Fraaie ijspaarden en siberische koude in Sowjet-Unie

Na een stop in Oost-Berlijn bracht de Oostduitse maatschappij interflug ons, een groepje van vier. op het internationale vliegveld Sheremetyevo-2 in Moskou, ongeveer 30 kilometer ten noorden van de stad. Verhalen over eindeloze inspectie van bagage bleken op ons gelukkig niet van toepassing te zijn. Al onze bagage, bijna twintig stuks van vier personen, kwam zonder enige moeite door de controle heen. Dat we op communistisch grond- . gebied waren, bleek direct al buiten het gebouw. Een  taxichauffeur, die tevoren al begerige blikken geworpen had op ons gezelschap, had het onmiddellijk voorzien op onze Amerikaanse dollars zodra we in zijn auto stapten.

Kant-en-klaar 
De chauffeurhad l kant-en-klare pakketjes van vierhonderd roebels achter de zonneklep van zijn auto. We hoefden hem alleen maareen biljet van honderd dollar te geven... Bij dergelijke "wisselaars" kan men wisselen voor een kwart van de prijs die men bij de officiële bank betaalt. De vraag naar westerse valuta is traditie geworden : binnen het communistische 1 Rusland. Overal komt men I in hotels de naam "hard " currency" tegen, waar men met harde (!) valuta artikelen kan aanschaffen die elders niet of nauwelijks te verkrijgen zijn. Voor dat westerse geld zijn zeker kwaliteitsgoederen weggelegd. Het is echter niet zonder risico om dergelijke transacties te plegen. Jarenlange gevangenisstraffen kunnen op deze overtreding staan. Een andere taxichauffeur wuifde lachend de bezwaren weg. ,,Njetproblema". geen problemen, riep hij. Hij wees lachend op zichzelf: ik ,, banco''. ik ben de bank! Die "dubbele" economie kom je overal tegen. Een zakenman uit München, die in een hotel in Moskou verbleef, vertelde dat in Rusland alles te krijgen is. .. maar onder de tafel.'' De schappen in de winkels, zelfs het overbekende en grootste warenhuis Gum in Mc«kou, laten zeer verouderde elektronische en andere technische apparatuur zien. De westerse shops daarentegen, alleen met buitenlandse valuta, of de belastingvrije winkel op hei internationale vliegveld in Moskou, doen niet onder voor goed voorziene w-dnkels in het Westen.

Grauwe indruk
eindetoze mensenmassa s. De stad telt bijna negen miljoen inwoners. Er is relatief weinig autoverkeer. Het dagelijks leven, de straten en etalages en de mensen bieden een grauwe en weinig florissante indruk. Wat mij opviel was dat er zo weinigen met elkaar in gesprek zijn. bij voorbeeld in de metro's. Wel ziet men daar vaak mensen lezen. Russen zijn een intensief lezend volk. Dat het zo druk is in de ondergrondse, komt ook door de zeer lage prijs. Voor vijf kopeken {nog geen twintig cent) kan men heel Moskou doorreizen. Een auto kan de doorsnee Rus trouwens ook amper zelf bekostigen. Voor een auto betaalt men in verhouding wel vier keer zo veel ais in het Westen, terwijl de lonen vier keer zo> laag liggen (gemiddeld 150 roebel = 600 gulden).

Gat van twee meter
De auto's en de wegen verkeren vaak in zeer slechte staat. Taxichauffeurs moeten de nodige capriolen uithalen om de flinke gaten in de wegen te vermijden. Eens zagen we midden in een openbare weg een gat van bijna twee meter... Met de verlichting van de meestal opgelapte voertuigen (,, Een Rus gooit pas iets weg als het voor honderd procent niet meer deugt", zei bovengenoemde zakenman) is het uitermate slecht gesteld. Er waren soms autobussen te zien die slechts een klein lichtje ergens rechts of links onderaan hadden. Chauffeurs hebben nog wel eens de gewoonte om de lichten even uit te doen als er geen tegenliggers in het gezichtsveld zijn. Misschien bedoeld als het sparen van de lichten? Ruitewissers zijn blijkbaar ook zeldzaam. In een rij geparkeerde auto's in Moskou ontbraken alle ruitewissers. Vanwege het tekort aan materialen op de markt nemen de mensen ze mee als ze de auto verlaten, zoals wij soms doen met autoradio's of cassetterecorders...

Baptisten
Op de eesste zondag van onze reis bezochten we een dienst van de niet-geregistreerde baptisten in het Moskouse voorstadje Dedowsk. Het woonhuisje waar de gemeente vergaderde gaf aan de buitenkant niet bepaald de indruk daterzo'n 120 mensen bijeengepakt waren. Het was namelijk een ruimte van niet meer dan 35 vierkante meter! De baptisten die we na de dienst spraken, onder wie enkele leden van de overkoepelende Broederraad, waren erg blij dat de mogelijkheden verruimd zijn voor het gemeenteleven en evangelisatie, al hoorden we tegelijkertijd ook sceptische geluiden van afwachting. In het verleden waren er wel eens meer tijden van verlichting (zoals onder Stalin, Chroestjov), die vervolgens uitliepen op zware vervolgingen. Voorlopig willen de baptisten de tijd benutten om na een periode van grote druk de krachten te besteden aan gemeente-opbouw. Geestelijke lectuur en Bijbels zijn daarbij vooral noodzakelijk.,, Wat we nodig hebben is in de eerste plaats de Bijbel, in de tweede plaats de Bijbel en in de derde plaats de Bijbel'', zei een lid van de Broederraad. Veelvuldig waren de verzoeken aan ons westerlingen om op dit punt niet in gebreke te blijven.

Smeltkroes
Onze reis ging verder van Moskou naar Tasjkent, de hoofdstad van de Sowjetrepubliek Oezbekistan. Het is de vierde grote stad in de Sowjet-Unie (ongeveer twee miljoen inwoners). We bevonden ons in Centraal-Azië, wat direct te zien was aan de bruine huidskleur van de mensen. Deze stak wat vreemd af tegen de witte sneeuwmassa's die de anders zo oosterse omgeving bedekten. Tasjkent is de plaats waar Europa en Azië elkaar ontmoeten. Dat merk je vooral als je de plaatselijke inheemse bazar bezoekt, waar de meest uiteenlopende niet-Europese typen rondlopen. Verkopers van alleriei onbekende, maar goed ogende vruchten en groenten sleten hier hun zelfverbouwde produkten aan het publiek. Op deze markten ligt de prijs veel hoger dan op staatsmarkten, maar de kwaliteit is dan ook stukken beter. Soms vliegen boeren naar de grote steden (de vliegprijzen zijn laag) om hun produkten daar kwijt te raken. Toen we zeiden dat we uit Nederland kwamen, schreeuwden ze ons de namen van de voetballers GuUit en Van Basten toe. Zo kregen we in de verre Sowjet-Unie bijna nog verstand van voetballen... Het grote Intourist-hotel waarin we onderdak gekregen hadden, zou bestand zijn tegen aardbevingen, althans zo verzekerden toeristische folders ons. Tasjkent heeft namelijk in 1966 een zware aardbeving meegemaakt, waarbij een groot deel van de stad met de grond gelijk werd gemaakt. De regio blijft gevoelig voor aardbevingen. Kort voordat we hier aankwamen was er weer een zware aardbeving geweest, ongeveer driehonderd kilometer bij Tasjkent vandaan. Het was trouwens opvallend dat in Tasjkent het aantal propagandaleuzen veel talrijker was dan in Moskou, waar Gorbatsjov gelukkig voor een opruiming heeft gezorgd onder alleriei schreeuwigere leuzen met idealen van arbeid, solidariteit en vrede (mir). In Tasjkent moet de perestrojka blijkbaar nog bevochten worden op alleriei tegenstribbelende lokale partijbaasjes. Probeer ook maar eens de richtlijnen vanuit Moskou door te voeren naar een ver weg gelegen republiek, waar bovendien een geheel andere culturele traditie levend is.

IJstentoonstelling
Hoe onmetelijk groot het land van de Sowjet-Unie is, bleek wel uit de vliegreis van Tasjkent naar Chabarowsk, een stad in het Verre Oosten (op de kaart niet al te ver weg van het bekende Wladiwostok). Het was een vliegreis van maar liefst negen uur. Een tocht die dus langer duurt dan van Amsterdam naar Canada! In Chabarowsk heerste een werkelijk Siberische temperatuur, dat wil zeggen 25 tot 35 graden onder nul. Een dikke sneeuwdeken dempte alle geluiden van het verkeer. Diverse vrachtwagens, die de indruk gaven elk ogenblik in elkaar te zullen zakken, waren de hele dag bezig grote hoeveelheden sneeuw weg te scheppen of los te hakken. De constant lage temperatuur bood de unieke mogelijkheid een tentoonstelling te geven van alleriei ijsfiguren in de open lucht. Dat kan immers als de temperatuur lange tijd niet boven de minus 25 graden komt! Chabarowsk is een redelijk grote stad (met 600.000 inwoners) en ook relatief vrij jong (gesticht in 1858). Ze bezit ruim opgezette boulevards. De stad heet een belangrijk commercieel centrum te zijn in het Verre Oosten, mede door haar plaats langs de Transsiberische spoorlijn. Er waren opvallend veel Japanners en Koreanen waren in ons hotel. Dat komt door de intensieve handelscontacten die deze stad in het Verre Oosten heeft met Japan, een land dat slechts anderhalf uur vliegen van Chabarowsk is verwijderd. Ons hotel, met de bekende naam Intourist, ligt aan de rivier Amoer, een grote rivier die in wintertijd constant bevroren is. Chabarowsk ligt ook vlak bij China. Een autorit van een uur bracht ons dwars door de taiga naar een heuvel vanwaar men in de verte de bergen van China kon zien liggen. De rivier Amoer is ook de plaats waar in het verleden verschillende grensconflicten tussen China en de Sowjet-Unie uitgevochten werden.

Irkoetsk
Van Chabarowsk ging de reis verder naar Irkoetsk, een stad in Centraal-Siberië. In die contreien is een wintertemperatuurvan min 40 tot min 50 graden normaal in januari en februari! Even voor de landing in Irkoetsk zagen we dat de Siberische temperatuur in het vliegtuig al tastbare vormen ging aannemen: tegen de deuren van de nooduitgang en de zijkanten van het vliegtuig zetten zich ondanks het dikke omhulsel van het vliegtuig lagen ijs af, en dat terwijl het binnen in het vliegtuig zeer warm was. Vanuit het vliegtuig hadden we overigens een prachtig uitzicht op het beroemde Baikalmeer, waar Irkoetsk aan ligt. Het Baikalmeer is even groot als Nederiand en is het grootste zoetwatermeer op de wereld. Ruim 300 rivieren stromen in dit meer, dat op sommige plaatsen anderhalve kilometer diep is en duizenden vissoorten telt. Irkoetsk is een mooie stad, die in 1661 is gesticht als legerkamp van de Kozakken. Zij bezit nog enkele oude gebouwen die dateren uit de pionierstijd van Siberië. Door de stad stroomt de rivier Angara, die —even als de Amoerenkele maanden per jaar dicht zit, behalve op de plaats waar zij door de stad stroomt. In Irkoetsk is namelijk een stuwdam die ervoor zorgt dat het water altijd in beweging is. Er is een rooms-katholieke kerk in de stad, de enige in geheel Siberië. Deze kerk is het gevolg van de aanwezigheid van Polen, die immers overwegend roomskatholiek zijn. Van de vijf orthodoxe kerken die Irkoetsk telt, zijn er slechts twee in gebruik. De rest doet dienst als museum, waar men alleriei liturgische voorwerpen alleen maar achter vitrines kan aanschouwen. Een beeld dat ook van de andere steden te schetsen is. Van Irkoetsk ging de reis verder naar Nowosibirsk. Dit keer reisden we niet per vliegtuig, maar met de Transsiberië Expres, een tocht van bijna dertig uur. Met een trage gang, niet meer dan zestig kilometer per uur, deinde de trein door de eindeloze Siberische taiga's, steppen en moerassen. We hadden ondertussen aardige gesprekken met Boris Schmidt, een gemeenteleider die verantwoordelijk is voor de niet-geregistreerde baptisten in geheel Siberië. Een voorzichtige en wijze man, wiens woorden vol inhoud en gezag waren. Genietend van de hete thee (tsjai) lieten we de oerRussische landschappen op ons inwerken. In de trein liepen zeer verschillende figuren, vooral samengepakt in de compartimenten van de tweede klasse: hangend, zittend, drinkend (en dronken), etend en slenterend. De restauratiewagen bood een bescheiden menu met enkele warme happen. In de trein rekende men volgens twee klokken, de plaatselijke tijd en de tijd in Moskou. Nowosibirsk, waar we midden in de nacht aankwamen, is duidelijk een uit de grond gestampte industriestad. Het heet zo'n beetje het industriële centrum van Siberië te zijn. Vlak bij de stad bevindt zich het academiestadje Akademgorodok (=wetenschapsstad), het centrum van de Russische wetenschappen en techniek. Daar is de Siberische afdeling van de Russische Academie van Wetenschappen gevestigd. Het is één grote hoop van grijze gebouwen en instituten. De stad Nowosibirsk bezit een enorm operagebouw, maar met kerken in deze grote stad is het droevig gesteld. Slechts één orthodoxe kerk was er gevestigd voor zoveel honderdduizenden inwoners. We bezochten in de stad een weekdienst van de niet-geregistreerde baptisten, die plaatshad in een tot kerkgebouw omgebouwd souterrain.

Blijf voor ons bidden
Van Nowosibirsk ging de reis weer naar Moskou. Na enkele uren vliegen kwamen we in de hoofdstad aan. Vanaf Chabarowsk vlogen we steeds tegen de tijd in, wat dus tijdsbesparing opleverde. Zondag bleven we in Moskou, omdat er 's zaterdags geen directe vlucht naar Nederland mogelijk was. Weer konden we ons in het classicistisch ingerichte Hotel National te goed doen aan het uitzicht op het Kremlin. De laatste zondag woonden we een dienst van de geregistreerde baptisten bij en 's avonds hadden we ter afsluiting van onze reis gesprekken met enkele voorgangers uit de niet-geregistreerde baptistengemeente in Moskou. De broeders waren erg verheugd geweest over ons bezoek en gaven ons de boodschap mee om voor hen te blijven bidden en hen vooral niet in de steek te laten wat het zenden van Bijbels en geestelijke lectuur betreft. Met die opdracht vertrokken we 's maandags met maatschappij Interflug uit Moskou richting Oost-Berlijn. In ons hart klonk nog na: Daswiedanja Siberia, tot ziens Siberië... ]

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen