„Je zou soms dolgraag iets willen zeggen over een bepaalde zaak

Behalve het feit dat hun beider wieg in Duitsland stond hebben prins Claus en prins Bernhard weinig punten van overeenkomst. Claus, geboren in het slot Dötzingen bij Hitzacker, had weliswaar een grooten overgrootvader die in het Saksische leger dienden maar werd niet, zoals Bernhard destijds, opgevoed in een uitgesproken,,militaire" omgeving. Zelf had hij ook nooit ambities in die richting.

Tanzania
Claus vatte in zijn jeugd liefde op voor de richting die hem ook in de rest van zijn leven zou blijven boeien: het werk in ontwikkelingslanden. In Tanzania, waar zijn vader zich als planter vestigde, deed hij in dit opzicht enige ervaring op. Als 12-jarige jongen werd hij teruggestuurd naar het vaderland om daar een tamelijk exclusieve kostschool te bezoeken . De Tweede Wereldoorlog leek aanvankelij k weinig inbreuk op zijn leven te maken: tot 1943 verbleef hij op genoemde kostschool en op de middelbare school die hij daarna in Mecklenburg doorliep ging het schoolleven tot op zekere hoogte zijn normale gang, zij het dat Claus en zijn klasgenoten werden terwerkgesteld bij de luchtdoelartillerie van de marine. De Arbeitsdienst zorgde voor een nieuwe onderbreking, toen hij in 1944 voor twee maanden werd opgeroepen. Na zijn schooltijd ging de toen zeventienjarige Claus in militaire dienst, waar hij bij verschillende onderdelen terechtkwam maar nooit aan gevechtshandelingen heeft deelgenomen. Tegen het eind van de oorlog werd hij in Italië krijgsgevangen gemaakt. In 1949 ging hij rechten studeren aan de universiteit van Hamburg; na zijn studie afgerond te hebben werkte hij enige tijd op een advocatenkantoor. Op 31-jarige leeftijd, in 1958, begon zijn diplomatieke carrière en vestigde hij zich in de Dominicaanse republiek. Drie jaar later zat hij op de Duitse ambassade in Ivoorkust. Vanaf 1963 hield hij zich in Bonn bezig met Afrikaanse zaken.

Einde
Aan Claus' diplomatieke loopbaan kwam echter vrij abrupt een einde toen hij in 1964 kennis maakte met ene Beatrix van OranjeNassau, Nederlands troonpretendent Het verhaal van hun eerste ontmoeting is al zo vaak in geuren en kleuren geschreven en verteld dat iedere Nederlander die zich een klein beetje voor deze materie interesseert het allemaal zó kan oplepelen. Beatrix en Claus waren in juni '64 beide aanwezig bij het huwelijk van prins Maurits von Hessen met prinses Tatjana zu Sayn-Wittgenstein Berleburg. Op de bruiloft zelf hebben ze elkaar echter niet gezien, althans niet bewust. Dat gebeurde pas tijdens een etentje dat kort daarna werd gegeven ten huize van de graaf von Oeynhausen. De vonk sprong over maar de wereld mocht het nog niet weten. Het verdere verloop van de romance is overbekend: de speculaties, de wandeling in de paleistuin, vastgelegd door een fotograaf die met zijn foto van hetjaar eerst naar een Brits dagblad ging, de vervroegd aangekondigde verloving, het spervuur van vragen waaraan Claus onderworpen werd en tenslotte de bruiloft, een door rookbommen en leuzen als ,,Claus,'raus" overschaduwd feest.

Wuiven
Voor het oog van het volk leek het allemaal even romantisch: een min of meer gewone man, al behoort hij dan tot de lage adel, ontmoet op een goede dag een prinses. Veertig jaar lang is er, op een kleine kring na, niemand in je doen en laten geïnteresseerd en ineens word je omzwermd door politie, veiligheidsmensen, hoge functionarissen, journalisten en fotografen. Weinigen realiseerden zich echter dat er ook een andere kant aan de medaille was: voor iemand die bijna vier decennia z' n eigen leven heeft kunnen leiden en aan z' n carrière heeft kunnen werken is het bepaald geen onverdeeld genoegen om van de ene dag op de andere nationale bezienswaardigheid te worden, vriendelijk te moeten wuiven naar vreemde mensen, kortom deel uit te maken van een koninklijke familie met alle weinig begerenswaardige gevolgen van dien. De jonkheer weerde zich dapper. Hij ging de confrontatie aan, liet zich door een legertje van persmensen min of meer doorzagen over ondermeer zijn oorlogsverieden. En bleek zich prima aan te kunnen passen aan de huisregels van de Oranjes zodat de hele natie, vergenoegd kon constateren dat Claus zich gedroeg zoals van de wederhelft van een kroonprinses verwacht mocht worden.

Levenslang
Prinses, toen koningin, Juliana moet eens tegen president Ferrier van Suriname de kernachtige woorden hebben gesproken: ,,U hebt vier jaar, ik heb levenslang." Door zijn huwelijk met een toekomstig koningin heeft ook prins Claus, om het maar even heel negatief te zeggen, zichzelf tot levenslang veroordeeld. Levenslang op je woorden passen, representatieve verplichtingen nakomen, in feite openbaar bezit zijn van een paar miljoen mensen. En ook: levenslang vooral niet te veel je eigen mening ventileren. Want een keurslijf van regels, voorschriften en ministeriële verantwoordelijkheid kan niet verhinderen datje over veel dingen zo je eigen gedachten hebt. In 1970 zei Claus daarover het volgende:,,De leden van het koninklijk huis zullen wat betreft inspraakmogelijkheden wel altijd onderaan de lijst staan. Dat is wel eens moeilijk te accepteren. Je zou soms dolgraag eens iets willen zeggen over een bepaalde zaak. Doodgewoon, omdat je meent iets zinnigs naar voren te kunnen brengen dat een bijdrage kan zijn in de meningsvorming."! . . . ) ,, De leden van het koninklijk huis moeten er bij hun optreden voortdurend op bedacht zijn dat zij niets zeggen wat kan worden uitgelegd als een beoordeling van het overheidsbeleid. Dat kan niet. In onze constitutionele monarchie moeten zij zichzelf en de staat voor moeilijkheden behoeden door gewoon verstandig te zijn. Ze moeten vermijden de indruk te wekken dat ze partij kiezen. Want dat kan niet."

Linten
Prins Claus wilde echter niet alleen zinnige dingen zeggen, maar ook zinnige dingen doen. In sommige gevallen kan linten knippen daaronder worden gerekend. Maar hoe interessant ook, een volwassen man met diplomatieke ervaringen en brede belangstelling kan daar zijn dagen niet mee vullen. Dat zag,, men" ook wel in en zo werd het ene adviseur- en voorzitterschap na het andere de prins toegeschoven. Een uitermate geschikte ,,baan" voor de prins, wiens belangstelling nog steeds uitging naar derde-wereldproblematiek, was het voorzitterschap van de Nationale commissie ontwikkelingsstrategie. Vanwege de politieke gevoeligheid van de materie moest Claus, als echtgenoot van een aanstaande koningin, deze post echter weer vrijmaken. Ook ander werk op het gebied van ontwikkelingshulp werd hem met het oog op de postitie van zijn vrouw ontnomen. Beatrix' voormalige lerares en hartsvriendin mejuffrouw Buring Boekhoudt was een van degenen die zagen aankomen dat er moeilijkheden zouden ontstaan wanneer de activiteiten van de prins beperkt zouden blijven tot officiële bezoeken, ontvangsten en andere plichtplegingen. ,,Prins Claus is een bijzondere en zéér gevoelige man. Wanneer hij geen betekenisvol werk te doen zou krijgen, dan voorzie ik de grootste problemen," zou ze in 1972 hebben opgemerkt. Tien jaar later bereikten de problemen een hoogtepunt, of liever gezegd een dieptepunt. Prins Claus moest zich onder medische behandeling stellen, via de Rijksvoorlichtingsdienst werd wereldkundig gemaakt dat hij leed aan klachten van depressieve aard. Vooral na zijn opname in een kliniek in Bazel wierpen de roddelbladen zich met ongekend elan op Claus, zijn ziekte, zijn huwelijk en zelfs zijn hoogbejaarde moeder. Gelukkig bleken speculaties — variërend van geruchten over een ongeneeslijke kwaal tot aankondigen van een echtscheiding — van elke grond ontbloot. Na een rustperiode van een jaar hervatte de prins zijn werkzaamheden. Dat de prins zelf een nuchtere kijk heeft op de monarchie heeft hij keer op keer bewezen. Tegenover het Nieuw Israëlitisch Weekblad merkte hij ooit op:,,Alle instituten die door mensen zijn geschapen, kunnen verdwijnen. Een en ander lijkt mij in eerste instantie afhankelijk van die mensen die die instituten dragen en daaraan vorm en inhoud geven. Als echter het Nederiandse volk een eind aan de monarchie zou willen maken, dan geloof ik niet dat u de leden van het koninklijk huis op de barricade zou vinden om het instituut van de monarchie als zodanig te verdedigen."

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen