Mukiek door de eeuwen heen

Wat is muziek?

Het is erg moeilijk, om in een paar zinnen te zeggen wat muziek is. Vanaf het moment dat de mens geschapen werd, heeft hij geprobeerd te zeggen wat er in hem leefde. Dit deed hij door middel van liederen. En dit gebeurt nog steeds. Ik ontmoette pas iemand, die zei: „Als ik niet van tijd tot tijd in een gedicht weer geef wat ik denk, dan heb ik het gevoel te stikken".

Wij Noorderlingen luisteren naar declamatie en aan het eind geven wij onze kritiek, hetzij gunstig, of ongunstig. Maar de Oosterse volken klappen in de handen of stampen met de voet op het ritme van het vers. Dat gebeurt vooral als de inhoud hen aanspreekt.; Bij ons gaat ex-dan van binnen iets „trillen". Bij hen worden die gevoelens direkt omgezet in daden. En als ze het niet meer met handen en voeten afkunnen komen er slaginstrumenten om het ritme te steunen. Tenslotte gaat het ritme over in een toon en we hebben muziek. Oorspronkelijk gebruikte men alleen muziek om de liederen te verfraaien. Later werden liederen en muziek gescheiden en probeerde de componist alleen door muziek weer te geven wat er in zijn hart leefde. Het oudste „muziekinstrument" is d.e stem. De menselijke stem is, mits men hierin niet gehandicapt is, altijd bruikbaar. Ze is het middel om de mensen te verenigen of om hen van elkaar te scheiden. Ze spreekt uit wat er in de gedachten van de mens leeft over God, het einde van alle mensen, over de medemens, over de natuur en nog veel andere dingen. Het hart maakt de liederen en de stem spreekt ze uit. De oudste liederen zijn wel de arbeidsliederen. Ze worden beschouwd als de oorsprong van alle dichtkunst en muziek. Om de arbeid te verlichten werd het ritme van de arbeid versterkt door kreten, later door gezang. Ook nu nog zingt de fellah in Egypte zijn monotone liederen als hij zijn ossen drijft. Net als 5000 jaar geleden! U zou die boer bezig moeten zien en dan het volgende lied erbij horen:

Een heerlijke dag, de lucht is koel de ossen trekken. De hemel is naar wens, laat ons werken voor de vorst.

Beurtzang en lied.

De meest primitieve samenzang is het spreekkoor. Het zijn ritmisch geschreeuwde woorden: „Groot is de Diana der Efeziërs !" Men moet meedoen, men wordt er door opgezweept en het resultaat is meestal: oproer.; Haat, dodelijke haat werd uitgeschreeuwd in: „Kruist Hem! Kruist Hem!" Het lijkt wel of alle boze hartstochten boven komen, bij dit soort „samenzang". En clan te bedenken dat de mens een stem kreeg om zijn Schepper te loven... Iets anders wordt de beurtzang. Een begint er, de anderen antwoorden.

Vaak is het antwoord een refrein en tijdens het zingen van het refrein kan de eerste zanger weer een volgende regel bedenken. Zo'n beurtzang kan eindeloos voortduren. Dit hangt af van de creativiteit van de voorzanger.

Looft de Heere der Heeren, want Zijn goedertierenheid is in eeuwigheid. Dien, die alleen grote wonderen doet, want Zijn goedertierenheid is in eeuwigheid, enz.

Vooral in de Bijbel zien we dat de mens de stem gebruikt om zijn Schepper te loven:

Ik zal de Heere zingen, want Hij is hoog verheven, het paard en zijn ruiter heeft Hij in de zee geworpen. De Heere is mijn kracht en lied en Hij is mij tot heil geweest: deze is mijn God, daarom zal ik Hem een liefelijke woning maken.

Hij is mijns vaders God, dies zal ik Hem verheffen.

De mens zet dus zijn gevoelens in liederen om. De Psalmen zijn daarvan een prachtig voorbeeld. De dichters van de Psalmen zongen van Gods goedheid en van hun ontzag voor zijn Majesteit. Ze schreeuwden hun haat uit tegen degenen, die hen haatten, maar ook Gocl haatten:

Verklaar hen schuldig, o God laat hen vervallen van hun raadsslagen, drijf hen heen om de veelheid hunner overtredingen, want ze zijn tegen U weerspannig geweest.

Ze voelden de enorme zwaarte van hun zonden, waar ze niet onderuit konden komen.

O, Heere straf mij niet in Uw toorn, en kastijd mij niet in Uw grimmigheid.

En ze riepen om verlossing: Hoe lang Heere zult Gij mij steeds vergeten? Hoe lang zult Gij uw aangezicht voor mij verbergen?

En in alle verlating zeiden ze:

Tot U roep ik Heere, mijn rotssteen, houd U niet als doof van mij af, opdat ik niet, zo Gij U tegen mij stil houdl, vergeleken worde met degenen die in de kuil nederdalen.

En. ze bleven vertrouwen:

Al ging ik ook in een dal der schaduw des doods, ik zou geen kwaad vrezen, want Gij zijt met mij; uw stok en uw staf, die vertroosten mij.

Ze eindigden met een lofzang:

Psalmzingt Gode, psalmzingt Psalmzingt onze Koning, psalmzingt en Loof den Heere mijn ziel..

Leest u zelf maar verder. Het zijn stuk voor stuk liederen uit het hart gegrepen. Tot slot wil ik u nog een voorbeeld geven uit deze tijd. Het is een schreeuw om bevrijding van de verdrukte in 1971:

Hoe lang nog Heere blijft Gij verborgen? de goddelozen zeggen dat Gij niet bestaat. Hoe lang nog zegevieren de diktators? hoe lang nog praat en praat hun radio?

Zij vieren iedere avond feest, wij kijken naar de lichten in cle eetzaal. Zij zitten aan rijk beladen tafels, v/ij in de gevangenissen. Sta op Heere en vergeet ons niet.

Niet als de heidenen.

Het oude Israël leefde midden tussen de gojim, de volken, de heidenen. Ze moesten een afgezonderd volk zijn, met een eredienst die God Zelf had ingesteld. Een dienst voor Jahwe, die hen uit Egypte verlost hacl.

Maar helaas, heel dikwijls lezen we, dat Israël naar de volken om zich heen keek en van hen godsdienst-plechtigheden overnam. Deze heidense volken waren natuurvolken; ze vereerden dan ook alles wat met de natuur te maken had. Vooral de vruchtbaarheidscultus beheerste het leven. Israël mag echter zijn feesten niet vieren zoals de heidenen, want Jahwe is niet een natuurmacht. Hij is Ik Zal Zijn. Hij is God, de Almachtige. En hun feesten moeten zijn ter e^e van Hem.

Tijdens deze feesten gebruikte men de muziekinstrumenten. Deze waren heel eenvoudig Als we in de Bijbel lezen, dat Jubal harpen en orgelen maakte, dan moet u echt niet denken aan een concertharp of aan ons harmonium. Zo'n harp was het primitiefste snaarinstrument dat u zich maar kunt bedenken, en het orgel was een heel eenvoudige dwarsfluit. Het is zo goed als zeker dat deze muziekinstrumenten nooit zonder dans of zang gebruikt werden. De zang was eenstemmig en de muziek diende om de zang te steunen of te verfraaien. Misschien werd er wel in verschillende oktaven gezongen, als „op de Scheminith" tenminste weergegeven kan worden met: basstem, en een „lied op Alamoth" met: sopraanstem. In elk geval werd cloor muziek, zang en reidans tot uiting gebracht: „Gij hebt mij vreugde in het hart gegeven".

Trompetgeklank en bazuingeschal.

De muziekinstrumenten, die de Heere Zelf gebood te maken, zijn de twee zilveren trompetten. Tegelijkertijd zei de Heere tegen Mozes met welk doel ze gebruikt moesten worden, n.1.: Om de Israëlieten op te roepen tot de eredienst en tot de strijd. Dit lijken heel tegenstrijdige dingen, maar voor de gelovige hoorden ze bij elkaar: „Strijdt de goede strijd des geloofs". In de eredienst moesten de trompetten geblazen worden bij de dankoffers en bij de brandoffers op de feestdagen.

Een heel grote plaats nam ook de bazuin of ramshoorn in. Het blazen op de bazuin zou vergeleken kunnen worden met het oorspronkelijk doel van onze kerkklokken. Aan het luiden van de klokken hoorde men

dat er brand was of een begrafenis of oorlog. Zo werd de bazuin ook in Israël geblazen. Ze kondigde aan de voorbereiding voor de Sabbath, het Loofhuttenfeest, de val van Jericho, de Grote Verzoendag. Merkwaardig is, dat de Joden het. blazen van de ramshoorn op de Grote Verzoendag later zagen als een herinnering aan de ram, die in de plaats van Izaak geofferd moest worden.

Ook kondigt een bazuinstoot iedere keer een nieuwe gebeurtenis aan in Openbaringen. En bij de laatste bazuinstoot, die hier op aarde zal klinken zullen de doden opgewekt worden. (1 Cor. 15)

In het begin werden alleen de trompetten en de bazuin in de eredienst gebruikt. Later heeft David zang en muziek georganiseerd zoals we lezen in 1 Kron. 5. Hij stelde 4000 Levieten aan tot zangers en musici. Vanaf die tijd werden ook de andere muziekinstrumenten in de tempel gebruikt. Oorspronkelijk werden ze alleen door het volk gebruikt bij volksfeesten en optochten, zoals b.v. bij de reidansen. Zo'n reidans was het middel om een feest op te vrolijken. En het muziekinstrument dat gebruikt werd was de trommel.

Dit was een hoepel waarover een vel was gespannen. Soms zaten er aan de rand metalen schijfjes, die een rinkelend geluid gaven. Het instrument werd gebruikt om het ritme aan te geven. Dit deed men ook met de cimbalen (bekkens) erv met de schellen: een ovaal raam van metaal met ijzeren dwarsstangen, waaraan ringen zaten. Ook klapte men in de handen om het ritme te versterken. En omdat dit zo algemeen gedaan werd lezen we dan ook in Ps. 47:

Al gij volken klapt in de hand Juicht Gode, met een stem van vreugde gezang.

De vreugde en de geestdrift, die men op de grote feesten uitte in gezang en tempelmuziek was buitengewoon. Ze was bij de inwijding van de tempel zo groot dat het huis des Heeren met Gods heerlijkheid vervuld werd. Dat was op het moment, dat de honderdtwintig trompetten bliezen en de zangers, begeleid door cimbalen, luiten en harpen, zongen: „De Heere is goed en Zijn weldadigheid is tot in eeuwigheid".

In alle psalmen klinkt het verlangen door om God te loven. En die zang gaat vooral gepaard met snarenspel. Hiervoor werden gebruikt: de harp, de citer en de luit. „Het is goed dat men de Heere love en de Allerhoogste psalmzinge, op het tiensnarig instrument en op de luit, met een voorbedacht lied op de harp".

Gods lof.

Een machtig orkest van bijna alle muziekinstrumenten klinkt op in Ps. 150.

Looft Hem met bazuingeschal, met de harp, de luit, de trommel (tamboerijn), fluit, snarenspel en cimbalen, „alles wat adem heeft love de Heere".

Want de eeuwige goedertierenheid des Heeren was begin en einddoel van de muziek in Israël. Gods lof werd gezongen, verfraaid door het geluid van muziekinstrumenten en slaginstrumenten. Zo zouden we psalm 150 als een voorspel kunnen zien op het lied dat straks gezongen wordt aan de glazen zee door alle verlosten.

Groot en wonderlijk zijn Uw werken Heere Gij Almachtige God. Rechtvaardig en waarachtig zijn Uw wegen. Gij koning der heiligen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen