ZAMBIA

Zambia: traditioneel cn modern

Veel mensen hebben het id.ee, dat Afrika een onherbergzaam gebied is. Men denkt dan, dat er alleen maar oerwouden zijn met leeuwen, jakhalzen en slangen. De mensen leven er in primitieve omstandigheden. Afrika roept bij zeer velen nog de idee op van het donkere werelddeel.

De werkelijkheid is anders. Toen wij enkele jaren geleden op de nationale luchthaven van Zambia arriveerden, zagen wij een zeer modern vliegveld met goed onderhouden plantsoenen.

We reden langs een goede asfaltweg naar de hoofdstad Lusaka, waar we verrast waren door hypermoderne gebouwen, kerken en druk verkeer. Dit is de ene kant van Zambia en Afrika. Het andere Zambia is dat van de grashutten, van de ondervoeding, van het water vol met bilharzia, van het geloof in de voorouderlijke geesten, van mensen gekleed in vodden. Oud en nieuw komen naast elkaar voor in de meest scherpe tegenstellingen. Om dit land beter te begrijpen is het goed eerst enkele historische lijnen te trekken.

De geschiedenis van Zambia

Zambia heeft een oppervlakte van 22 maal Nederland en een inwonertal van 4 miljoen. Het is dus dun bevolkt. De bevolking bestaat uit 72 verschillende stammen, die met tussenpozen' — soms van eeuwen — het land zijn binnengevallen. Zo zijn er stammen als de Ila en de Tanga, die hier al 1000 jaar leven. Anderen zoals de Bemba kwamen ± 1700 het land binnenvallen. Ruim 100 jaar later weer rukten de Ngoni uit Zuid Afrika komende, binnen. Een eeuw geleden zwierf de eerste blanke ontdekkingsreiziger en zendeling, David Livingstone, door de gebieden, die nu Zambia vormen. Hij stierf er in 1873. Zijn hart ligt begraven in dit land, waar hij nog voortleeft in de naam Munali (= leider) en de stad Livingstone, bij de door hem, als eerste blanke, ontdekte Victoria Falls. Andere blanken volgden zijn voetspoor: zendelingen, jagers, handelslui.

Tussen 1880 en 1914 werd Afrika opgedeeld tussen Europese mogendheden. Men rende als om het hardst om een stuk te pakken te krijgen. Het was de grote tijd van het imperialisme. De motieven waren gevarieerd: zendingsijver, beschavingsdrang, economische belangen, politieke prestige, rivaliteit tussen de Europese landen.

Eén der grootste imperialisten was ongetwijfeld John Cecil Rhodes, ervan overtuigd was, dat Afrika en eigenlijk de gehele wereld het best af zou zijn als het door Engeland bestuurd word. Hij had een fortuin verworven i de diamantmijnen van Kimberley. Zijn rijkdommen wilde hij niet voor zichzelf houden, maar dienstbaar stellen voor de uitbreiding van het Engelse bestuur. Het was deze man, die Zambia in de Britse invloedssfeer wist te brengen door verdragen te laten sluiten met de Afrikaanse koningen. Het gebied

kreeg de naam Northern Rhcdesia. In 1924 werd het een Brits Protectoraat. Veel blanken kwamen pas toen men rijke koperlagen ontdekte op de grens met Katanga. De Britse protectoraatspolitiek hield in, dat de belangen van de Afrikaanse bevolking hoger genoteerd stonden dan die van de blanken. Dit was in tegenstelling tot de kolonie Southern Rhodesia, waar de blanken zich voor goed wilden vestigen.

Na de 2e wereldoorlog vormde men een federatie, die de beide Rhodesia's en Nyassaland omvatte. In deze Centraal Afrikaanse Federatie zouden blank en zwart niet apart gehouden worden, zoals in Zuid-Afrika, maar eikaars partners zijn. Dit echter maakte de Europeanen bang, die hun bevoorrechte positie niet wilden prijsgeven. De premier van de Federatie, Sir Roy Weienski gaf daarom een verklaring van deze „partnership." Het zou een partnership zijn als een tussen een ruiter en zijn paard. Ze eten niet. samen, slapen niet samen en drinken niet samen. Toch is er een' funktioneel verband tussen de ruiter en zijn paard. De ruiter zit op het paard en bestuurt het. Duidelijk zal zijn, dat de ruiter de blanke is en de Afrikaan het paard is. Deze uitleg nu gaf het Afrikaanse nationalisme, dat geheel Afrika beroerde tussen 1950 en 1960, nieuwe stimulansen in Northern Rhodesia.

Politieke partijen werden gevormd. Onder de leiders viel Kenneth Kaoenda op. Hij was onderwijzer en tevens boer. Zijn vader was één van de eerste Afrikaanse evangelisten in Northern Rhodesia. Demonstraties werden gehouden tégen de Federatie. Verkiezingen werden geboycot. Relletjes deden zich voor, met name in de koperstreek. Het resultaat was, dat de Federatie brak, toen Kaunda's partij de verkiezingen won. In 1964 werd het land onafhankelijkheid verleend. De naam werd Zambia, afgeleid van de grote Zambezi-rivier. Het land kan zich verheugen dat het in haar 10-jarig bestaan nog geen staatsgreep heeft meegemaakt. Dat is uitzonderlijk in Afrika. Uiteraard zijn er vele problemen op allerlei gebied. Dit is niet verwonderlijk als een land in zo'n korte tijd zulke geweldige veranderingen ondergaat.

Zambia: koperland

Zambia is één der voornaamste koperlanden ter wereld. De Copperbelt (ko-

perstreek) bestaat uit een reeks — westers opgezette — steden. Eén op de zes werknemers in Zambia werkt in de kopermijnen. De economie van het land berust er volledig op. Het is het koper dat iedere maand de miljoenen Kwacha's (= Zambiaans geld) in de schatkist brengt.

Deze koperrijkdom heeft tal van investeringen mogelijk gemaakt, met name op het gebied van onderwijs en medische hulp.

De koperprijs was in de jaren na de onafhankelijkheid erg hoog, tengevolge van de oorlog in Vietnam. Het mineraal wordt immers juist voor oorlogstuig gebruikt. Nu deze oorlog afgelopen is, is de koperprijs met 30% gedaald. De neerslag hiervan is direkt voelbaar. Veel minder geld is beschikbaar voor allerlei projekten. Het is gevaarlijk voor eert land om van één inkomstenbron zo afhankelijk te zijn.

Een ander probleem is dat de koperrijkdom aan velen het gevoel heeft gegeven, dat Zambia rijk is en eigenlijk geen ontwikkelingsland is. Een sociaal probleem is het grote verschil in levensstandaard tussen de stad en het platteland. In de steden wonen de mensen in stenen huizen met elektriciteit en waterleiding. Op het platteland leeft men in grashutten, terwijl men water uit een put of uit een meertje haalt.

Een voor de hand liggende oplossing voor al deze problemen is, dat men zich meer konsentreert op de landbouw. Slechts een paar procent van 'het onmetelijke landbouwoppervlak is bebouwd. Hier rijst echter weer een probleem op, n.1. de aantrekkingskracht van het leven in de stad: de bars, de elektriciteit, de auto's, de witte boorden baantjes. Daarbij vergeleken is op het platteland weinig te beleven. Een baantje op een kantoor is aantrekkelijker dan het verbouwen van mais en aardappelen.

De regering van Zambia is zich terdege bewust van deze gehele problematiek. Men stimuleert op alle mogelijke manieren, dat mensen zich in gaan zetten voor de landbouw. Op alle middelbare scholen wordt landbouwonderwijs gegeven en zijn klubs van „Jonge Boeren" opgericht. Dit betekent nog lang niet dat jonge Zambianen na de middelbare school ook daadwerkelijk boer zullen worden. De weg naar een meer gevarieerde economie is lang en moeilijk.

De culturele en geestelijke crises

Behalve de economische problemen, die wij in zoveel andere ontwikkelingslanden ook aantreffen, zijn er de conflictsituaties op cultureel en ten diepste op geestelijk gebied. Vanuit Europa kwam immers niet alleen het Evangelie, als de goede Boodschap, maar ook allerlei Europese gewoonten. Het Europese voorbeeld werd in alles geimiteerd. De

westerse alcoholische dranken en de europese mode werden geïntroduceerd. Moderne flims kwamen het land binnen. Het westerse materialisme werd overgenomen, zoals dat tot uiting komt in grote auto's, luxe huizen, enz. Kortom een nieuwe elite werd gevormd, die uiterlijk gelijk was aan de Europese kolonialen en alleen verschilde in huidskleur.

Hoe verwoestend werkte dit niet op de Afrikaanse cultuur. De resultaten daarvan zijn in iedere grote Afrikaanse stad te zien: de talloze echtscheidingen, de ongehuwde moeders, het plegen van abortus. De westerse cultuur werd overgenomen en vormt nu een

deel van het moderne Afrika. Hoe ver staat dit niet af van het traditionele Afrika, waar men al dit soort dingen niet kent en men leeft aan de rand van het bestaan. Juist daar kent men een' sterke huwelijksband, waar wederzijdse families garant voor staan. Daar waren en zijn strenge gedragsregels van de jongeren ten opzichte van cle ouderen. Daar was en is een grote zorg van de sterke mensen voor de zwakkeren. Men was als het ware één grote familie. Ontwikkelingshulp kan juist op deze traditionele structuren een schadelijke, zelfs rampzalige invloed hebben. Immers als het oude wordt afgebroken en vervangen wordt door een stompzinnig materialisme, dan is de Afrikaanse mens niet geholpen.

Juist daarom is de verkondiging van het Evangelie zo belangrijk. Immers het kan de mens een nieuw, ja het enige houvast geven in zo'n veranderende wereld. Het kan een nieuwe ethiek geven en een levenshouding doen bepalen, die niet blijft steken „bij brood alleen". Kerk, catechese en onderwijs kunnen in dezen een belangrijke rol spelen. Het Woord van God kan een mens bekeren en doorwerken in het dagelijks leven. Slechts kort zijn een paar problemen van Zambia aangestipt. Ondanks alle veranderingen was het land in haar 10-jarig bestaan, een eiland van rust in een woelig continent. President Kenneth Kaoenda sprak op de laatste onafhankelijkheidsviering: „Laat ons samen voortgaan en moge God ons zegenen". Moge dat zo zijn!

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen