Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

De Heidelbergse Catechismus

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

De Heidelbergse Catechismus

6 minuten leestijd Arcering uitzetten

(25)

Dirck Volckertszöon Coornhert.

De vorige keer zagen we, hoe ijverig de inquisitie jacht maakte op de Heidelbergse Catechismus en haar lezers. Het was dan ook een moeilijke tijd, toen de Catechismus in ons land verscheen. Loodzwaar drukte Spanjes ijzeren arm op het uitgeputte Nederland, somber was de toekomst, Dapper hield men echter vol. De eenvoudige mannen en vrouwen uit clie tijd moeten een onwankelbaar vertrouwen in de Almachtige gehad hebben, „Ick geloove vastelijck en oprechtelijck, dat de Heere Godt zijne kercke nyet en sal toelaten te worden een prooi der wolven, en hare leere op Zijn Woord gefondeerd ten spijze der gieren; Hij, cle opperste Harder, zal Zijne ooilammekens niet laten verslinden." Zo sprak één hunner.

De mannen en kinderen der Reformatie zouden echter niet alleen te strijden hebben met de vijanden der Hervorming, maar ook en vooral met hen, die nog wel broeders in het lijden, maar geen broeders meer in het geloof waren. Haar geloof had cle Reformatie uitgesproken in haar Confessie en Catechismus; wie er niet mee verbonden was, behoorde niet meer tot haar.

Dirck Volckertszoon Coornhert was zo iemand. Hij stoncl op als kampvechter tegen de Heidelbergse Catechismus. Hij was beroemd als letterkundige, dichter en plaatsnijder. Aanvankelijk stond hij in hoge gunst bij prins Willem van Oranje en in het begin van de 80-jarige oorlog heeft hij ons land uitstekende diensten bewezen. Door Alva werd hij verbannen en door Requesens geplaatst op cle lijst van hen, clie uitgesloten waren van het algemeen pardon. Al spoedig bleek echter zijn verdraagzaamheid tegen de Roomsen, clie zo groot was, clat Lumey van der Marck, de bekende Watergeuzenadmiraal, hem niet slechts een „gevaarlijk papist" noemde, maar hem zelfs wilde doden, door zijn afkeer van de gevoelens der Gereformeerde kerk nopens sommige leerstukken, vooral de predestinatie en erfzonde, die hij „met vele gruwelicke lasteringhen gepoogd had leelick te maken." Zowel vanaf de preekstoel als in geschriften noemde men hem een ketter, libertijn, pelagiaan en valsaris.

Deze Coornhert nu gaf in 1582 een geschrift uit onder de titel: „Proeve van den Heijdelbergschen Catechismo omme te verstaen oft die voortghecomen is uyte Godtlycke schrift dan uit het menschelike vernuft, uitghegheven tot allemans oordeel ende waerschuwinge."

In deze proeve werden hoofdzakelijk twee stellingen van de Catechismus bestreden:

1. dat het onmogelijk is het gebod, de liefde tot God en de naaste volkomen te houden;

2. dat wij allen van nature geneigd zijn, God en de naaste te haten."

Hij betoogde uit cle Heilige Schrift en uit cle werken van Calvijn, Beza en Bullinger, „dat cle vaders en voorstanders van deze Catechismus moesten bekennen in dit antwoord op cle vijfde vraag grovelijk gedoold te hebben." Hij beweerde verder, clat Christus in geen mens hier regeert; dat God door Christus met het menselijk geslacht niet is verzoend; dat Adam machtiger is te verderven dan Christus om te genezen en clat Christus niet heeft mogen volbrengen hetgeen waarom Hij gekomen is; dat de neiging om Gode en de naaste te haten niet blijft in cle mens, die gans vernieuwd is door de wedergeboorte; dat de natuur van Gods volk tot Christus niets kwaads meer in zich heeft, maar geheel goed is en dat er kinderen Gods zijn, die niet zondigen.

Voorts beweerde hij, clat de leer van de Catechismus openbare lastering was tegen Jezus Christus; dat cle Catechismus een menselijke leer was, een valse leer was, een zo schadelijke leer was, dat alle mensen zich daarvoor als voor dodelijk fenijn der zielen behoorden te wachten. De Staten stelden clit boekje in handen van een hoogleraar in cle Godgeleerdheid voor nader onderzoek, om een rapport samen te stellen, waarin vooral moest uitkomen, wat in bedoeld boekje strijdig was met cle Heidelbergse Catechismus.

Ondertussen was het boekje algemeen verspreid en verwekte in brede kringen hevige verontwaardiging. De preekstoelen „daverden van het gekijf en geblaf." Men noemde cle auteur een valse oproerder, een oproerige Tlieudas of Judas, waardig om door cle overheid te worden gestraft, een razend mens, bedrieger, pluimstrijker, een vermetel onschamel profeet, dromer, kerkuil, smid van alle ketterijen, procureur van kwade zaken en van kwade consciënties. Er verschenen schot-en schimpschriften. De Delftse predikanten leverden een ernstig vertoog bij cle Staten in. Zij betoogden daarin, dat niet in de Catechismus, maar in cle ogen cler wedersprekers lelijke vlekken en onzuiverheden waren; clat niet cle Gereformeerde kerk, maar de aanvechter van cle apostolische leer was afgeweken, of veeleer claar nooit recht in gestaan had en dat hij de oude ketterijen van Pelagius, door cle kerk uit Gods Woord veroordeeld, weer aan de dag hielp brengen; clat niet hun zending, maar zijn berisping onwettig, onbehoorlijk en ongoddelijk was.

Tegen clit vertoog schreef Coornhert een verweerschrift, evenals tegen andere. De Staten, „niet weinigh becommerd en ontrust over clit nieuwe krakeel, zo dangereus voor de staat en cle religie, " besloten met goedvinden van cle prins van Oranje, de partijen samen te brengen tot een gesprek. Door twee notarissen zou het gesprek worden opgesclireven. Het dispuut begon op 26 oktober 1583 tot 3 november, toen Coornhert plotseling naar huis moest wegens ernstige ziekte van zijn vrouw, om haar „op hare begeerte te zien en te troosten." Op 28 november kon het dispuut hervat worden. De te-

genstander van Coornhert sprak vier dagen. Coornherts antwoord was nog uitvoeriger. De afgevaardigden der Staten rapporteerden, dat dit „een oneijnde-Iyek werck ende zo onuitspreeckelijck groot soude vallen, dat het niet licht zoude kunnen gheeijndicht worden." De Staten besloten toen, wijl er in plaats van eenheid nog meer onenigheid uit voortsproot, de zaak te laten rusten en verboden het werk van Coornhert en bemoeiden zich verder niet met het geschil, dat nog lang met de pen gevoerd werd.

We hebben met opzet wat uitvoerig over deze Coornhert geschreven, omdat onze jonge mensen, die de Middelbare scholen bezoeken, nogal eens met zijn geschriften in aanraking komen bij het vak letterkunde. Meermalen gebeurt het dan, dat de leraar hoog opgeeft over Coornhert en zijn werk. Zeer wordt dan dc verdraagzaamheid van Coornhert geroemd. Men zij gewaarschuwd. Coornhert was een Libertijn, een perfectionist; met Pelagius was hij van mening, dat de mens naar volmaaktheid kan streven en in overeenstemming daarmee heeft hij dan ook de Calvinistische leerstukken der erfzonde en predestinatie met kracht bestreden. Nooit heeft hij officieel gebroken met de roomse kerk, waarin hij geboren was. Al is het waar, dat hij om zijn letterkundige werken — en die moet men vaak op examens kennen — onze belangstelling verdient, het is onze man niet. De eventuele lof, die een (humanistische) leraar Coornhert toezwaait, neme men derhalve met een hele grote korrel zout. Coornhert had het voorzien op de fundamentele leerstukken der kerk en op onze dierbare Heidelbergse Catechismus.

Hij was trouwens de enige niet in den lande. Zoals in de aanhef van dit artikel reeds gezegd werd, bestrijders kwamen evengoed voort uit de kerk en dat zijn vaak de gevaarlijkste. We zullen er niet meer in dit verband behandelen. Ons onderwerp is toch al uitvoerig genoeg. Vermeld zij slechts nog de namen van enkele van hen, zoals Taco Sybrant, Coolhaes en Herberts. Wie hier meer van weten wil, raadplege uitvoerige kerkgeschiedeniswerken.

In het volgende artikel willen we D.V. wat meedelen over een bestrijder van onze Catechismus, die meer bekendheid geniet, n.1. Arminius.

Dit artikel werd u aangeboden door: Jeugdbond Gereformeerde Gemeenten

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van vrijdag 10 februari 1961

Daniel | 8 Pagina's

De Heidelbergse Catechismus

Bekijk de hele uitgave van vrijdag 10 februari 1961

Daniel | 8 Pagina's