AF­SCHEIDING - WEDERKEER. OPSTELLEN OVER DE AF­SCHEIDING VAN 1834

D. Deddens en J. Kamphuis, AF­SCHEIDING - WEDERKEER. OPSTELLEN OVER DE AF­SCHEIDING VAN 1834, 304 blz., ƒ 45, —, Vijlbrief, Haariem, 1984.

Met groot genoegen leg ik de bespreking van dit voornaam uitgegeven boek aan de lezer voor. Prachtig gebonden, met gouden letter op de groene band, een ruime marge per bladzijde, soms voor foto's gebruikt, soms voor korte toevoegingen; direct achter elk artikel de noten; een respectabele lijst van illustraties, een register van persoonsnamen en van plaatsnamen, voor 45 gulden. Dit alles betreft nog maar de buitenkant.

Dan de inhoud: De 'Acte van Afscheiding' historisch belicht (H. Bouma); Afscheiding in Geneve (D. Deddens); Het Credo der Afscheiding; Dordrecht en Ulrum (L. Doekes); De Kerk in de Acte van Afscheiding (J. Kamphuis); De Afscheiding en de gezangenstrijd (H. van Veen); De Vervolgingen (M. te Velde); De oefenaar in de Kerken van de Afscheiding in de eerste jaren na 1834 (I. Wesseling); De Afscheiding bewaard (de strijd van Ds. S. van Velzen te Amsterdam) (C. Smits); S. van Velzen als prediker en homileet (C. Trimp); Het begin van zendingsaktie door de afgescheiden kerken (H. Bouma); Vijf historische documenten (H. Bouma).

De schrijvers behoren allen tot de (Vrijgemaakt) Gereformeerde Kerken. Het dwingt respect af dat scribenten uit deze kerken zulk een bundel konden samenstellen. Ik meen dat er door verschillende scribenten 'origineel* werk is geleverd, doordat zij op de bronnen zijn teruggegaan. Met name het artikel van Deddens put uit materiaal, dat veelal onbekend is. Boeiend is het te lezen hoe vier Afscheidingen - elk met verschillende accenten - in Geneve hebben plaatsgevonden. De hoofdstukken van J. Wesseling en vooral ook van C. Smits (eerherstel voor S. van Velzen, tegenover een voortdurende vertekening van zijn streven en persoonlijkheid) zijn instruerend. Smits corrigeert niet minder dan zes auteurs, waarvan verschillenden, te beginnen met C. van Proosdy elkaar hebben nageschreven. Trimp schrijft met sympathie over Van Velzen. Zijn kritiek is mild, toch scherp: Het zit vast op de gemeentebeschouwing, die Van Velzen aan de Nadere Reformatie (met name W. k Brakel) heeft ontleend. De vraag blijft voor mij of het ontvangen van de belofte en het ontvangen van de beloofde zaak niet duidelijk onderscheiden moeten worden, ook in de prediking. Als ik het goed zie heeft Trimp voor dit onderscheid en de voortgang van het een naar het ander nauwelijks oog. Van Velzen wordt in bescherming genomen, omdat hij de vrijgemaakte strijd uit de dertiger jaren van deze eeuw nog niet had meegemaakt. Dat betekent, zoals Trimp ook duidelijk zegt, dat die strijd niet alleen tegen Kuyper, maar ook tegen de Nadere Reformatie ging. Merkwaardig: Kuyper en de Nadere Reformatie als één front bestreden.

De bijdragen van Van Veen en Te Velde munten uit door een heldere rangschikking van gegevens. Zij hebben de details goed met elkaar in verband gebracht en geven zo een helder overzicht van het thema. De vervolgingen zijn een beschamend hoofdstuk uit de Vaderlandse geschiedenis. De Kerk verschool zich achter de overheid en zag de acties tegen de Afgescheidenen met welgevallen aan, stimuleerde ze zelfs. Kamphuis maakt duidelijk dat de Afscheiding zuiver wordt gezien, als men haar ziet als middel tot Wederkeer. Ze is geen doel in zichzelf. Ook niet-afgescheidenen zullen de kracht van zijn betoog moeilijk kunnen ontkennen. Bouma levert interessant werk; vooral door de publicatie van brieven (vijf in getal) die nog niet eerder zijn gepubliceerd, al werd er wel uit geciteerd. Twee zijn geschreven door H. de Cock, een door W. W. Smitt en een door H. Budding. Drie van van de vijf stukken zijn in zijn bezit. Zo zit er in dit boek meer dan één novum.

Onwillekeurig is men geneigd vergelijkingen te treffen met andere bundels, vooral wel met *De Afscheiding van 1834 en haar geschiedenis' (Kok, Kampen). Deze laatste bundel is veel breder, ook in informatie over de 19e eeuw. Toch geef ik aan de nu besprokene de voorkeur. Hier klopt het hart van Kerk en theologie, hetgeen bij de andere bundel slechts van een enkel hoofdstuk geldt. De bundel van de vrijgemaakten lijkt mij een betere vertolking van wat toen (aan beide zijden) gebeurde, dan die van W. Bakker en anderen. Dat de recensent reeds de tweede druk in zijn handen kreeg, verbaast niet. Het boek is nog meer drukken waard! Op blz. 240 moet 1940 dan in 1840 veranderd worden.

A.

W.H.V.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen