Zelfhandhaving - zelfverloochening

Onder de sprekende titel "Waarom moet ik altijd lielpen? " schreef Nico van der Voet, leraar aan het Ichthus College te Veenendaal, over assertiviteit (op een evenwichtige manier voor jezelf opkomen) en subassertiviteit (op een onevenwichtige manier je schikken in de wensen van anderen). Er is door psychologen nogal wat over dit onderwerp gepubliceerd, maar theologische doordenking is hierbij duidelijk achtergebleven. Het boek wil in dit manco voorzien.

Dat is nodig, aldus Van der Voet, want er rijzen rond het al of niet opkomen voor jezelf voor de christen nogal wat vragen. Hoe is bijvoorbeeld het op een evenwichtige manier opkomen voor jezelf te rijmen met de Bijbelse opdracht tot zelfverloochening? Van alle kanten wordt er een beroep op het meelevende gemeentelid gedaan. Je kunt moeilijk aan alle voldoen. Waar ligt de grens? Wanneer mag en moetje 'neen' zeggen?

In de hoofdstukken één tot en met drie worden de psychologische en pedagogische theorie en praktijk besproken, in vier tot en met zeven de Bijbelse en theologische aspecten. Onder duidelijke kopjes worden de verschillende onderdelen behandeld. f\/len herkent de situaties en men zal ongetwijfeld vaak ook zichzelf en de eigen situatie herkennen. Het raakt alle levensverbanden. Ook binnen het onderwijs blijkt men met assertiviteit en subassertiviteit te maken en soms te kampen te hebben. Al lezende voelt men zich direct bij het onderwerp betrokken. Wel zijn de gekozen voorbeelden wat sterk zwart-wit gekleurd. Bijvoorbeeld het rustige, weloverwogen van een assertief persoon tegenover het wat zielige, benauwde reageren van een subassertief mensje. De werkelijkheid van het leven is toch wel anders, daar ligt het genuanceerder en wat vermengd. Maar wil men iets duidelijk maken, dan komt men al snel tot een wit-zwart schema en dat zal ook hier wel de reden zijn.

De scheiding tussen het psychologische en theologische deel is wel erg absoluut uitgevallen. In het eerste deel komt de Bijbel niet ter sprake. Al kan ik mij voorstellen dat hierbij voor duidelijke afbakening gekozen is, toch blijft het een gemis dat beide zaken niet meer naast elkaar in plaats van na elkaar behandeld worden.

Leest het eerste deel erg gemakkelijk, omdat alles zo herkenbaar is, vanaf hoofdstuk 4, "Zelfaanvaarding en de Bijbel", wordt het anders. Dat is eigenlijk altijd zo, waar wij naar het Woord van God gaan luisteren. De psychologie kan ons voorhouden dat dit of dat in ons gedrag minder juist of zelfs verkeerd is, maar in de Bijbel laat de Heere ons Zijn oordeel hierover weten: zonde tegen Hem, schuld. Ook bij de therapie is het zo. De psychologie raadt ons dit of dat aan, om zodoende van agressieve assertiviteit of slaafse subassertiviteit af te komen of de gevolgen te dempen. In de Bijbel geeft de Heere in Zijn liefde ons raad en Hij schenkt vergeving en vernieuwing van het leven aan elk die met berouw tot Hem vlucht.

Van der Voet reikt ons vanuit de Bijbel duidelijke antwoorden aan. Zo bijvoorbeeld ten aanzien van de verhouding tussen het opkomen voor jezelf en de opdracht tot zelfverloochening: God vraagt nederigheid, zachtmoedigheid en lankmoedigheid. Dit is alleen op te brengen vanuit de liefde. Hoe komt de mens aan deze liefde? Door de Heilige Geest. "Daarmee wordt duidelijk dat zelfverloochening geen zaak is van eigen kracht, maar voortvloeit uit de genade van God", 106. Zelfaanvaarding is echter ook een Bijbels gegeven. Hoe zijn die twee met elkaar te verbonden? Zij blijken geen tegenstelling van elkaar te zijn en beide zijn belangrijk. Het korte betoog mondt uit in de uitspraak: "Zelfaanvaarding, die geheel berust op het aanvaard zijn door Christus, is zo zelfs voorwaarde voor zelfverloochening", 107. Er staan meer behartenswaardige uitspraken in, maar dit is wel de kern van het theologische deel.

Tegelijk moet ik bekennen dat ik juist hier mijn reserves heb. Ik zeg dit met schroom, omdat uit alles blijkt dat de schrijver vanuit de Bijbel niet alleen voorlichten maar vooral helpen wil. Maar juist daarom denk ik dat het theologische betoog ten aanzien van bekering en geloof wat te vlak verloopt om dat te bereiken. Het wordt ook te weinig uitgewerkt. Een voorbeeld. "Wij zijn zelf leeg van binnen en kunnen geen liefde uitdelen, laat staan onszelf verloochenen. Door het lijden en sterven van de Here Jezus en door de Heilige Geest vult God mensen met liefde. Daarna mogen zij zonder zichzelf te zoeken die liefde uitdelen", 107.

Bij de op één na laatste paragraaf, 'Kennis der ellende' 128-131, heb ik nogal wat vraagtekens geplaatst en notities gemaakt. Van der Voet wil onderstrepen dat het kennen van schuld "een zaak van geloof is en niet - zeker niet in eerste instantie - van ervaring". Zijn goede bedoeling wil ik honoreren, maar deze brengt hem voor mijn besef tot te haastige uitspraken. Zijn betoog zou aan kracht hebben gewonnen als hij juist hier zijn argumenten rustiger had uitgepakt en beter geëtaleerd.

Samengevat: een nuttig boek, vanuit een goede intentie geschreven, waarbij het theologische deel gebaat zou zijn met heroverweging en herschrijving. Het verdient een plaats in de personeelsbibliotheek en een grondige bespreking in een personeelssamenkomst en Bijbelstudiegroep. Het onderwerp is het waard.

N.a.v. "Waarom moet ik altijd helpen? " - over zelfhandhaving en zelfverloochening - door Nico van der Voet, Boekencentrum, Zoetermeer, 1992, 139 pag., ƒ21, 00.

J. Segers

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen