Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

B(l)oeiende Heide…

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

B(l)oeiende Heide…

6 minuten leestijd Arcering uitzetten

Kunt u ook zo genieten van een wandeling over de Grote, Stille Heide? Ook dat is trouwens een liedje, evenals het hierboven staande couplet van een liedje uit Grootmoederstijd: Fietsen op de Heide, van Marcel Thielemans. Blijkbaar bloeit de heide niet alleen, ze boeit ons ook mateloos gezien het feit dat ze onderwerp is van verschillende liedjes. Terecht, want niet alleen heeft ze een boeiende geschiedenis en bloeit ze in de zomer weelderig, ze herbergt ook tal van interessante planten en dieren. En ze geeft ons, in ons vrij volgebouwde land, nog het gevoel van rust en ruimte…

Heide is eigenlijk de benaming voor de vegetatie bestaande uit dwergstruiken uit de Hei- en Kraaiheidefamilie. Zonder te vervallen in opsommingen van welke geslachten en soorten daar dan in thuis horen, kunnen we wel de drie typen heidegebieden noemen die we in ons landschap kunnen aantreffen: de droge, de vochtige en de natte heide.
Op de droge heidegebieden overheerst de Struikheide. Deze heidesoort is goed bestand tegen droogte en weet zich prima te handhaven in voedselarme gebieden en bij wisselingen in temperatuur. Struikhei wordt zon 30-100 cm hoog. Dit is de soort die met haar paarse bloemen zorgt voor de prachtige paarse heidevelden in de zomer, wat vooral in de wat vochtige jaren overweldigend kan zijn. Van Struikheide werden vroeger veel bezems gemaakt. Op de vochtige heide zien we de Struikheide en de Dopheide samen, op de natte heide domineert de Dopheide. Ook die is er weer in vele soorten, maar de Gewone Dophei zullen we allemaal wel herkennen: het vaak liggende struikje tot 40 cm hoog, met de prachtige lichtroze, urnvormige bloemetjes. Aan een takje zit vaak een trosje, met naar één zijde gerichte bloemetjes.

Boomloze gebieden
Van nature vindt de verspreiding van heidevegetaties vooral plaats in de duinen (kalkarme gebieden vlak aan zee) en in gebergten die boven de boomgrens liggen. Toch hebben we in Nederland ook de nodige heide in ons binnenland, variërend van open heidevelden in boomloze gebieden tot heide op zandverstuivingen, zoals bijvoorbeeld op de Veluwe. Deze gebieden zijn dan ook cultuurlandschappen, ontstaan doordat voedingsstoffen aan de bodem onttrokken werden door afplagging en begrazing. Vroeger waren schapen belangrijk vanwege het vlees en de wol. Later werden ze ook belangrijk vanwege de mest waarin zij voorzagen ten bate van de plaggenbemesting (potstallen werden hierbij gevuld met heideplaggen die vermengd met schapenmest een vruchtbaar pakket leverden voor de akkers).
Toen later de kunstmest kwam was er veel minder behoefte aan schapenmest en dus aan heideplaggen, veel heidegronden werden ontgonnen ten behoeve van de landbouw. Staatsbosbeheer werd opgericht om heidevelden om te zetten in bossen. Natuurbeschermers gingen zich zorgen maken om het voortbestaan van de heide, wat tot gevolg had dat grotere, waardevolle gebieden niet meer bebost werden. Toch heeft de ontginning en bebossing ervoor gezorgd dat er aan het einde van de 20ste eeuw nog maar minder dan één procent van Nederland uit heide bestond. Deze gebieden zijn eigendom van en in beheer bij Staatsbosbeheer, Natuurmonumenten en Provinciale Landschappen.

Korstmossen
Gelukkig maar dat er heidegebieden bewaard zijn gebleven, opdat wij er naar hartelust kunnen struinen. Hebben we geluk, dan zien we een ree of een hert dat uit het bosgebied gekomen is om er te grazen, of zien we een Klapekster, een Veldleeuwerik of een Roodborsttapuit. De heide herbergt ook vele andere soorten flora die hen tot de karakteristieke gebieden maken die ze zijn. Zo vinden we op de droge heide naast Struikheide ook Kraaiheide en leuke korstmossoorten, zoals Rendiermos en Bekertjesmos. En de prachtige grassoort Bochtige Smele, met haar ietwat roodgekleurde stengels waar tijdens de bloei van die mooie aren met pluimen aan hangen. Heerlijk om lekker in te gaan liggen. Verder vinden we hier de Brem en de wettelijk beschermde Jeneverbes. Wettelijk beschermd vanwege het feit dat er momenteel nauwelijks tot geen natuurlijke verjonging van de (Coniferen)soort plaatsvindt. Deze bomen en struiken op de heide zijn weer belangrijk voor de dieren, die er wat schaduw vinden en een schuilplaats.
Ook op de natte heide zijn er weer karakteristieke vegetaties, naast de overheersende Dopheide. Het Pijpenstrootje (een grassensoort) bijvoorbeeld doet het goed in natte gebieden. Meestal komt het voor op de laagste delen van de vochtige hei in karakteristieke pollen. Verder vinden we er Zonnedauw, Klokjesgentianen en het met mooie pluizen bloeiende Veenpluis.

Drukbevolkt
Naast deze (en nog veel andere!) flora is de heide ook van wezenlijk belang voor de fauna. Heide heeft een warm microklimaat, belangrijk voor de reptielen en (afhankelijk van de droogte/vochtigheid van de heide) amfibieën, zoals de Heikikker, de Bruine Kikker en de (Rugstreep)padden. Reptielen die we kunnen tegenkomen zijn natuurlijk de Zandhagedis en de Levendbarende Hagedis, maar ook de Hazelworm, de Gladde Slang, de Ringslang en de Adder hebben hier hun leefgebied. En dan huizen er nog vele insecten, zoals Mestkevers, Sprinkhanen, vlindersoorten en Sluipwespen, en zoogdieren: Hazen, Konijnen, Vossen en Muizen. Die Grote, Stille Heide is dus als je goed kijkt niet zo heel stil… het wordt drukbevolkt!
Het is dus belangrijk dat we de heidegebieden die we nog hebben, behouden. De heide in Nederland staat echter onder druk door recreatie, militaire activiteiten, vergrassing en doordat er steeds weer ruimte opgeofferd moet worden voor de bouw van wegen, huizen en industrie.
Ook de grond heeft (vanwege de emissie van stikstofoxiden en zwaveldioxide als gevolg van industrie, intensieve veehouderij en verkeer en vanwege een toename van ammoniak als gevolg van de landbouw) te verduren gehad van een toename van stoffen en verzuring. Veel soorten kruiden en mossen zijn aan het verdwijnen, wat weer een negatief effect heeft op de fauna in het gebied. Zo zien we bijvoorbeeld dat er minder soorten vlinders worden aangetroffen dan voorheen.

Periodiek plaggen
We zullen de heide dus goed moeten beheren, willen we er in de toekomst ook van kunnen genieten. Begrazing is een effectieve methode om vergrassing tegen te gaan, mits er niet te intensief begraasd wordt. Bovendien zijn de schaapskudden en –kooien een waardevolle aanvulling in ons cultuurlandschap. Een andere methode is de heide kort te houden door periodiek te plaggen, wat echter een kostbare aangelegenheid is. Tevens kan intensief plaggen ook nadelig zijn voor de fauna, vanwege het feit dat de structuur van het terrein wordt aangetast. Reptielen geven de voorkeur aan een omgeving waarin naast heide ook wat struiken, grassen en open plekjes aanwezig zijn. Met mate en kleinschalig plaggen is een oplossing, waarbij goed gekeken moet worden op welke plekken reptielen voorkomen. Die plekken moeten worden ontzien.
Vooral in deze periode in augustus kunnen we er heerlijk struinen, als de velden mooi paars gekleurd zijn. Wat dit jaar jammer is, is dat heide in delen van Gelderland (vooral in de buurt van Ede, Arnhem en op de Veluwe) niet mooi paars zullen worden maar meer bruin. Het Heidehaantje (een klein kevertje) heeft er namelijk haar larven achtergelaten. Deze larfjes zuigen de voedingsstoffen uit de blaadjes van de heideplanten, waardoor ze bruin gaan kleuren.
Gelukkig hebben de heideplanten daar maar zon eenmaal per zes jaar last van en kunnen wij in de tussentijd, en nu in andere heidegebieden, heerlijk genieten van de paarse velden. Veel heideplezier.

Dit artikel werd u aangeboden door: Terdege

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van woensdag 19 augustus 2009

Terdege | 76 Pagina's

B(l)oeiende Heide…

Bekijk de hele uitgave van woensdag 19 augustus 2009

Terdege | 76 Pagina's