DE WERKDRUK VAN PREDIKANTEN

Een praktisch verhaal

Predikanten staan onder grote werkdruk. Er wordt terecht in andere sectoren van de maatschappij geklaagd over hoge werkdruk. Te denken is aan het onderwijs en de gezondheidszorg. Het grote, bijna onoplosbare probleem van de werkdruk van predikanten is dat hun arbeidsrechtelijke situatie niet geregeld is. De beroepsbrief schrijft voor wat kerkenraad en gemeente van de predikant verwachten. Nadat al een serie taken is opgesomd, wordt nog eens gezegd dat de predikant heeft te doen alles wat tot de taak van de dienaar van het Woord behoort. Wie vult dat nader in? Hoe ver strekt zich dit uit?

Er wordt van niemand in de maatschappij gevraagd dat hij zeven dagen per week beschikbaar is. Artsen hebben hun werktijden op een moderne, maatschappelijk aanvaardbare wijze geregeld. Ze kennen hun vrije tijden en dagen buiten de vakanties om. Leerkrachten hebben naast de vele vakantieweken meestal ook de zaterdag en de zondag vrij. Het feit dat de predikant zich elke zondag moet opladen om in de kerkdiensten het Woord van God te bedienen, maakt mede de niet aflatende werkdruk voor hem uit. Het eerste wat een predikant moet leren, is dat hij deze werkdruk, die eigen is aan het ambt van dienaar van het Woord, aanvaardt en er zich innerlijk op instelt. Het maakt een enorm verschil of je op de preekstoel staat dan wel een dienst als gemeentelid tussen de gemeenteleden kunt meemaken. Het heeft mij getroffen hoe groot dat verschil is, waar het gaat om het geven van energie. Ook de spanning die de predikant vlak voor een dienst ervaart, is aan leden van de gemeente vreemd.

Daarbij komt dat een predikant in Nederland heel veel avondwerk heeft te doen. De catechisaties vallen meestal in de avonduren, de meeste vergaderingen worden ‘s avonds gehouden. Er zijn bezoeken die alleen ‘s avonds kunnen worden afgelegd. Het heeft mij getroffen dat de predikanten in de Hongaarse en Roemeense kerken veel minder avondwerk hebben te verrichten.

Hierbij komt de situatie dat voor een predikant en zijn gezin werk en wonen moeilijk te schelden zijn. De dominee doet zijn werk voor een deel thuis. Als hij de deur binnenkomt, heeft hij zijn werk met achter zich gelaten. Hoe dikwijls gebeurt het dat een predikant zich heeft voorgenomen een vrije avond te houden die hij in zijn gezin wil doorbrengen, maar dat de telefoon de voorgenomen ontspanning verstoort. Er wordt veel gebeld naar pastorieën Ik heb de ervaring dat onder bijna elke maaltijd - met name ‘s middags en ’s avonds - de telefoon gaat. Er zijn slechts twee mogelijkheden: of je leert daar mee leven of je schakelt de telefoon uit gedurende bepaalde tijden al of met met inschakeling van voice mail of antwoordapparaat. Een regel van maatschappelijk fatsoen lijkt mij te zijn dat men een predikantsgezin met voor negen uur ‘s morgens belt en met na tien uur ‘s avonds, tenzij het noodzakelijk is.

De werkdruk bestaat met in de eerste plaats in de taken die moeten worden gedaan. Het besef dat zo veel werk blijft liggen, knaagt steeds aan je. Zie met op wat er allemaal nog meer had gedaan kunnen of moeten worden, zie naar wat je wel hebt gedaan en dank de Here ervoor.

Volgende week doe je weer ander werk.

Aan het vervullen van taken zit een belevings- en venwerkingswereld verbonden. Hoeveel intensieve gesprekken kun je per dag voeren? Na twee pastorale gesprekken kun je je al vermoeid voelen. Het valt je tegen van jezelf. Wat is wenselijk: één of twee dagen per week waarop de predikant de bezoeken doet of is het beter de bezoeken te spreiden over al de dagen van de week? Het zal opnieuw van persoonlijke voorkeur en werkwijze afhangen. Veel bezoeken doe je met plezier. Het pastoraat aan ouderen is meestal een dankbaar werk. Maar al de maatschappelijke ontwikkelingen en problemen komt een predikant in zijn werk tegen. Vooral predikanten van grotere gemeenten besteden verreweg de meeste tijd van hun pastoraat aan wat we wel crisispastoraat noemen. Gesprekken voeren, zo mogelijk enige hulp verlenen in crisistijden van het leven van mensen. Hierbij is te denken aan het venwerken en omgaan met ernstige ziekte, het begeleiden van mensen die weten dat ze moeten sterven, het omgaan met en opvangen van mensen die in relatieproblemen zijn gekomen. In het algemeen is op te merken dat relaties steeds meer onder een bepaalde druk komen te staan, zonder dat het direct tot een uit elkaar gaan hoeft te leiden. Zulke bezoeken en gesprekken houden je bezig. Je kunt het bezig zijn met zulke zaken niet in uren vertalen, maar het vraagt wel energie, die je dus niet aan iets anders kunt besteden. Het is nodig dat een predikant - het geldt ook voor andere ambtsdragers - zich er in oefenen om zich innerlijk los te maken van moeilijke situaties waar hij mee heeft te maken als hij niet in directe zin er mee bezig is. Afstand houden is noodzakelijk. Dit stukje zelfbescherming heeft niets te maken met ongevoeligheid of hardheid Er blijft een spanning tussen het nabij mensen zijn en een zekere afstand houden. Maar als je er bent, moet je er ook helemaal zijn.

Wat is een aanvaardbare werkweek van predikanten? Zullen we het houden op weken van 50-70 uur? Maar wat is werken? Hoort daar het lezen van een boek bij? Stellig. Hoort daar het bijhouden van de eigen administratie bij? Die moet wel verzorgd worden. Hoort er de reistijd naar een vergadenng of bijeenkomst bij? Ik meen van wel.

Het lijkt mij dat een gemeente tot ongeveer 440 leden door een predikant goed is te bearbeiden Is de gemeente groter dan zul je prionteiten moeten stellen. Komt een gemeente boven de 600 leden, dan kan een predikant de gemeente niet meer bewerken zoals het naar de strikte regels genomen zou moeten. Met de kerkenraad moet dan bekeken worden hoe de taken tussen de broeders en de predikant verdeeld worden. In de meeste grote gemeenten verzorgt de predikant vooral het ziekenpastoraat, de catechese en uiteraard de prediking Twee preken per week maken is een te grote opgave als het week in week uit moet gebeuren. Een ervaren predikant zal in een uur of zeven een preek kunnen maken, jongere en minder ervaren predikanten hebben er meestal langer werk aan. En ook hier geldt: de energie die gegeven moet worden is met precies in uren te meten. Als je een dag intensief aan het maken van een preek hebt gewerkt, dan ben je daarna vermoeid. Ik pleit voor het tijd tot tijd ruilen van predikanten. Ik weet dat niet elke kerkenraad daar gelukkig mee is en dat ook niet iedere predikant er zo veel voor voelt Ik heb er tot nu toe alleen maar positieve ervaringen mee De gemeente went er gauw aan!

Hoe vele uren catechese per week moet gegeven worden? Het hangt af van de grootte van de gemeente. Zes à zeven uur lijkt mij het maximum. Met voorbereiding heb je dan energie voor anderhalve dag verbruikt. Niet elk catechisatie-uur is even gemakkelijk. Het vraagt veel om met de jongeren van 14-17 jaar om te gaan, al zal het per gemeente verschillen.

Tijd om te lezen en te studeren moet ergens vandaan gehaald worden! Is studieverlof aan te bevelen? Het lijkt mij een noodmaatregel. Want het studeren van predikanten moet een vast onderdeel van zijn werk zijn. leder die een beetje leest, weet hoe veel tijd het vraagt. Je moet er ook de innerlijke rust voor hebben. Als een predikant eens wil ervaren hoe snel de tijd kan voorbijgaan, moet hij zich bezighouden met een min of meer grondige exegese van een bijbelhoofdstuk (of zelfs boek) vanuit de grondteksf! Deze studies leveren het meeste rendement op voor het eigen verstaan van Gods Woord en voor de prediking, dus voor de gemeente. Er zijn anderen die de resultaten van hun studies in mooie boeken hebben vastgelegd. De meeste predikanten zullen het gevoel kennen dat de boeken uit hun bibliotheek hun toeroepen: wanneer ben ik aan de beurf? Het is bijna niet te doen om naast het vervullen van de wekelijkse prioriteiten in het predikantswerk echt bij te blijven met allerlei theologische en maatschappelijke ontwikkelingen. Het goed lezen van goede kranten is in elk geval iets. Maar wat meer studeren m Gods Woord en in de theologie geeft veel zegen en verdiept het eigen theoloog zijn. Blijkt in de loop van de jaren dat men aan dit studeren met of te weinig toe komt, dat kan studieverlof een deeloplossing zijn. Maar verwacht er met te veel van.

Elke predikant moet in het reële probleem van de werkdruk zijn eigen weg en methode van werken vinden. Wat voor de een goed werkt, doet het voor de ander nog niet. Gaven en karakter zijn onderscheiden. Draaglast en persoonlijke draagkracht moeten in balans worden gehouden. De één kan meer aan dan de ander. Er zijn mensen die over een enorme werkkracht beschikken. We moeten ons met aan elkaar spiegelen, maar ieder moet zich verantwoord weten voor de Here. De Here heeft geroepen, Hij weet wat we (aan) kunnen en Hij weet ook dat we rust en ontspanning nodig hebben. Voed steeds weer de vreugde van het verwaardigd te zijn om het ambt van dienaar des Woord te mogen vervullen. Bestaat er wel een groter voorrecht? Dit neemt met weg dat er heel veel gevraagd wordt van predikanten. Soms is er een stuk eenzaamheid. Die wordt doorbroken in de gemeenschap met de Here en daarna in de gemeenschap van de heiligen! Laten we nuchter blijven. Bijbels nuchter. Het heil van de kerken hangt met van ons af, al is het tegelijk waar dat hoe vaardiger wij ons ambt doen, de Here Zijn werk zal doen. Dat verband kan ik met doorzichtig maken, maar het is er wel.

Ds. J. Jonkman is predikant van de bijna 700 leden tellende gemeente van Drachten.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen