De beste verhalen en foto's van Jac Gazenbeek gebundeld

In het boek "Oog in oog met de Veluwe" is "een selectie van de beste verhalen die Jac. Gazenbeek ooit schreef' gebundeld. De meeste foto's daarin zijn ook van de auteur. Het zijn dus vaak oude en daardoor ij%oms unieke illustraties. Die maken het boek vooral voor oudere lezers herkenbaar en verrassend. Alle foto's bij dit, artikel zijn uit het boek afkomstig. Na meer dan een halve eeuw zag ik op bladzijde 65 weer de foto van Teus Schuurman, de stroper, zoals ik die bewonderde in een van Gazenbeeks boeken, die ik meer dan eens uit de bibliotheek in Hilversum haalde. Meer van die oude platen herkende ik. De verhalen over stropers en jachtopzieners, sagen en legenden, over "het wilt en bijster landt" van de toen voor mij nog onbekende Veluwe, boeiden mij sterk.

Typisch Veluws
Wigman richtte zijn aandacht meer op de flora en de fauna en schreef veel over het leven van de vogels en andere dieren. Gazenbeek bleef vaak meer algemeen en beschouwend in zijn verhalen. In dit door de "Stichting Jac. Gazenbeek" uitgegeven boek staan verhalen over het ontstaan van de stuwwallen. het stenen tijdperk, het geloof aan de witte wieven, de hannekemaaiers en houtskoolbranders en dergelijke typische Veluwse onderwerpen. Gazenbeek was een geboren Veluwenaar, die op eigen wijze zich inzette voor het behoud van het land dat hem lief was. Terecht staat in het boek de volgende passage: „Gazenbeek heeft zich zijn leven lang ingezet voor het behoud van natuur en landschap en voor de cultuur in al haar facetten. Gazenbeeks verzet tegen schenners van natuur en landschap had echter niets van de actievoerders van vandaag. Zijn kracht lag in zijn verhalen waarin hij zijn lezers op het mooie, het waardevolle en het onvervangbare wees. Gazenbeek was niet de man van de harde lijn of van scherp gepunte commentaren. Zijn pen doopte hij zelden in azijn."

Poëtisch
Jac. Gazenbeek was de man die mij jaloers maakte door zijn beschrijving van de Veluwe. Hij was soms zeer poëtisch, zoals uit het volgende citaat blijkt: „Voor ons -en dat is dus een zeer persoonlijk gevoel- heeft de naam of klank Veluwe iets fluweelachtigs. De zachtheid daaraai\j|i|j,^rent vinden we in het aan de horizon vervloeiende blauw boven de wijde heidevelden en het verre bastion van bossen. Het fluwelige zien we in de ondergesneeuwde zandverstuivingen bij een laagstaan de zon. "Het is ook in de zilverenliriïpeling, die het licht tovert in de spiegel van een afgelegen ven of een heldere bosbeek. Het fluweel is er ook in de koude januari-nacht, als tegen het grondeloze zwart-blauw van de hemel het goud en zilver van miriaden sterren fonkelt." Gazenbeek was vooral verknocht aan het oude volk en de oude gebruiken, die in zijn tijd op de Veluwe nog voorkwamen. Hij moest echter ook al vaststellen dat hier alles aan verandering onderhevig is: „Er gaat een stuk romantiek verloren, van de boer en zijn werk, aan de andere kant de idealisering door dichters, schilders eitó andere dromers. De boer, die over de akker schrijdt en met brede worp het zaad uitstrooit. Een bijna magische figuur tussen hemel en aarde, tussen tijd en eeuwigheid." Hij had echter ook oog voor de werkelijkheid: „Er zijn meer van die verheven gedachten met een folkloristisch tintje de wereld ingestuurd, maar de roggemaaier oude stijl of de aardappelrooier heeft er geen boodschap aan. Hij deed over de werkelijkheid een ander boekje open."

Stroperstaal
Gazenbeek liet de Veluwenaren geregeld aan het woord. Daardoor staan in zijn boeken boeiende passages, waarin het eenvoudige volk rake dingen zegt. Zoals Bart Slotboom, die het volgende in sappig dialect aan hem vertelde: „Zie eens meneer, we hadden het ontzettend arm en zaten ^ met een stel kinderen, dus 4 moest je wel gaan wildstropen,' want met rogge binden of aardappels rooien bij de boeren verdiende je niet meer dan vijf of zes stuivers per dag. En je wilde toch ook wel eens een paar centen hebben voor kleren, pruimtabak of een borreltje... Nou, dan pakte je het geweer en trok je het Zand in... Ja, deksels, dat was een harde tijd meneer, ik heb heel wat nachten in de sneeuw of op de bevroren grond gelegen, of's nachts in een diepe kuil gezeten met een kameraad om zo een wild varken het lood tussen de botten te jagen. Och, tegenwoordig is er weinig wild meer en barst het van de jagers, vroeger was dat precies andersom..."

Slecht verzorgd
De beschrijvingen, waarvan iÉ, enkele voorbeelden gaf, zijn ook in onze tijd nog lezenswaardig. De in 1991 opgerichte jj stichting wil in de voetsporen Jj Jonge reebok metg wei. van deze unieke strijder mede door dit boek zijn werk voortzetten voor het behoud van de Veluwe. Dat is zinvol, want er is stellig weer belangstelling voor de manier waarop juist Gazenbeek de Veluwe beschreef. Een boek moet echter ook voldoen aan esthetische normen. De vurige zonsondergang boven een echt Veluws landschap maakt de omslag bijzonder fraai. Dat zeer aantrekkelijke uiterlijk wekt verwachtingen. Is het misplaatste logo van de uitgever tekenend voor de slordige verzorging van het binnenwerk? De opmaak van het boek is zonder grafisch gevoel uitgevoerd. Grote witgapingen zijn storend. Hoofdstuktitels uit gewone kapitale letters en ondertitels uit tekstletters maken het geheel kleurloos. Ook het zetsel is van slechte kwaliteit. Woorden en soms hele regels zijn gespatieerd, blijkbaar om afbrekingen te voorkomen en toch de regel uit te vullen. Dat is voor een boek een ongebruikelijke en grafisch af te keuren methode, waardoor de paginaspiegel zeer onrustig wordt. Dit wordt op veel plaatsen nog versterkt door grote witgapingen tussen woorden.

Jammer!
En dan de zetfouten! Ik heb ze niet alle aangestreept, maar ben toch over enkele tientallen gestruikeld. Een nauwgezette corrector, die ook op de leestekens let, zou veel aan de tekst hebben kunnen verbeteren. Op bladzijde 54 raakte ik de draad van het verhaal kwijt. Na wat zoeken bleken de eerste zeven regels thuis te horen na de twee regels onder het kopje "Onthulling" op bladzijde 55. Het is niet prettig om veel open aanmerkingen te maken. Daarom laat ik het hierbij. Ik weet uit ervaring dat het onmogelijk is een feilloos produkt te leveren. Dat neemt niet weg dat er wel naar moet worden gestreefd. Dat is voor dit boek niet voldoende gedaan. Juist door het historische karakter, de toenemende belangstelling voor wat verloren ging en de hang naar nostalgie, moet aan zulke boeken extra aandacht worden besteed. Dat is de stichting, die Gazenbeek en zijn werk wil eren en onder de aandacht brengen, aan de auteur verplicht. Daarom heb ik gemeend bij mijn waardering ook op de technische gebreken en schoonheidsfouten te moeten wijzen. Als ik dit boek niet van begin tot eind met genoegen zou hebben gelezen, zou mijn beoordeling vriendelijker zijn geweest.

 N.a.v. "Oog in oog niet de Veluwe" door Jac. Gazenbeek; uitg. Stichting Jac. Gazenbeek, Barneveld en Van Geyt, Hulst; 136 blz. Voor / 36,90 te bestellen bij de stichting, postbus 266,3770 AG Barneveld, 04320-16179.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen