Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

De tweede Wereldoorlog blijft intrigeren

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

De tweede Wereldoorlog blijft intrigeren

Deze oorlog is een bijna onuitputtelijke bron van onderzoek en publicatie

6 minuten leestijd Arcering uitzetten

De stroom aan literatuur over de Tweede Wereldoorlog is nog steeds niet opgedroogd. Deze oorlog blijft intrigeren, blijft de belangstelling opwekken, juist omdat heel veel van wat er plaats vond zo onbegrijpelijk, zo volstrekt onwerkelijk is. Telkens verschijnen er weer boeken, waarin bepaalde onderdelen van de oorlog worden belicht, die nog niet eerder op deze manier aan bod zijn gekomen.

Zonder andere uitgeverijen te diskwalificeren moet gezegd worden dat met name Uitgeverij Boom in Amsterdam een specialist is (geworden) op het gebied van publicaties over de Tweede Wereldoorlog.
Zo verschenen bij deze uitgeverij vijf boeken over deze periode in de Nederlandse geschiedenis. Eén van die boeken draagt de intrigerende titel ‘Vergeet niet dat je arts bent’. Wat kregen deze artsen het in de oorlog in moreel opzicht voor hun kiezen. Om deportatie van hun Joodse patiënten te voorkomen experimenteerden dokters met medische sabotage, zoals het vervalsen van keuringen en medische verklaringen.
Zij sneden zelfs in gezonde lichamen. Maar zij waren in die tijd van ongekende terreur ook zelf in potentie slachtoffer. Wat moesten die artsen ingaan tegen de door hen afgelegde eed van Hippocrates. Een uitspraak van D. Swaab: “De Joodse artsen mochten niet vergeten dat ze dokter waren, terwijl de Duitse bezetter was vergeten dat zij mensen waren.”
Nog een schrijnende conclusie kwam uit het onderzoek van de auteur, die hierop is gepromoveerd: Vóór de bezetting heerste er onder de artsen, Jood en niet-Jood, grote collegialiteit, maar de bezetter kreeg het voor elkaar de Joodse artsen ten opzichte van de niet-Joodse artsen te isoleren.
“Gezien de grote waarde die oorspronkelijk aan collegialiteit werd gehecht, is het tempo, waarmee de bezetter dit isolement (van de Joodse artsen-PB) in het Nederlandse artsenbestand kon bewerkstelligen ontluisterend. De indruk die achterblijft is er een van eenzaamheid, machteloosheid en wanhoop”.
Een volgend boek gaat over de Nederlandse koopvaardij in oorlogstijd. De Nederlandse koopvaardij speelde in de Tweede Wereldoorlog een cruciale rol bij het transport van troepen en materieel. Dat heeft ook veel gekost: niet minder dan 3.400 zeelieden kwamen om en de helft van de vloot ging verloren.
In dit boek staat niet de scheepvaart, maar staan de ervaringen van zeevarenden centraal, aan de hand van brieven, dagboeken en herinneringen. Daarmee vult dit boek een leemte op in het geheel van de oorlogsgeschiedenis. Niet alle verhalen zijn even vlot geschreven. De vele illustraties maken dit boek evenwel aantrekkelijk.

Waardeoordeel
In een andere uitgave is de rol van de Nederlandse politie tijdens de Duitse bezetting het onderwerp. Over die rol bestaan heel uitgesproken opvattingen van heel goed tot heel fout. De auteurs hebben wel een heel bijzondere invalshoek gekozen.
Aan de hand van tien portretten tonen zij de verscheidenheid aan van de standpunten van politiemensen. De één wilde graag een wit voetje halen bij de Duitse bezetters, de ander koos radicaal voor het verzet en een derde probeerde al schipperend de bevrijding te halen. Elk portret wordt afgesloten met een conclusie en waardeoordeel.
Van geheel andere orde is het boek van Coen Hilbrink over de knokploegen. De auteur is wel heel direct met de gevolgen van de oorlog geconfronteerd, want zowel zijn vader als zijn grootvader zijn door de Duitsers vermoord.
Hilbrink onderzocht de drijfveren van de in meerderheid protestantse leden van de LKP (Landelijke Knokploegen) en de gevolgen van hun verzet voor hun naasten. De auteur heeft het boek min of meer vanuit autobiografisch oogpunt geschreven.
Daardoor maakt hij inzichtelijk dat het werk van LKP’ers, in hun verzet tegen de Duitsers, op de verzetshelden, hun vrouwen èn kinderen een onuitwisbaar stempel heeft gedrukt. Juist vanwege de betrokkenheid van de auteur maakt dit boek indruk.
Veel afstandelijker, maar niet minder interessant is de studie over moedige mensen. Kort na de oorlog werd het verzet opgehemeld, later werden ook de schaduwkanten belicht. Weer later leek het alsof ons land alleen maar werd bewoond door meelopers en collaborateurs.
Uiteindelijk raakte de balans meer in evenwicht, hoewel er toch de neiging blijft om het verzet en de waarde daarvan te minimaliseren.
Als tegenwicht daarop presenteren de auteurs van dit boek 31 mensen uit binnen- en buitenland, die zij als oorlogshelden typeren.

Specifieke regio
Totaal anders, maar niet minder interessant voor een specifieke regio in ons land is het boek De bevrijding in beeld. Van Neerpelt tot Wesel, 1944-1945. Dit is een schitterend uitgevoerd fotoboek (niet van Boom maar van Vantilt) over de laatste fase van de Tweede Wereldoorlog. De samensteller verbindt talloze verhalen over de bevrijding van Zuid-Oost-Nederland èn het Rijnland tot één samenhangende geschiedenis.
Een half jaar lang waren Noord-Brabant, Gelderland en delen van Limburg het toneel van omvangrijke militaire operaties en waren in dit landsdeel toen meer dan een miljoen militairen actief.
Naast het militaire verhaal belicht Rosendaal ook de gevolgen van de oorlog voor de inwoners van dit gebied. Voor verzamelaars van werken over de Tweede Wereldoorlog, of voor (voormalige) inwoners van dit gebied is dit boek een waardevolle aanvulling op wat er al over deze oorlog is gepubliceerd.
Tenslotte nog de aankondiging van het boek Van binnen is alles stuk. Dit boek van een voor mij onbekende uitgeverij, is min of meer om romanstijl geschreven. De hoofdpersoon gaat, na het overlijden van zijn vrouw Daisy, terug naar alle oorden, waar hij met zijn vrouw heeft vertoefd.
Tijdens deze reis ontmoet hij oude vrienden, bekenden en lotgenoten. Lotgenoten, omdat zij gemeenschappelijk de gevolgen van de vervolging en vernietiging van de Joden, het leven in concentratiekampen, de eenzaamheid in het naoorlogse Europa, dat het té druk had met de wederopbouw, hebben meegemaakt. Tijdens het lezen wordt de schade voelbaar, die de Holocaust bij hen heeft aangericht. Zij lijden er nog steeds onder.


* ‘ Vergeet niet dat je arts bent’. Joodse artsen in Nederland 1940-1945, door Hannah van den Ende. Uitgave van Boom, Amsterdam, 2015. ISBN 978 94 6105 569 9; 304 pag.; € 29,90;
* De Nederlandse koopvaardij in oorlogstijd, door Anita van Dissel, Martin Elands, Hylke Faber en Pieter Stolk (red.). Uitgave van Boom, Amsterdam, 2014. ISBN 978 94 6105 578 1; 304 pag.; € 29,90;
In de Frontlinie. Tien politiemannen en de Duitse bezetting, door Jos Smeets, Tommy van Es en Guus Meershoek (red). Uitgave van Boom, Amsterdam, 2014. ISBN 978 90 8953 479 8; 224 blz.; € 19,90;
* Knokploegen. Religie en gewapend verzet 1943-1944, door Coen Hilbrink. Uitgave van Boom, Amsterdamn, 2015. ISBN 978 90 8953 470 5; 280 blz.; € 19,90;
* Moedige mensen. Helden in oorlogstijd, door Jaap Cohen en Hinke Piersma (red.). Uitgave van Boom, Amsterdam, 2014. ISBN 978 90 8953 379 1; 166 blz.; € 15,00;
* De bevrijding in beeld. Van Neerpelt tot Wesel, 1944-1945, door Joost Rosendaal. Uitgave van Vantilt Uitgeverij, Nijmegen, 2014. ISBN 978 90 8145 000 3. 256 blz,; €27,50 (introductieprijs).
* Van binnen is alles stuk. Herinneringen van vernielde generaties, door Simon Hammelburg. Uitgave van Aerial Media Company, Tiel, 2014. ISBN 978 94 0260 027 8; 250 blz.; € 17,95.

P. van de Breevaart te Hendrik-Ido-Ambacht

Dit artikel werd u aangeboden door: Protestants Nederland

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van woensdag 1 april 2015

Protestants Nederland | 40 Pagina's

De tweede Wereldoorlog blijft intrigeren

Bekijk de hele uitgave van woensdag 1 april 2015

Protestants Nederland | 40 Pagina's