Schuld en vergeving (5)

Schuld en vergeving in de intermenselijke omgang
In het pastoraat zijn er helaas veel situaties waarin schuld en vergeving een belangrijke rol spelen in de omgang tussen mensen. De Bijbel roept ons op om, zo het mogelijk is, vrede te houden met alle mensen.

Wat geeft het een rust en vrede als we in vrede met elkaar leven, maar wat geeft het veel pijn, verdriet, moeite en zorg als het anders is. Wat kan er veel ontwrichten en misgaan tussen mensen doordat we bij elkaar in de schuld staan.
Wat is schuld precies? We kunnen onderscheid maken tussen materiële schuld (financiële schuld) en immateriële schuld (psychische schade).
Schuld kan ons in aanraking brengen met de wereldlijke rechter. We moeten ons dan verantwoorden voor iets wat we anderen hebben aangedaan.
Dit is de juridische kant van schuld.
Bij schuld is het vaak niet zo eenvoudig vast te stellen hoe schuldig iemand is. Heeft iemand iets opzettelijk, moedwillig gedaan? Of is er sprake van dat iemand per ongeluk een ander schade heeft berokkend?
Psychologen wordt nogal eens gevraagd om een uitspraak te doen over de vraag in hoeverre iemand toerekeningsvatbaar is, en of schuld iemand kan worden aangerekend. Daarbij moeten we de invloed van de publieke opinie over de schuldvraag niet vergeten. Gods Woord moet voor ons echter in deze wirwar van meningen de leidraad zijn. De Bijbel wijst ons de weg om niemand onverhoord te veroordelen!
Ook moeten we waken voor vooringenomenheid en daarom altijd hoor en wederhoor toepassen bij het vaststellen van de schuldvraag. Gods geboden zijn de norm om schuld vast te stellen. Schuld betekent dat iemand zich verantwoordelijk weet voor zijn daden, voor God en mensen.

Schuld hebben, voelen en erkennen
Schuld hebben is nog wat anders dan schuld voelen en erkennen. De algemeen menselijke neiging is om zich niet zo snel schuldig te voelen! Het is daarom al een belangrijke stap als mensen zich sowieso schuldig voelen voor wat ze gedaan hebben.
Bij schuld en vergeving moeten we wel onderscheid maken tussen schuldgevoel en schuldbesef. Gevoel is heel subjectief en daarom bedrieglijk. Schuldgevoel moet wel serieus worden genomen, want het is een reëel gevoel voor de persoon in kwestie.
Schuldgevoel behoeft echter nog geen schuldbesef te zijn. Een tragisch voorbeeld uit de Bijbel is koning Saul.
Hoe vaak riep hij niet in een opwelling uit: ‘Ik heb gezondigd’, terwijl er in zijn gedrag niets veranderde.
Schuldbesef gaat dieper. Dan is er erkenning over wat ik verkeerd heb gedaan. Bij schuldbesef zie ik onder ogen dat ik mijn naaste heb beschadigd, vernederd of pijn heb gedaan.
Bij dit besef overtuigt ook het geweten ons ervan dat we schuld hebben tegenover de naaste, maar ook tegenover de Heere en Zijn geboden.
Schuldbesef maakt dat ik de waarheid onder ogen zie en die waarheid veroordeelt me.

Schaamte en angst: metgezellen van schuld
Vaak gaat schuld ook gepaard met angst, bijvoorbeeld angst voor straf, of angst voor het verliezen van mijn goede naam. Angst kan een geweldige belemmering zijn om schuld te erkennen. We willen koste wat kost ons handhaven omdat bij erkenning onze zorgvuldig opgebouwde wereld instort.
Het gaat bij deze angst om angst voor de mensen. Als het geweten gaat spreken en Gods oordeel over de bedreven zonde wordt gevoeld, zal deze angst overwonnen worden.

Schaamte is ook een metgezel van schuld. Beide liggen dicht bij elkaar.
Vaak wordt iets schuld genoemd wat eigenlijk niet meer is dan een zich schamen voor wat er is gebeurd. Bij zich alleen schamen ontbreekt nog het besef van schuld. Daarom moeten we beide goed onderscheiden. Soms is er veel schaamte om wat verkeerd is gegaan, terwijl toch de schuld niet zo wordt gevoeld.
Als een jong stelletje vooruitgegrepen heeft op het huwelijk en de vrouw in verwachting is, wordt gevraagd om openbare schuldbelijdenis te doen. In het gesprek met hen blijkt dat ze vaak meer bezet zijn met schaamte voor de mensen dan vervuld zijn met schuld tegenover de Heere. En om dat laatste gaat het!

Vergeving na erkennen waarheid
Ware schuldbelijdenis betekent dat de waarheid aan het licht komt. Vaak wordt het moment dat de waarheid (eindelijk) op tafel komt als een opluchting ervaren. Eindelijk behoeft men niet meer een masker op te zetten.
Erkenning van de waarheid betekent ook het zich verantwoordelijk weten voor zijn daden, schulderkenning. En dan komt er, in de weg van schuld belijden, ook plaats voor vergeving.

Een voorbeeld van wat het betekent dat de waarheid aan het licht komt en hoe er dan plaats komt voor vergeving, is de geschiedenis van de Samaritaanse vrouw in Johannes 4.
In velen psalmen, onder andere Psalm 32, 51 en 116, lezen we dat de waarheid als schuld wordt beleden en ook vergeven.

(wordt vervolgd)

Rijssen, ds. A. Schreuder

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen