Groene kerken: ankerpunt in transitie?

Die conferentie en het doordenken daarover in de tijd die volgde heeft mij gebracht tot het schijven van dit artikel.

Duurzaam doen vanuit mijn overtuiging

Ik werk al jaren als verduurzamer bij het bedrijf INNAX mee aan het verder verduurzamen van bedrijven en instellingen. Het is mijn beroep, maar het voelt ook als mijn roeping: waarom God mij hier heeft bedoeld, mijn levensopdracht, waarvoor ik mijn gaven heb gekregen en mag inzetten. Voor mij spreekt duurzaam leven als vanzelfsprekend. Het is onderdeel van mijn levensovertuiging, gegrondvest op mijn opvoeding en mijn christelijk geloof.

Omdat voor mij een duurzaam leven als vanzelfsprekend bij een christelijk geloof hoort, verbaas ik me regelmatig dat, als ik hierover in gesprek ga met andere christenen, zij duurzamer leven niet als vanzelfsprekend zien. Ze zijn er niet zo mee bezig of zien dat anders.

De ambtsdragersconferentie en vooral de inleiding van prof. dr. T.M. Hofman versterkte een gevoel in mij om de, naar mijn mening, noodzaak om duurzamer te leven eens verder te onderzoeken. Is dat Gods bedoeling? Of heb ik dat zomaar bedacht en gevoeld? Wat laat God ons via Zijn bijbel ons daarover weten?

De mens als heerser over de aarde

In Genesis 1 vers 28 krijgen we, via Adam en Eva. van God de opdracht mee om de aarde onder ons gezag te brengen en daarover te heersen.

Hij zegende hen en zei tegen hen: ‘Wees vruchtbaar en word talrijk, bevolk de aarde en breng haar onder je gezag: heers over de vissen van de zee, over de vogels van de hemel en over alle dieren die op de aarde rondkruipen.’

Wellicht hebben we daarmee een beeld gekregen dat de aarde er voor ons is, we die mogen gebruiken en zelfs mogen uitputten. Maar wordt dat bedoeld met heersen? Is het een eenzijdige zaak of zou het meer moeten lijken op een “er goed voor zorgen”?

In vele teksten in de bijbel wordt onze aarde bejubeld. God heeft met liefde en aandacht de aarde geschapen. Als je het eerste boek van Genesis leest, schept Hij vanuit woest en doods een wereld die paradijselijk mooi is. Hij zag dat het goed was. En daar mogen wij voor zorgen. Dat moet wel een met liefdevol verzorgen zijn!

Zorg voor Zijn aarde met liefde en zorg

Die inzichten hebben we niet altijd gehad. En misschien zijn er onder ons die dit ook nu nog niet zo zien? We hebben eerder gedacht dat de aarde onuitputtelijk was en dat wij Gods aarde onbeperkt mochten gebruiken. Wie zijn wij kleine, nietige mensen dat wij de kostbare aarde zouden kunnen uitputten?

Ondertussen weten we beter. Zijn hele schepping lijdt ondertussen al door de gevolgen van klimaatverandering: de planten, de dieren en wij mensen. God heeft ons geschapen als Zijn evenbeeld. Hij heeft ons een aarde geschapen om op te leven. Het is Zijn bedoeling dat dat zal duren tot de komst van een nieuwe hemel en een nieuwe aarde. We zullen dus tot die tijd zuinig moeten zijn op deze aarde!

Hoe wordt het heersen dan bedoeld? Het “heersen over” komt vaker voor in de Bijbel. Eerder werd gedacht dat het Gods opdracht was dat mannen over hun vrouw moesten heersen, hen te onderdrukken. (Efeze 5: 22-23). Gelukkig is “heersen” daar voor ons in de juiste context geplaatst. Het is daarmee duidelijk geworden dat heersen juist een vorm van wederkerige liefde hoort te zijn (Efeze 5: 21-33).

Laten we daarom ook de relatie tussen de mens en onze aarde veranderen naar eentje van een wederkerige liefde, waar we om elkaar geven en elkaar het beste gunnen: een duurzaam bestaan!

Laten we daarnaast niet vergeten dat we de aarde in bruikleen hebben. We noemen het vaak “onze aarde”, echter niet wij maar God heeft de aarde geschapen. We hebben de aarde slechts van Hem in bruikleen gekregen. Zou God ons te Zijner tijd niet tot verantwoording roepen, zoals Hij dat ook deed in de hof van Eden (Genesis 3: 8-24)?

Onze kerk als voorbeeld

Laten we dus het tij keren en beginnen met de restauratie van Gods Koninkrijk. Het herstel van Zijn aarde naar de oorspronkelijke staat. Waar het leven in evenwicht is en waar Gods liefde voor de aarde via ons mensen wordt beleefd.

God geeft ons dus de opdracht om goed voor Zijn aarde te zorgen. Tegelijkertijd gaat het niet goed met de aarde. Er is flink wat achterstallig onderhoud ontstaan. Gelukkig wordt dat ondertussen ook door de wereldleiders zo gezien en is in 2015 het Parijsakkoord getekend. Hiermee hebben we wereldwijd afgesproken dat we de temperatuurstijging zullen beperken tot liefst 1,5 graad en maximaal 2 graden. Ondertussen is ook de Nederlandse overheid van deze noodzaak overtuigd. Daarbij stijgen ook de kosten van aardgas en elektriciteit ondertussen extreem. In de maatschappij ontstaat een kantelpunt: duurzamer leven wordt een must.

Hoe mooi is het om vanuit onze geloofsovertuiging een extra aansluiting te mogen vinden in de maatschappij. De maatschappij zoekt naar een duurzamer leven en dat is in ons christenen geworteld. Wel is het daarbij van belang om naast het geloven daar ook naar te handelen. We kunnen als volgers van Jezus Christus nu met ons handelen daarin een levend voorbeeld zijn. Laten we dus die kans met beide handen grijpen!

Practice what you preach

Tijdens de conferentie stond één van de broeders op en keek naar boven. Daarbij wees hij naar de verlichting in de kerkzaal: een ouderwetse gloeilamp. Vervolgens voegde hij een aantal waarnemingen toe van wat er allemaal ook in het gebouw van de TUA, wat duurzaamheid en energiebesparing betreft, verbeterd zou kunnen worden. Het viel even stil… Op dat moment was er niemand van de TUA zelf aanwezig die hierop in kon gaan. We besloten dit deel met ons aanbod waar mogelijk en wenselijk de TUA te willen helpen haar gebouw ook te verduurzamen. Om zo als voorbeeld ook aan de slag te gaan. Er ging een soort van zucht door de aanwezigen. We merkten de juistheid van de opmerking van onze broeder. Een goed engels gezegde is “Practice what you preach”. Vaak gebruikt en zeker in een kerkelijk verband is er geen woord Spaans bij. Het kan niet zo zijn dat we het over een duurzamere wereld hebben en tegelijkertijd zelf niet aan de slag gaan. Dat geldt dus zeker niet alleen voor het gebouw van de TUA, maar voor al onze kerkgebouwen. Tegelijkertijd brengt het ons misschien ook wel in verlegenheid. Want hoe moeten we nu aan de slag gaan? Iedere euro die we als kerken uitgeven komt uit giften. Kunnen we dat duurzamer doen wel verantwoorden en zijn er geen betere doelen om aan bij te mogen dragen dan een duurzamer gebouw?

Maak van niets iets

Bij gesprekken die ik hierover regelmatig voer met bedrijven en instellingen, probeer ik altijd aan te sluiten bij de bestaansreden van de organisatie: hun missie. Wat is de missie van de organisatie, behelst die ook duurzame elementen? Wat is de visie van de organisatie, hoe lang wil zij nog blijven bestaan en in het gebouw waar ze nu zijn gevestigd? Dat is bij onze kerken wel duidelijk: als er één organisatie al lang bestaat dan zijn het de kerken. Eeuw in eeuw uit weet het betekenisvol te zijn. De kerkgebouwen zijn vaak niet alleen een functioneel gebouw maar stralen ook zichtbaar uit waar de kerk voor staat. Het gebouw visualiseert de overtuiging, de missie.

Onze kerken vestigen zich meestal langdurig in het kerkgebouw en hebben ook een betrokken bijdrage en invloed in de (lokale) maatschappij. Hoe mooi zou het dus zijn dat de kerken een voorbeeld met aanjagende werking zouden mogen zijn voor haar leden en omwonenden om duurzamer met de aarde om te mogen gaan. Met het kerkgebouw én als kerkelijke gemeente.

Gezien wij vaak lang in een gebouw kerken, worden veel duurzame maatregelen haalbaar. Alleen al op economische gronden zouden dus duurzame en energiebesparende maatregelen met terugverdientijden van vijf jaar of nog langer geen discussie moeten zijn. En toch hebben we daar vaak een achterstand in te halen. Ook al zou er geen cent voor verduurzaming te besteden zijn, dan nog is er toch een mogelijkheid: vind een kleine besparing, denk bijvoorbeeld aan het vervangen van die ene gloeilamp. Iedere gloei- of halogeenlamp die je vervangt bespaar je zo’n 3 euro per jaar. De kunst is om de besparingen die je realiseert weer te reserveren voor een volgende besparing. Daarmee ontstaat er een soort verdubbelingsmechanisme waarmee we steeds meer kunnen verduurzamen en besparen. Het wordt een steeds groter wordende olievlek (spreekwoordelijke gezegd dan) en onze impact wordt daarmee dus steeds groter!

De hoge energieprijzen

Hoewel duurzaamheid al nodig was, hebben de huidige hogere prijzen voor gas en elektra het nog urgenter gemaakt om aan de slag te gaan. De prijzen zijn ondertussen meer dan verdrievoudigd! Het is daarom nog belangrijker geworden om te kijken waar er bespaard kan worden. Daarbij komt dat besparingen ook sneller worden terugverdiend!

Aan de slag

Het is dus noodzakelijk om zo snel mogelijk te gaan verduurzamen! Maar hoe aan de slag te gaan? Veel mensen beginnen bij zonnepanelen of denken aan warmtepompen. Goed, maar eigenlijk één stap te snel. De eerste stap is voorkomen, daarna volgt genezen.

1) Voorkomen: Wat je niet gebruikt hoef je ook niet te maken.

Ga door je gebouw en kijk wat je verbruikt en waar je kunt besparen. Gebruik hiervoor bijvoorbeeld de lijst van landelijk erkende maatregelen energiebesparing (zie daarover verderop meer).

Daarnaast kun je via de energiemeters vaak een gedetailleerd inzicht krijgen in het verloop van je energieverbruik. Gaat het energieverbruik goed naar beneden als het pand niet gebruikt wordt (bijvoorbeeld in de nacht)? Vaak draaien veel installaties te lang door en wordt daardoor onnodig veel energie verbruikt.

kunt dit bekijken via uw slimme energiemeters (kleinverbruiker) of uw meetbedrijf (grootverbruiker).

2) Genezen: Produceer zoveel mogelijk energie zelf duurzaam.

Nadat je weet welke besparingen je gaat realiseren krijg je ook een beeld waar het uiteindelijke energieverbruik op zal neer komen. Dan komt de volgende stap: maak zoveel mogelijk zelf. Ga na of het mogelijk is om de energie met bijvoorbeeld zonnepanelen op te wekken. Wellicht is een warmtepomp een oplossing?

3) Ga na welke financiële regelingen en subsidies er zijn.

Er zijn nu nog veel regelingen die financieel stimuleren om energie te besparen. Dat zijn vaak landelijke regelingen, maar soms zijn er ook lokale regelingen van provincie of gemeente.

4) Ga na welke verplichtingen er zijn voor uw kerkgebouw en meldt bij de overheid dat die genomen zijn.

Er zijn een aantal verplichtingen waar ook kerkgebouwen aan moeten voldoen, denk daarbij aan de energiebespaarplicht (en informatieplicht energiebesparing). Dit geldt voor gebouwen met een verbruik per jaar vanaf 50.000 kWh elektriciteit of 25.000 m³ aardgas. Alle energiebesparende maatregelen met een terugverdientijd van 5 jaar of minder moeten daar gerealiseerd zijn. Deze energiebesparende maatregelen zijn door de overheid vastgesteld in een lijst met erkende maatregelen. Ook als het energieverbruik lager is, blijft het verstandig om deze lijst met erkende maatregelen door te lopen. Het zijn nog steeds maatregelen die binnen vijf jaar worden terugverdiend. N.B. Omdat er geen specifieke lijst voor kerkgebouwen is, ligt de categorie bedrijfshallen het meest voor de hand.

Er is dus werk aan de winkel, tegelijkertijd heeft u ook een visie op het gebruik van het kerkgebouw nodig. Het begint bij een beeld hoe lang het gebouw nog gebruikt kan worden. En er moet gezorgd worden voor geestelijk en financiële draagkracht binnen de kerk.

Ankerpunt in de wereld

Als laatste is het goed om te beseffen dat de kerk en het gebouw onderdeel is van een straat, een wijk, een plaats en een gemeente. Wellicht kan de kerk en het kerkgebouw door deze duurzame opknapbeurt ook weer meer onderdeel worden en ankerpunt worden in onze wereld?

Ik noem hieronder een aantal opties:

1) Burgerlijke gemeentes zoeken voor de realisatie van de energietransitie naar aansluiting met de burgers en de maatschappij. Om de voorgenomen duurzamere beweging te versnellen. Voor de burgerlijke gemeentes zijn de kerk, haar bestuur én haar leden een welkome versterker van het geluid om duurzamer te gaan leven en aan werk te maken van de transitie.

2) Onze kerkgebouwen worden natuurlijk op zondagen gebruikt en waar mogelijk ook vaak in de avonden voor vergaderingen en bijeenkomsten. Tegelijkertijd zijn onze gebouwen overdag niet in gebruik. Door het kerkgebouw een meer multifunctioneel karakter te geven kan het gebouw vaker gebruikt worden. Hiermee kunnen eventuele investeringen aan het gebouw eerder worden terugverdiend. Ook wordt de kerk daarmee meer aanwezig in haar omgeving. Daarmee komt onze dienstbaarheid aan de buurt meer concreet in beeld. Op die manier kunnen wij een zegen zijn en op onze wijze samenbindend werken.

Hulp is in de buurt

Verduurzamen is een hot item waar ondertussen voldoende mensen, bedrijven en instellingen u verder bij op weg kunnen helpen. Een aantal daarvan som ik hieronder voor u op:

- GroeneKerken

Zij werken vanuit hun overtuiging dat geloof en verduurzaming alles met elkaar te maken hebben. GroeneKerken stimuleren geloofsgemeenschappen om concrete stappen te zetten in verduurzaming. Met diverse activiteiten wil GroeneKerken geloofsgemeenschappen in hun kracht zetten om recht te doen aan en zorg te dragen voor Gods schepping. Meer informatie vindt u op: https://toolkit.groenekerken.nl/

- Energieloket

De energieloketten van de burgerlijke gemeentes kunnen vaak meedenken. Het voordeel van dat energieloket is dat het onafhankelijk van een installateur advies geeft. Om de gegevens van het energieloket van uw gemeente te vinden gaat u naar: https://www.verbeterjehuis. nl/stel-je-vraag-aan-je-energieloket/

Joost Straat

Joost Straat is ouderling in de gemeente Veenendaal-Bethel.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen