Lauwersmeergebied lijkt soms op het Wilde Westen.....

In het ochtendgloren galopperen de ruiters van Staatsbosbeheer door het Lauwersmeergebied. Gezeten op fraai ogende paarden koersen ze in de richting waar ze de kudde grazende Konikpaarden vermoeden. Dierverzorger Willem van der Wage rijdt aan kop; hij is de man die de oerachtige terreinen én de Koniks als geen ander kent. In totaal zijn er vier kudden bestaande uit zo'n 160 Poolse Koniks die vier afzonderlijke terreinen begrazen. Een kwart van de dieren staat vandaag op de nominatie voor de jaarlijkse check-up. Op de ruiters rust de taak de paarden naar de vangkraal te drijven. Willem wijst in noord-oostelijke richting. Daar ontwaart hij de kudde die zich in een stuivende rengalop uit de voeten maakt. Via een omtrekkende beweging zetten de ruiters de achtervolging in. De zompige kleigrond dendert onder het geweld van de galopperende dieren terwijl spetters modder in het rond vliegen. De vangkraal is zo gesitueerd dat de paarden min of meer vanzelf in de fuik lopen. Er is geen weg terug. „Is ook niet de bedoeling," zegt Willem. „Eens per jaar moeten ze er aan geloven. Check-up moet. Ook bij de veulens. Dit houdt in: merken, vruchtbaarheid vaststellen, veulens registreren, conditie controleren en eventueel 'n gewond dier verzorgen. We noteren alle bijzonderheden en inventariseren deze", legt hij uit. „Tevens wordt een aantal Koniks geselecteerd die op transport gaan naar een Russisch natuurgebied om ginds de boel open te houden." Dat het hier niet om makke schapen gaat, demonstreren twee hengsten die met elkaar op de vuist gaan. Hard tegen hard. „Om de paarden te kunnen volgen zijn ze voorzien van een 'kentekenplaat'" zegt Willem. „Ons was bekend dat Friese stamboekpaarden in de tong gemerkt werden. We staken ons licht op en keken de kunst af. Je drukt de nummers in de zijkant van de tong zonder dat het direct zichtbaar is, maar wel blijvend.Een vrijwel pijnloos gebeuren. Om meer inzicht in de vruchtbaarheid te krijgen worden de merries en hun veulens genummerd. Op deze manier controleren we hoe vruchtbaar bijvoorbeeld merrie 501 is en hoeveel nakomelingen er van haar zijn."

Grazen
De oorsprong van de Koniks ligt in Polen. Ze zijn ontstaan uit het primitieve landras de Mierzyn, wat zoveel als middenpaard betekent. Met een schofthoogte tussen de 1.20 - 1.40 m doet de Konik z'n naam eer aan; in het Pools betekent het namelijk klein paard. De Konik lijkt ietwat op een sterke en goed gespierde vaal bruin/grijze pony. Zeker als je ze vergelijkt met de forse Quarter horses. Kenmerken zijn de vaak voorkomende zwarte aalstreep op de rug, sterk ontwikkelde staart en manen en de zebra-strepen op de benen die bij wilde paarden ook gezien worden. „Qua kleur en uithoudingsvermogen passen ze perfect in het landschap van het Lauwersmeer. Staatsbosbeheer heeft ze voor de begrazing gekozen omdat ze het landschap open houden. Doe je niks, dan groeit de boel op den duur dicht. Het ziet ernaar uit dat we het aantal dieren gaan opvoeren. Door hun specifieke manier van grazen breidt hun voedselgebied zich op natuurlijke wijze uit. Heel bijzonder en slim. Ze rukken de korte vegetatie af met hun tanden. Normaal eten ze kort gras en riet. Naast gras vallen ze 's winters terug op wilgentakken, boomschors, wilgenbast, wortels van brandnetels, kweek en riet dat ze uit de grond krabben. In greppels trappen ze het ijs aan gort voor 'n slok vocht. Of ze eten sneeuw. In '89 zijn we begonnen met jaarrond begrazing. Het gebied leent zich er prima voor. Er is beschutting, luwte, laag gelegen pias-dras, maar ook hoger gelegen gedeelten waar ze kunnen rusten. Nog een bijzonderheid is dat Koniks qua hoefverzorging probleemloos zijn. De hoeven groeien erg langzaam en langere delen breken gewoon af."

Gevechten
„In de tien jaar dat ze hier grazen zijn er maar liefst 270 veulens geboren. Een vruchtbaar ras," grinnikt de dierverzorger. „Van de dertien merries en zes hengsten van het eerste uur zijn nog zes merries in leven. En alle zes drachtig! Wat dat betreft zijn ze niet te vergelijken met huisdierpaarden", zegt Willem met enige trots. „De Koniks leven in harems, wat wil zeggen één hengst bij een groep merries die hij zelf veroverd heeft, 'n Béétje hengst heeft er vaak een jongere hengst bij, die hem assisteert als andere hengsten zijn harem bedreigen. Na verloop van tijd, als de harembezitter ouder wordt, komen er geregeld sterke kapers op de kust. Die kapers maken meestal deel uit van een hengstengroep. Ze doen weinig anders dan vechten en zich meten met elkaar. Gevechten om de dominantie binnen de groep. Soms maakt 'n hengst zich los van de groep en bindt de strijd aan met de leidende hengst van 'n harem. Redt 'ie het een aantal merrie's mee te krijgen, dan heb je harem nummer zoveel. Hij is degene die voortaan 'zijn' merries dekt. Punt uit. Het gebeurt met een zekere regelmaat dat uit een hengstengroep 'n paar stoere jongens een greep naar de macht doen in een bestaande harem. Dan is het trammelant. Blijken ze bij nader inzien niet sterk genoeg en niet in staat zelf een aantal merries te verschalken dan vormen ze doodleuk een nieuwe hengstengroep. Daar zitten ze niet mee. Zodra de merries hengstig zijn, nadat ze een veulen gekregen hebben, is de beer echt los! De hengsten maken mekaar zowat af Ze houden felle gevechten, waarbij alles is geoorloofd: bijten, schoppen, steigeren en trappen. Dan hangen de vellen erbij. Het gebeurt ook wel dat een merrie zo fel achteruit trapt als een hengst haar bespringt dat 'ie met een volkomen kapotte poot blijft zitten. Oudere en gewonde paarden zwerven vaak in hun eentje rond. Ze zonderen zich af", weet de dierverzorger. „Mede hierom zit ik twee keer per week in het zadel en speur de gebieden af. Kijk of alles in de haak is. Dode dieren gaan naar een destructiebedrijf Maar in zo'n ruig gebied als het Lauwersmeer ontsnapt er wel 's eentje aan je oog. Dan stort de natuur zich erop. Roofvogels, vossen, aaseters en kevers." Inmiddels zijn alle Koniks gemerkt en de gegevens genoteerd. De tussenbalken worden verwijderd uit de kraal. De paarden krijgen hun vrijheid terug. Eerst gaat het stapvoets, maar dan branden ze los in volle galop naar de vrijheid, met de manen in de wind...

(Met dank aan de medewerkers van Staatsbosbeheer.)

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen