier beneden is het niet’. De doop maakt ons los van de wereld, ook van de schijnwereld die ikzelf ben en die een veroordeelde wereld is (42). Van de Beek schuwt ook niet over de hel te schrijven (96), als een schrikwekkende werkelijkheid. We komen hier weer de bekende gedachte van Van de Beek tegen dat God zichzelf verantwoordelijk stelt voor de zonde (108). De verzoening blijft toch een probleem in het denken van Van de Beek. Kun je zeggen dat de moordenaar aan het kruis ‘uit de grote verdrukking komt’ (124)? Sterft hij als misdadiger of als martelaar? Ik ben erg benieuwd naar het grote boek van Van de Beek!

Dr C.A. Tukker, Bronnen bij de belijdenis. Stemmen uit de geschiedenis van het christelijk geloof. Uitg. De Banier Utrecht, deel 1 483 blz., € 27,= / deel 4 238 blz., € 24,75

Dr. Tukker heeft een indrukwekkende loopbaan achter zich, als hervormd predikant in vele gemeenten, en daarnaast docent/hoogleraar aan diverse faculteiten. In deze vierdelige serie Bronnen bij de belijdenis loopt hij de geschiedenis van de christelijke geloofsvoorstellingen langs, niet om een eigen dogmatiek te presenteren, maar om de lezer te helpen zich te verdiepen in de gereformeerde belijdenis tegen de achtergrond van wat de kerk der eeuwen over een bepaald geloofsstuk te berde is gebracht.

De boeken getuigen van een grote kennis van zaken. De theoloog zal er niet genoeg aan hebben, maar voor hem of haar zijn deze boeken ook niet in eerste instantie bedoeld. Stellig zullen ze echter hun diensten bewijzen bij zelfstudie thuis of in verenigingsverband! Een waardevolle serie, waarvoor we auteur en uitgever graag danken.

Beatrice de Graaf en Gert van Klinken, Geschiedenis van de Theologische Universiteit in Kampen 1854–2004. Uitg. Kok Kampen 2005, 366 blz., € 34,90.

Al eerder, in het nummer van november 2004, werd aandacht gevraagd voor het 150- jarig bestaan van de kerkelijke opleiding in Kampen (Oudestraat). Toen ging het om een beschouwing over de theologiebeoefening in het nabije verleden. Nu ligt hier voor ons een monumentaal lees- en kijkboek van de ontwikkeling vanaf het begin: 1854. Een werkelijk schitterende uitgave. De theologische opleiding wordt gekenschetst als ‘een sterk instituut van kwetsbare mensen’(1854-1945), waarbij 1902 wordt gemarkeerd als de overgang naar de ‘School der Kerken’, terwijl er vanaf 1945 sprake is van zogenoemde ‘nieuwe wegen’, onderverdeeld in drie gedeelten. De laatste twee daarvan zeggen iets van de inhoudelijke ontwikkelingen in Kampen: De stille revolutie voltrokken (1963–1980) en Uittocht uit het huis der vaderen? 1980–2004. Die inhoudelijke veranderingen kwamen in bovengenoemd nr. van AC al ter sprake, dus daarop nu geen commentaar. Het mooie van dit boek voor chr. gereformeerden is dat we geheel gratis onze eigen opleiding vanaf 1854–1892 krijgen geschilderd: er werd immers gestart als opleiding voor predikanten voor de kerken van de Afscheiding. Daarom is het mooi dat er een foto van de promotie van prof. Den Hertog op blz. 313 is opgenomen (zij het dat hem een vakgebied in Apeldoorn is toegedicht dat bij prof. Maris hoort). Compliment voor de samenstellers van dit boek; zij hebben eer van hun werk.

Ds. Arie van der Veer en Ellen Laninga, Dit is de dag! Bijbels dagboek voor klein en groot. Uitg. Kok Kampen 2005, 743 blz., € 22,90.

Opnieuw heeft de voorzitter van de EO, daartoe gedrongen door vele verzoeken, het initiatief genomen tot het schrijven van een dagboek, deze keer samen met zijn dochter. Zij verzorgde per week een stukje, speciaal bestemd voor kinderen. Dat is een goede gedachte! De stukjes zijn niet gebaseerd op de TV-overdenkingen van ds. Van der Veer, maar zelf zegt hij dat er wel veel herkenning zal zijn; zij die daar regelmatig naar kijken — en als ik zo het oor te luisteren leg, zijn dat er velen — zullen dat merken. Verder is ervoor gekozen om het te bespreken bijbelgedeelte geheel uit te schrijven, omdat de indruk bestaat dat niet altijd de bijbel erbij wordt gepakt wanneer men uit een dagboek leest. En dat zou wel eens op waarheid kunnen berusten, hoe men daarover dan ook denkt. Er is gekozen voor de NBV. Soms zou men met de auteur in gesprek willen gaan, bijv. op blz. 151, wanneer hij stelt dat God leed bij de kruisiging. Te snel gaat het dan ook bij het erop volgend gebed, als daar op onze lippen wordt gelegd: ‘O God, (…) U wilde, U moest daarvoor lijden’. Aan die gedachte zit veel vast. Moge dit dagboek, zoals de auteur zelf hoopt, mensen bouwen in het christelijk geloof!

B J. Mansvelt Beek, Confucianisme.

Dick Verstegen, Zenboeddhisme. Serie Wegwijs. Uitg. Kok Kampen 2005, 128 resp. 199 blz., € 13,90 resp. € 14,90.

De serie Wegwijs is bekend. Deze nieuwe deeltjes vinden hun plaats in de afdeling ‘stromingen’ resp. ‘wereldreligies. Bij het confucianisme komen we bij de meest karakteristieke filosofie van de Chinezen. Ze gaat terug op een eeuwenoude ‘doctrine der schriftgeleerden’, die in verband wordt gebracht met één wijze uit de oudheid, Confucius geheten.

Bij het tweede boekje blijven we in Azië, wat de bakermat betreft: een kruisbestuiving tussen het boeddhisme zoals zich dat in India ontwikkelde en het confucianisme in China. De laatste 50 jaar is er ook in het Westen, o.a. in Nederland, iets op gang gebracht waarin deze ‘inspiratie’ terug is te vinden. De auteur noemt dat intrigerend (blz. 15), en dat is het ook wel: bij de teruggang van het christendom wil de mens toch religieus gevuld worden, en hij wendt zich daartoe tot andere religies. Maar juist daarom is het goed om de mogelijkheid te hebben inhoudelijk geïnformeerd te worden. Daarvoor dient deze serie; het ‘jasje’ is iets aangepast, maar het is er niet lelijker op geworden.

Jan Mul, Soms zegt ze zomaar tegen mij: meneer. Een Alzheimer-ervaring Uitg. Buijten & Schipperheijn Amsterdam 2005, 52 blz., € 8,50.

De auteur weet van dichtbij wat het is om met een Alzheimer-patiënt te leven. In deze bundel gedichten verwoordt hij zijn gevoelens gedurende dit proces van toenemende eenzaamheid, en hij doet dat op gevoelige, fijnzinnige wijze. Een boekje om door te geven.

Matthew Henry, Dagen van vreemdelingschap. 52 meditaties over de aartsvaders. Uitg. De Groot Goudriaan-Kampen 2005, 175 blz., € 14,95.

Matthew Henry (1662–1714) is vooral bekend om zijn bijbelverklaring. Hier vindt men fragmenten uit de verklaring van het boek Genesis. Binnen de meditaties is zo min mogelijk geknipt, zodat er een aansluitende tekst ontstaat. Ook qua taalgebruik is men dicht bij de bekende uitgave gebleven. De belangrijkste gebeurtenissen uit het leven van Abraham, Izaäk en Jacob komen ter sprake. Zij waren vreemdelingen op de aarde, omdat ze een beter vaderland zochten. In die voetsporen mogen mensen hen volgen, met behulp van Henry.

Ds. N. van der Want, Zicht op Dordt. Dagboek bij de Dordtse Leerregels. Uitg. Groen Heerenveen 2005, € 24,50.

De Dordtse Leerregels horen niet tot de meest bekende belijdenisgeschriften. En voor zover wèl bekend, merkt men in een gesprek nog wel eens: ‘veel geprezen, minder gelezen’. Ds. Van der Want, predikant van de vrije hervormd-gereformeerde gemeente te Schiedam heeft dit jongste belijdenisgeschrift in 366 stukjes onderverdeeld, ze voorzien van passende bijbelgedeelten en vervolgens telkens in ongeveer een bladzijde besproken. Zodoende is een bijzonder dagboek ontstaan. Men is een jaar lang bezig met de leer van de reformatie (tegen de Remonstranten), maar men is ook bezig met Schriftstudie. En dat is nog altijd de mooiste manier om vertrouwd te raken met de belijdenis: men merkt hoe deze de Schrift naspreekt. Door deze opzet reikt het dagboek ook dieper dan alleen de tekst van de DL: het stukje uit de bijbel trekt immers vaak een breder spoor dan alleen die belijdenistekst.

Ds. R van Ruitenburg, Elkaar begrijpen. 52 bijbeloverdenkingen over hoe we met elkaar omgaan in huwelijk en gezin. Uitg. Den Hertog Houten 2005, 176 blz., € 14,50.

Ds. Van Ruitenburg, afkomstig uit de Geref. Gemeenten en momenteel predikant in Canada heeft met dit boekje een bijdrage geleverd in een steeds nijpender wordende problematiek, ook in gereformeerde en reformatorische kring: de werkelijkheid van huwelijk en gezin. Hoe veel pastorale tijd gaat er niet heen met het begeleiden (en soms bestrijden) van spanningen op dat gebied: In dit boekje gaat de bijbel open om op dit tere gebied norm en richtsnoer te zijn. Dat gebeurt op heldere wijze. Altijd weer wordt verwezen naar dat waar het christelijk huwelijk beeld van is, nl. de verhouding tot Christus en de gemeente. Op dat niveau moeten we zijn! Soms plaatst men een vraagteken; zo ben ik van mening dat het ‘heerschappij voeren door de man’ wel degelijk terug te voeren is op de gevolgen van de zondeval (blz. 30); ook vind ik dat, wanneer je het hebt over mogelijke dominantie van de man, dat niet afgezwakt moet worden door te wijzen op net zo ongewenste dominantie van de vrouw (blz. 62), zeker niet als dat onderwerp in het volgende hoofdstuk nog volgt. En de zin: ‘Het kan Gods wil zijn dat je niet meer op één lijn zit’ (blz. 105) is in zijn consequentie niet vol te houden. Maar verder: goed materiaal, dat uiteenvalt in een gedeelte over het huwelijk en een over het opvoeden van kinderen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen