Dr. A. de Reuver, Verborgen omgang; Sporen van spiritualiteit in Middeleeuwen en Nadere Reformatie (Uitg. Boekencentrum, Zoetermeer, 2002); 291 blz.; ISBN 90 239 0994 1; € 29,50.

Boekennieuws

Vele malen wordt de zinsnede tijdens de eredienst gezongen: Gods verborgen omgang vinden zielen, waar Zijn vrees in woont. Hoe krijgt dit verborgen leven met de Heere gestalte in het leven van Gods kinderen uit vroeger eeuwen? Om deze vraag te beantwoorden ging prof. dr. A. de Reuver speuren in de periode tussen 1100 en 1700. Zijn bevindingen legde hij vast in het boek Verborgen omgang.

Het boek stelt achtereenvolgens aan de orde de vroomheid van Bernardus van Clairvaux, Thomas a Kempis, Willem Teellinck, Theodorus a Brakel, Guiljelmus Saldenus, Wilhemus a Brakel en Herman Witsius. Veel lezers zullen de meeste auteurs alleen bij naam kennen, hoewel het te hopen is dat in elk geval de geschriften van de a Brakels wat meer bekend zijn.

De Reuvers boek lijkt goeddeels vrucht te zijn van zijn onderzoek aan de Utrechtse Universiteit, waar hij onder meer hoogleraar is vanwege de Gereformeerde Bond in de Nederlandse Hervormde Kerk. Dat geeft aan de studie een eigen, wetenschappelijk karakter. Het is geschreven met kennis van zaken. Dit wil niet zeggen dat De Reuver afstandelijk en koel de boeken van de zeven auteurs op de snijtafel legt. Gelukkig niet! Vanuit een betrokken houding luistert hij geduldig, trekt voorzichtige conclusies, plaatst hier en daar een kanttekening. Het geheel ademt respect voor het voorgeslacht, een respect dat in onze tijd helaas geen algemeen artikel lijkt te zijn. De persoonlijke betrokkenheid van De Reuver tijdens het schrijven van zijn boek blijkt ook uit de inleiding op Verborgen omgang. Volgens de hoogleraar is het een van de ernstigste symptomen van de huidige crisis in kerk en cultuur dat de verborgen omgang met God teloorgaat. Een ernstige constatering voor ons allemaal!

De Reuver onderzoekt in zijn boek ook twee auteurs uit de Middeleeuwen: Bernard van Clairvaux (ds. J. van der Haar gaf in 1986 een aantal van diens Hoogliedpreken uit) en Thomas a Kempis (over wie Voetius zo positief oordeelde). De mannen van de Nadere Reformatie, onze oudvaders, maakten namelijk vrijmoedig gebruik van de stichtelijke werken van dit tweetal, in de overtuiging dat de Heere, ondanks de vele dwalingen in de Middeleeuwen, ook in die donkere tijd Zijn kinderen had en hen onderwees.

Lezing van het boek van De Reuver onderstreept hoe het staan in het leven van alledag en de verborgen omgang met God bij onze vaderen samengingen. We lezen hoe de 25-jarige Willem Teellinck, doctor in de rechten, tijdens zijn verblijf in Engeland gewonnen werd voor de godvruchtige levenswandel van kinderen Gods. Later lezen we overigens ook hoe Teellinck, inmiddels predikant, worstelt met een "spruyte" van zijn verdorven bestaan dat vanuit de verkiezing aan het redeneren gaat. We lezen hoe Th. a Brakel meer tijd vrijmaakte voor de "gemeenzame omgang met God" dan voor zijn maaltijden. In het geestelijke voedsel vond hij meer vermaak dan in de lichamelijke spijs.

Niet alleen Th. a Brakel in het Friese stadje Makkum, maar ook zijn zoon Wilhelmus in de grote stad Rotterdam en de Utrechtse professor Herman Witsius stelden de eenzaamheid op prijs, in de overdenking van Wie de Heere wil zijn voor verloren zondaren. En zou het in onze gedachten opkomen om, net als W. a Brakel, in een boek over de geloofsleer hoofdstukken op te nemen als: Van de geestelijke overdenking. Van de liefde tot God en Van de liefde tot Jezus Christus? Wilhelmus deed het, in zijn Redelijke Godsdienst. Door dergelijke voorbeelden houdt Verborgen omgang ons een spiegel voor

Tijdens lezing van het boek kwamen enkele vragen boven. De eerste is waarom prof De Reuver de achttiende eeuw niet bij zijn onderzoek heeft betrokken. Het is waar, volgens de gangbare opvatting betreft de Nadere Reformatie de 17^ eeuw en wordt de 18^ eeuw gerekend tot het gereformeerd piëtisme. Maar in een schets van vroomheid gedurende zo'n lange periode kan de achttiende eeuw, die nauw verweven is met het geheel van de Nadere Reformatie, toch niet gemist worden. Eén van de besproken tijdgenoten Saldenus, W a Brakel en Witsius had wellicht ingeruild kunnen worden voor bijvoorbeeld Schortinghuis of Smjrtegelt. De tweede vraag, die misschien het meeste dringt, is: in hoeverre mogen en op welke wijze kunnen we eventueel het bevindelijke leven van het voorgeslacht onderwerpen aan wetenschappelijk onderzoek? Hier ligt een spanningsveld. Zo gemakkelijk kunnen we denken de leidingen van de Heere met Zijn volk in kaart te brengen. Herhaald zij dat De Reuver terughoudend en integer te werk gaat. Hij laat zijn zevental zeer uitvoerig aan het woord. Maar een boek als Verborgen omgang kan natuurlijk onmogelijk de aantrekkingskracht hebben van de werken van bijvoorbeeld vader en zoon a Brakel. Om de gloed van hun werken te proeven, moeten we ze zelf ter hand nemen. Daarom grijpt de uitgever echt te hoog als hij op de achterkant van de studie meldt dat het boek een "rijke inspiratiebron" kan zijn voor een "eigentijdse, authentieke spiritualiteit".

In dit verband is het jammer dat het taalgebruik van De Reuver wel afstand schept. Alleen al op de bladzijden 14 en 15, een tamelijk willekeurig voorbeeld, treffen we de volgende woorden aan: ignoreren, transpositie, incorporeren, regarderen, complementeren, expliciteren. Zonder al te veel moeite hadden deze vervangen kunnen worden door begrijpelijk Nederlands. Dan was het boek, dat keurig uitgevoerd is, zeker zijn waarde heeft en overigens pittig geprijsd is, breder toegankelijk geweest. Nu zal voor veel belangstellende lezers te moeilijk zijn.

Ugchelen,

J.M.D. de Heer

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen