REFORMATION UND HUMANISMUS,

REFORMATION UND HUMANISMUS, Robert Stupperich lum 65.Geburtstag, herausgegeben von Martin Greschat und J. F. G. Goeters, 327 S., DM 36.-, Luther-Verlag, Witten, 1969.

In dit Festschrift hebben Goeters en Greschat een zestiental studies uitgegeven van collega's, vrienden en leerlingen van de bekende kerkhistoricus uit Munster Robert Stupperich ter gelegenheid van zijn vijfenzestigste verjaardag.

De opstellen raken voor het merendeel die sector van de kerkgeschiedenis, waarin Stupperich zich intensief bewoog: de tijd van de Reformatie, Luther, Melanchthon, Bucer, de godsdienstgesprekken in Regensburg, Erasmus. De bijdrage van Kettler over Origenes' opvatting over de eeuwige schepping valt daar wat buiten. Gezien Stupperichs belangstelling voor de Russische kerkgeschiedenis zou een verhandeling vanuit diè gezichtshoek wel gepast zijn geweest.

Maar ook zonder dat is het duidelijk dat we met een zeer waardevolle bundel te doen hebben. Twee bijdragen zijn afkomstig van Nederlandse vakgenoten. J. N. Bakhuizen van den Brink schrijft over Melanchthons geschrift De Ecclesia et de autorilate Verbi Dei (1539) en de reacties daarop van o.a. Cochlaeus en Latomus.

W. F. Dankbaar beweegt zich met zijn studie op het terrein van de liturgie geschiedenis: het Manuale curatorum dat in 1503 van de hand van Johann Ulrich Surgant verscheen, en in feite binnen het raam van de middeleeuwse liturgiek bleef, heeft betekenis gehad voor de vroegreformatorische liturgieën van Oecolampadius en Zwingli.

W. Maurer schrijft over motieven die bij Luther en Melanchthon geleid hebben tot het functioneren van de belijdenis. Belangrijk is daarbij het gegeven, dat daarbij niet primair politieke of kerkpolitieke factoren een rol hebben gespeeld. Luther handelt uit persoonlijk-religieuze motieven, waarbij de historische continuïteit der belijdenis een grote rol toebedeeld krijgt. Anders liggen de zaken bij Melanchthon, die geen prediker was allereerst en bij wie zuiver theologische maar ook politieke factoren een zekere invloed hebben geoefend.

H. Bornkamm wijst op de betekenis van de Heidelbergse disputatie van 1518. Op een andere manier komen de thesen die Luther bij die gelegenheid verdedigde aan de orde in wat Greschat schrijft over het begin van de theologische ontwikkeling van Martin Bucer, een bekend thema, waarover meer geschreven is, en dat toch blijft boeien. Verder noemen we de studie van Barton over de afschaffing van de mis te Straatsburg, als voorbeeld, dat de stelling waarbij de Reformatie sinds het eind van de boerenrevolutie van 1525 zou hebben opgehouden een spontane volksbeweging te zijn, op zijn minst aanvechtbaar is.

Belangrijk zijn vooral ook de bijdragen van W. H. Neuser en J. F. G. Goeters. De eerste schrijft over Calvijns waardering van de artikelen over de rechtvaardiging gelijk deze door het Regenburger boek (1541) werden geformuleerd. Zij raakt de intere.ssante vraag van de verhouding tussen imputatie en regeneratie, die in de gereformeerde theologie altijd in een zekere spanning verkeert. Goeters handelt over de invloed van Erasmus op Zwingli, altijd nog een belangrijk onderwerp van discussie.

C. Harms heeft aan de bundel een bibliografie van Robert Stupperich toegevoegd. Deze omvat tot 1969 niet minder dan 417 nummers, en was bij het verschijnen van deze feestbundel reeds weer onvolledig. Een bewijs van de activiteit

van Stupperich. In 1970 verscheen het eerste deel nog van de geschriften der Munsterse dopersen en hun tegenstanders: de geschriften van B. Rothmann. Wij spreken gaarne de wens uit, dat nog vele van dergelijke uitgaven door de Munster-: > c kerkhistoricus mogen worden verzorgd en uitgegeven, waarbij ik met name ook denk aan de voortzetting van de uitgave van Bucers geschriften.

Door omstandigheden buiten de verantwoordelijkheid van de redactie bleef de aankondiging van dit werk geruime tijd liggen.

A.

W.van'tS.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen