De vreze des Heeren is het beginsel van de kennis (Spreuken 1)

De tekst roept meteen een vraag op: Er zijn toch veel ongelovige wetenschappers? Zonder het geloof in God kun je toch ook kennis vergaren? Een ongelovige kan zelfs veel meer wetenschap in huis hebben dan een gelovige. Hoe zit dat dan? De tekst ontkent niet dat je ook zonder het geloof in God wetenschap kunt bedrijven. Wat het wel wil zeggen: als de vreze des Heeren de wortel en de kennis de bloem is, dan is kennis zonder de vreze des Heeren een bloem die is losgesneden van zijn wortel. Het heeft geen voedingsbodem meer. Zulke kennis maakt iemand hoogmoedig, 1 Kor. 8: 1.

Vreze des Heeren
De remedie daartegen is de vreze des Heeren. Deze uitdrukking komt vaak in de Schrift voor. Zeker duidt het niet op angst voor God. Ook gaat het niet op in een vroom gevoel, hoewel ons gevoel er niet buiten staat. Het is een buigen voor de Heere God zoals Hij zich in Zijn Woord geopenbaard heeft. Het betekent dat je Hem erkent als de enige en ware God. Wie zo voor de Heere buigt, gaat Zijn wil gehoorzamen en gaat de grenzen eerbiedigen die God ons in Zijn Woord gesteld heeft.
Om een voorbeeld uit het dagelijkse leven te noemen: wie overmatig drinkt, ruïneert zijn gezondheid. Datzelfde gebeurt met slechte eet- en slaapgewoonten. Het komt er dus op aan dat we onze grenzen in acht nemen. In Zijn Woord geeft God de grenzen aan waarbinnen wij gelukkig kunnen zijn. God heeft Zijn wil bekendgemaakt in wet en evangelie. Dat is de weg van de bekering tot God en het geloof in de Heere Jezus Christus. Wie die weg bewandelt, is echt wijs. Die heeft vrede en bezit het hoogste geluk.

Kennis
De kennis waarover onze tekst spreekt mogen we niet versmallen tot enkel intellectuele kennis. Het heeft te maken met ons hart. ‘Kennis’ is ongeveer synoniem voor wijsheid, verstand, vgl. Spr. 9: 10, Ps. 111: 10. Kennis (wijsheid) in de Bijbel richt zich op verschillende terreinen:
1. Vakbekwaamheid. Bezaleël en Aholiab werden vervuld met wijsheid om de onderdelen van de tabernakel te maken. Zo vereist ieder vakgebied kennis. Er is zeemanswijsheid, regeerderswijsheid, koopmanswijsheid. Jesaja 28: 24-26 spreekt over de wijsheid die God aan de agrariër geeft.
2. Praktische levenswijsheid. Als we al moeten studeren om een bepaald vak te leren, hoeveel wijsheid hebben we dan nodig om op de juiste wijze te leven! Levenskunst komt ons niet aanwaaien. Het moet geleerd worden.
3. Geestelijke wijsheid. Hier kun je denken aan het gebed uit Psalm 90: 12, “Leer ons zó onze dagen tellen dat wij een wijs hart verkrijgen”. Deze wijsheid is niet maar een kunst, maar een gunst.

Beginsel
Wie de Heere vreest heeft het beginsel van alle (ware) wetenschap. Dat betekent niet dat die persoon intellectueel hoogbegaafd is. Misschien kun je niet zo goed meekomen op school, of heeft u een eenvoudig beroep geleerd. Wanneer u/jij de Heere vreest, bent u wijs. Je wordt niet slechts wijs, maar bent het al. Wie aan de andere kant de vreze des Heeren verwerpt is een dwaas, al is men nog zo geleerd, zie vers 7b. Een dwaas is niet iemand die weinig kennis heeft, maar iemand die Gods wegen en wetten verwerpt en zich niet voegt naar Gods wil. Hij verwerpt de vermaning. Hij is eigen-wijs. Hij weet het beter dan God. Dit is typerend voor de mens na de zondeval. Van nature zijn wij allen dwaas in Gods oog.

In onze tijd zien we de desastreuze gevolgen van het loslaten van Gods Woord. Het rationalisme van de 17e eeuw stelde de menselijke rede als bron van alle kennis. Daarmee verhief de menselijke rede zich boven het Woord van God. Men onderwierp Gods Woord aan de kritiek van het menselijke verstand. Deze stroming mondde uit in de revolutiegeest van de 18e en 19e eeuw. Ook nu werken deze denkbeelden van het rationalisme nog na. Studerenden komen vaak voor een dilemma te staan: geloof of wetenschap. In een ongelovige omgeving moet het geloof het gemakkelijk afleggen. De postmoderne mens waant zich autonoom, verheft zichzelf tot een wet. Het betekent dat je doet waar je zin in hebt. Alles kan en mag waar jij je goed bij voelt. In plaats van Gods grenzen te eerbiedigen, bepalen wij zelf de grenzen. De Bijbel zegt van mensen die zo leven: wie God verlaat heeft smart op smart te vrezen. Tijdelijk en eeuwig. Aan de andere kant worden we genodigd tot de vreze des Heeren. Wie heeft lust de Heere te vrezen …?

Gespreksvragen
1. Zoek u eens een aantal Bijbelgedeelten op die gaan over wijzen en dwazen. Je kunt denken aan geschiedenissen uit het Oude en Nieuwe Testament. Ook kunt u denken aan gedeelten uit het Spreukenboek. Wat kunnen wij daarvan leren?
2. Kunt u voorbeelden geven van wijsheid/ dwaasheid in wetenschap, politiek, opvoedkunde?
3. Vind jij dat geloof en wetenschap een tegenstelling zijn? 4. Hoe functioneert de vreze des Heeren in uw/jouw leven? Heeft dat ook te maken met de plaats die Gods Woord in uw leven heeft?

J.W. Wüllschleger
Ds. J.W. Wüllschleger is predikant te Zeewolde.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen