Investeren in gemeenschap (deel 1)

Goede gemeenschap is verbondenheid (deelhebberschap) [1 Joh. 1:1-6]

1. Verbondenheid is Gods wezen

Al in Genesis 2 laat God zich kennen onder de naam JHWH. Het is niet voor niets dat deze naam van God in dit Schriftgedeelte wordt gebruikt. Hij laat zich hier immers als de schepper-van-nabij portretteren. Dit in contrast met de majestueuze schepper in het eerste scheppingsverhaal. De combinatie van deze beide scheppingsverhalen zegt iets over Gods verhevenheid en zijn nabijheid.

Dit beeld van nabijheid van God wordt versterkt als God zich aan Mozes bekendmaakt als JHWH: Hij die is, maar ook: Ik ben (er bij). Immers, als God Mozes eropuit stuurt om Israël te bevrijden uit de macht van de farao, zegt Hij in antwoord op het protest van de zijde van Mozes: Ik ben immers met je. Vrijwel hetzelfde woord als zijn eigen naam. Al in deze beginfase van de openbaring van zijn Naam laat God ons zo weten dat het wezen daarvan verbondenheid is.

Johannes heeft dat heel goed begrepen. Niet voor niets begint hij zowel zijn evangelie als zijn eerste brief met het benoemen en benadrukken van deze verbondenheid. Vooral aan het begin van zijn brief tekent hij de lijn van de verbondenheid van de Vader en de Zoon via de ooggetuigen naar de gelovigen.

2. Verbondenheid met Jezus Christus

Als de geboorte van Jezus wordt aangekondigd aan Jozef, wordt Hij Immanuel genoemd: God met ons. Op de een of andere manier verbindt God zich in Jezus zo met de menselijke materie, het vlees, dat Hij onze eenzaamheid en verlorenheid deelt en zo zich weer met ons verbindt. In de verzoening door zijn dood maakt Hij de weg vrij tot gemeenschap met de Vader, die Paulus in Romeinen 5 de vrede noemt. Als zonde het verbreken of beschadigen van relaties is, dan is verzoening het herstel ervan: de vrede dat God ons als zijn kinderen in zijn nabijheid toelaat en zelfs uitnodigt.

Jezus heeft aan zijn discipelen en aan ons beloofd: waar twee of drie in mijn naam bij elkaar zijn, ben Ik in jullie midden. Dat deed Hij lichamelijk toen Hij op aarde leefde, dat doet Hij sinds de uitstorting van de Heilige Geest door zijn plaatsvervanger, die niet tussen ons, maar in ons verblijft. Intiemer kan het niet.

3. Verbondenheid van de Heilige Geest

De zegen aan het einde van de 2^de brief aan de Korintiërs heeft het over de gemeenschap van de Heilige Geest. Die verbondenheid is niet alleen verbondenheid met de Geest, maar ook de verbondenheid die ontstaat dankzij de Geest: de eenheid van de gelovigen door de Geest.

In de brief aan de Efeziërs benoemt Paulus de een-heid van de Geest als de basis van de verbondenheid van alle gelovigen: één lichaam, één Geest, één hoop, één Heer, één geloof, één doop, één God en Vader van allen, die boven allen, door allen en in allen is (Ef. 4,4-6).

Er is geen andere verbondenheid met de Vader en zijn Zoon Jezus Christus dan door de Geest. Niet onze geloofsbelijdenissen, niet onze erediensten, niet onze rituelen, maar de liefde die in onze harten is uitgestort door de Heilige Geest die ons gegeven is (Rom. 5,5). Dat betekent dat de liefde het werkende principe is van de verbondenheid van de Geest, met de Vader en de Zoon.

Verbondenheid is geen statisch gegeven, het is een dynamische activiteit: het maken van verbinding. Het vraagt om inzet: deel te hebben aan relaties.

Goede gemeenschap is liefdevol

1. Liefde is een daad.

Dat betekent allereerst dat wij ons moeten bezinnen op wat liefde is. Op wat liefhebben is, want liefde is een daadwoord. Het is de actieve benadering van een mens – of van welk levend wezen dan ook, inclusief God zelf – met het oog op de meest effectieve manier van kennen en verbinden. Liefde is het enige wat daadwerkelijk een goede verbinding tot stand brengt en in stand houdt. En deze liefde is niet gebaseerd op een gevoel, liefhebben is iets anders dan lief zijn, dan aardig gevonden worden. Het is met de ontferming van Jezus met de ander bewogen zijn, aandacht hebben voor de ander, de ander zien en horen, kortom de ander bestaansrecht geven en zijn bestaansrecht erkennen. Het is de ander willen leren kennen in zijn wezen, met alle goede en minder goede of slechte aspecten en die ander niet veroordelen of beoordelen. Het is je oordeel of mening over die ander uitstellen of beter nog overgeven aan God. Het is de ander ontvangen als Jezus zelf, je leven openstellen voor de ander. Om je met die ander te verbinden van hart tot hart.

2. Liefde begint in je hoofd en in je hart.

Het woord dat in het Nieuwe Testament voor deze liefde gebruikt wordt is agape. In dit woord agape zit de notie van ‘niet anders kunnen’. Dat betekent dat degene die liefheeft niet anders kan dan liefhebben. Net zoals de zon niet anders kan dan licht en warmte uitstralen, omdat dat van binnen uit de zon vandaan komt. Het komt vanuit jezelf, onafhankelijk van de reactie van degene op wie die liefde is gericht.

Dat is anders dan bij de andere woorden voor liefde in het Nieuwe Testament: filia, dat vriendschap, sympathie betekent. En eros, dat zinnelijke, lichamelijke liefde betekent. Deze vormen van liefde hebben iets in de ander nodig dat ze aanspreekt. Daar speelt onze waarneming een rol, ons beoordelingsvermogen. Of zelfs onze nood.

Agapeliefde betekent dat je ruimte maakt in je hoofd voor de ander, dat er in je hart ruimte is voor de ander. Het betekent dat er in je agenda ruimte overblijft voor de ander, ook de ander die niet behoort tot je familie of vriendenkring.

Het is dus geen keuze voor de een en tegen de ander; het is de keus voor iedereen. Net zoals God zijn zon laat opgaan over goede en slechte mensen. Alleen dan zijn we werkelijk kinderen van onze Vader in de hemel (Mt. 5,45).

Goede gemeenschap is veilig [Mt. 7:1-6]

1. Dat betekent geen veroordelingen.

In de Bergrede, in Mt. 7:1-6, zegt Jezus tegen zijn hoorders: oordeel niet. Dat kunnen we interpreteren als ‘veroordeel niet’. Dat is een mogelijke vertaling. En dat past volledig in de prediking van Jezus en van het hele Nieuwe Testament. Iemand die verkeerd gedrag heeft vertoond, een zonde heeft begaan, mag niet worden afgeschreven. We mogen niemand tot zonde verklaren. God veroordeelt de zonde, maar de zondaar heeft Hij lief. Maar ondanks dat komt het helaas geregeld voor dat wij, gelovigen, iemand blijvend afwijzen om een misstap, om een onheuse bejegening. Er zijn heel wat mensen uit de kerk verdwenen omdat zij als een probleem werden gezien, alleen omdat zij een afwijkend standpunt innamen of kritische vragen bij de gang van zaken stelden. In alle literatuur over machtsmisbruik komen zulke voorbeelden voor en ook de kerk(mensen) heeft/ hebben zich daar zeer geregeld aan schuldig gemaakt. Als wij mensen om hun manier van leven afwijzen of verwerpen om wie ze zijn, maken wij ons hieraan schuldig.

Jezus eindigt dit stukje onderwijs niet voor niets met de dieptepeiling dat wie wat heilig is voor andere mensen of de pareltjes in hun leven vertrappen, ze daar niet stoppen, maar ook die mens zelf verscheuren.

2. Dat betekent geen (voor)oordelen.

Maar het woord dat Matteüs gebruikt betekent ook heel gewoon oordelen: een oordeel, een mening over iemand, iemands gedrag of een onderwerp hebben. Nu denkt u misschien dat ik hierin te ver ga, maar als de Bergrede niet de nieuwtestamentische versie van de wet is, maar een dieptepeiling van de aantasting van ons/ het leven door de zonde, dan zegt Jezus hier in feite dat ons oordeel gebaseerd is op onze waarneming en dat die doortrokken is van de zonde. Ons leven is onmogelijk zonder oordelen, beoordelingen en vooroordelen. Als wij die niet zouden hebben, zouden wij niet adequaat op bedreigingen kunnen reageren. Maar Jezus stelt telkens weer ons beoordelingsvermogen onder kritiek. Want feitelijk is het de oerzonde uit de hof van Eden dat wij onszelf en onze omgeving los van God willen beoordelen. En met ons verstand en met onze ervaringen overschatten wij ons oordeelsvermogen en (ver)oordelen wij onze medegelovigen en medemensen heel snel op een kortzichtige manier. Op een manier die voor de ver- of beoordeelde in hoge mate onveilig is.

3. God is onze veiligheid.

Feitelijk is er alleen echte veiligheid bij God. Daarom is Hij ook onze schuilplaats (genoemd in zeer veel Psalmen en bij veel profeten en apostelen). Dat komt omdat God liefde is. Zijn oordeel is er niet op gericht om ons te vernietigen, maar om ons te redden (zie de rechters in het boek Richteren) dan wel om ons te zuiveren (zie de beschrijving van Paulus in 1 Kor. 3:10-15), niet gericht op onze ondergang, maar op ons behoud. En alleen deze liefdevolle redding en zuivering is veilig genoeg om te kunnen leven met oordelen en veroordelingen. De wet is geen wetboek van strafrecht, maar een liefdevolle aanwijzing van de liefdevolle God, om ons te helpen zijn liefde concreet uit te leven. Geen Rechter die onze misstappen oordeelt, maar een Vader die liefdevol en zorgzaam onderwijst en opvoedt. Deze liefde is veilig. En als wij niet zelf schuilen bij deze liefde, kunnen wij niet veilig zijn voor anderen.

Goede gemeenschap is betrouwbaar

1. Geen wanorde, maar vrede [1 Kor. 14; Rom. 5]

Wanneer Paulus het in zijn brief aan de Korintiërs over de samenkomsten van de gemeente heeft, geeft hij een heel aantal aanwijzingen om die te verbeteren. Dat doet hij niet vanuit een door hem gewenste orde –een gewenste vorm-, maar vanuit de lijnen die Paulus trekt vanuit God zelf: God is geen God van wanorde, maar van vrede. En dat betekent wel dat er geen wanorde vanuit God kan ontstaan, maar dat betekent niet dat het bij God gaat om orde. Het gaat bij Hem om vrede.

En vrede heeft absoluut orde in zich, maar is nog zoveel meer: ook in het NT heeft vrede de vulling van het oudtestamentische sjaloom. Dat betekent dat er een open gemeenschap is waarin iedereen tot zijn recht mag komen. Dat is de samenleving die in de wet van Mozes al wordt getekend en die in Christus tot vervulling komt. Het is zijn koninkrijk.

Maar vrede betekent niet dat iedereen het met elkaar eens is, dat iedereen hetzelfde moet denken, voelen en doen. Uniformiteit is eerder van de duivel dan van God. Vrede betekent eerder dat wij elkaar niet meer als vijanden beschouwen, maar als kinderen van God. In Romeinen 5,1 schrijft Paulus dat wij vrede hebben bij God door onze Here Jezus Christus. In vers 10 spreekt hij over de verzoening met God op het moment dat wij nog vijanden waren van God. Het resultaat van die verzoening is vrede met God. Dat geschenk mogen wij aannemen door het geloof en dan mogen wij met alles in ons leven bij de Vader komen. Onze moeiten (vs. 3), onze frustratie, het onrecht dat ons is aangedaan, zelfs als we denken dat God ons onrecht aandoet (zie Job). Onze onmacht om met al deze dingen in het leven om te gaan. De vraag of Hij ons wil leren om daar mee om te gaan op de manier die bij Hem past: hoopvol, doordat de liefde in ons hart is uitgegoten door de Heilige Geest die ons gegeven is (vs. 5). Zonder dat komen we niet van de moeiten in ons leven uit bij hoop, maar bij verbittering, wanhoop en wrok.

2. Betrouwbaarheid

Dat betekent dan meteen ook dat er niets is wat ons kan scheiden van Gods liefde in Jezus Christus: wij kunnen ons niet eens uit zijn liefde zondigen. Het enige wat scheiding maakt tussen God en een mens, is het ongeloof van deze mens – dat hij God niet op zijn woord gelooft. Als God in zijn Zoon verzoening heeft te weeg gebracht en ons die boodschap heeft laten verkondigen, dan houdt ongeloof een mens bij God vandaan. Als God belooft dat als wij onze zonden belijden, dat Hij betrouwbaar en rechtvaardig is om ons de zonden te vergeven en ons te reinigen van alle ongerechtigheid, en een mens gelooft dat niet, dan zal hij zijn zonde niet belijden en ver bij God vandaan blijven. God is betrouwbaar; als wij dat niet geloven, hoe kunnen wij dan zelf betrouwbaar worden/zijn?

Betrouwbaarheid roept vertrouwen op, vraagt erom. En vertrouwen, geloof, zoekt naar betrouwbaarheid: een God van wie je op aan kunt. Die goedertieren is: ongevraagd gegeven liefde, waar Hij niets voor terug vraagt, behalve een vertrouwensrelatie. Hoe kunnen wij iets van die betrouwbaarheid in onze verbondenheid met elkaar laten zien? En ook naar alle mensen om ons heen?

3. Niet anders kunnen

Ten diepste ligt aan Gods betrouwbaarheid ten grondslag dat Hij niet anders kan. Dat wordt uitgedrukt met het woord dat God trouw is: Hij kan niet anders, Hij kan niet anders dan verbonden zijn, Hij kan niet anders dan liefdevol zijn, Hij kan niet anders dan veilig zijn, Hij kan niet anders dan betrouwbaar zijn, want zichzelf verloochenen kan Hij niet (2 Tim. 2,13).

Bij ons is dat helaas anders. Zonder verbondenheid aan God is dit niet in onze macht, en zelfs in verbondenheid aan Hem moeten we er steeds toe worden opgeroepen en aangespoord. Daarom is de verbondenheid aan God, het zijn in Christus en het vervuld zijn van de Geest het cruciale punt. Zonder dat is er geen gemeenschap in en van de kerk mogelijk.

Rini van der Beek

Na mijn afstuderen aan de TUA in 1993 heb ik vooral gewerkt als pastoraal werker in diverse kerken ons kerkverband. Op dit moment werk ik 4 dagen in de week voor 3 kerken. Mijn taken bestaan voornamelijk uit het afleggen van bezoeken toegevoegd aan of ter vervanging van een predikant. Daarnaast gaf ik ook regelmatig catechisaties en ook toerusting aan kerkenraden en wijkteams. Ik ben samen met mijn vrouw Joke sinds 1985 lid van de Barnabaskerk in Apeldoorn. Daar heb ik ook de bevoegdheid om een stichtelijk woord te spreken.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen