Angst

We zien het al meteen gebeuren in het begin van de Bijbel. We zien ook meteen hoe de leugen zijn intrede heeft gedaan en regeert. De mens kruipt weg voor God. Maar het gevaar zit niet in God. Het gevaar zit in het kwaad. En in de mens, nu het kwaad ook in de mens zit. Dat maakt alles anders. God is niet veranderd. Zie maar hoe God, ook direct, ingrijpt in zijn liefde voor ons. Hij belooft dat het kwaad - en daarmee elk gevaar en elke dreiging - met wortel en tak uitgeroeid zal worden. Vol liefde trekt hij de mens kleren aan. Het offer van een aantal dieren is ervoor nodig. Liefde drijft de vrees uit.

In deze wereld waarin de angst ons er voortdurend aan wil blijven herinneren, dat er iets niet goed gaat met ons, in deze wereld, die God zo heeft liefgehad, dat Hij Zijn eniggeboren Zoon gegeven heeft, opdat een ieder, die in Hem gelooft niet verloren gaat, maar eeuwig leven heeft, leven wij. Tussen hoop en vrees. Daarin gaan we ieder op zijn of haar wijze onze weg. In hoe we omgaan met onze angst. En als pastoraal bezoeker, ouderling of diaken ook in hoe we omgaan met angst van de mensen, die we mogen bezoeken. Daar gaat het in dit artikel over. We zoomen in op angst. Wat het met ons doet. Hoe we ermee omgaan.

Meer in het bijzonder staan we nog stil bij angst in het kader van een stoornis volgens de definitie daarvan in onze huidige westerse maatschappij (Diagnostic en Statistical Manual of mental disorders, (American Psychiatric Association)). Maar liefst één op de vijf Nederlanders heeft te kampen met een angststoornis of een fobie. Angststoornissen komen bij vrouwen ongeveer twee keer zo vaak voor als bij mannen. Een enorme hoeveelheid informatie is te vinden in boeken en tijdschriften over het onderwerp. Als je “angst” in de zoekbalk van Google intypt krijg je 1,75 miljard resultaten! Laat het weinige, dat er nu hier over gezegd kan worden, helpend voor u mogen zijn.

Angst

Worden we een gevaar gewaar, dan ontstaat er een innerlijke beleving, die al snel met allerlei gedachten gepaard gaat, en met een reactie van het lichaam. Ons hart gaat sneller kloppen, de bloeddruk gaat omhoog, de ademhaling versnelt, spieren spannen zich aan. Ons lichaam staat paraat om hard weg te lopen of om op één of andere manier het gevaar af te wenden. Angst. Iedereen kent het. En als er werkelijk gevaar dreigt, dan is dat toch wel handig. Daar zit niet zozeer het probleem.

Maar de mens lijdt nog het meest door het lijden, dat hij vreest. Van dat diep gewortelde, basale, vaak onbewuste en onbestemde gevoel van dreiging, van gevaar. We zien het bijvoorbeeld bij een peuter, die in paniek kan raken als moeder even niet binnen oogbereik is of niet reageert, of als er een dikke bromvlieg op de rand van de box gaat zitten. Ook bij volwassenen kan dat basale gevoel vaak ineens een bestemming krijgen bij het denken aan…., bij het horen van…, of bij het zien van…. Vult u het zelf maar in. De mogelijkheden zijn legio. We lezen bijvoorbeeld iets over ziekte en we worden angstig als we iets herkennen van wat we lezen. Daarnaast vindt de angst een bestemming in, meer of minder bewust, constant aanwezige innerlijke overtuigingen over onszelf. Dat we niet deugen, dat we niet meetellen, dat we niet belangrijk zijn, dat we niet geliefd zijn, om er maar een paar te noemen. Hoe gaan we om met onze angst? En met dat bonzende hart, die hoge bloeddruk, de snelle ademhaling en de gespannen spieren? Want waar angst is, is er ook de lichamelijke reactie, die daarbij hoort, ook al hebben we dat misschien niet eens meer in de gaten.

Omgaan met angst

Er zijn veel manieren, die we gebruiken om het voor onszelf toch een beetje leefbaar te maken. Even, voor het idee een kleine greep daaruit. We ontkennen het gevoel en doen net of het er niet is. We doen allerlei enge dingen, want we zijn niet bang. We zijn ferme jongens, stoere knapen. We zoeken bij wat niet al zekerheid. We horen bij de club. De voetbalclub of de kerk of nog een andere club. We willen onszelf bewijzen. We streven naar perfectie, al is het maar op een enkel gebied. We blinken uit. We zoeken houvast bij iemand anders. We houden alles onder controle. We timmeren alles dicht. We doen, wat er van ons verwacht wordt. We passen ons aan. We vermijden.

Al deze en nog veel meer andere manieren beginnen we al heel vroeg in ons leven toe te passen en worden onderdeel van wie we zijn. We moeten ze wel volhouden. Want de angst gaat er niet van weg. Die wordt hoogstens een beetje beheersbaar. Want stel als voorbeeld, dat we bang zijn om niet te voldoen, maar we hebben gelukkig iemand gevonden, die ons leven lang ons vertelt, dat we wel de moeite waard zijn, dan helpt dat ons wel, maar dit zal ons niet overtuigen, want het gevoel gaat daar niet van weg. Dat gebeurt alleen, wanneer het gevaar, de dreiging van kwaad uit de wereld is. En daar valt meer over te zeggen! Zie wat verder volgt.

Maar mocht u wellicht tips willen om met uw angsten om te gaan? Kijk op www.gezondheidsplein. nl/aandoeningen/angst. Links op de pagina staat er in de inhoudsopgave: 6 tips om met je angsten om te gaan. Overigens wordt daarin wel naar yoga verwezen voor ontspanning, Daar hoeft u natuurlijk geen gebruik van te maken. Wij hebben iets veel beters: Gods Woord…..

De remedie

Het zal toch wel niet toevallig zijn en ook niet voor niets, dat de Bijbel op zoveel plaatsen ons oproept om niet bang te zijn. Jezus zelf zegt in de Bergrede Mattheüs 6 v 25: Daarom zeg Ik jullie: maak je geen zorgen over je leven, … En Paulus in Filippenzen 4 v 6: Wees over niets bezorgd, … Als je deze instructies voor ons leven mag zien als een gebod, dan is dit vast en zeker het meest overtreden gebod.

Weet Jezus dan niet van dat immense probleem, dat angst heet? Nou en of! Hij kent die beter dan wie ook maar. Onze angst is maar een slap aftreksel van de angst die Hij doorstond in zijn lijden en van God verlaten zijn. Op internet staat ergens een mooi verhaal over een vader, die met z`n zoon in de auto zit. Op een gegeven moment vliegt er een bij naar binnen. De jongen is overgevoelig voor bijensteken. Paniek!! Hoewel niet geheel zonder risico, weet vader de bij in zijn hand te vangen. Hij houdt `m stevig vast. Maar als hij beide handen nodig heeft aan het stuur, moet hij `m laten gaan. Opnieuw paniek!! Maar de vader maant de jongen tot rust en toont hem zijn hand met daarin de angel van de bij. De angel is eruit!

Jezus heeft het kwaad overwonnen. De angel is eruit. We zijn veilig bij Hem. Hij is de goede Herder, die leven geeft en overvloed. Niets, maar dan ook niets zal ons kunnen scheiden van de liefde van God, die Hij ons bewezen heeft in Christus Jezus, onze Heer (Romeinen 8 v 39).

En dat weet Jezus ook. Daarom wil Hij ons er toe oproepen om niet bang of bezorgd te zijn. Een leven zonder angst is een leven in overeenstemming met zijn wil en werk. Dat is een leven, waarin we al die vele uiteindelijk niet helpende manieren en maniertjes, die vaak zo bepalend zijn voor wie we zijn en hoe we leven, niet meer nodig hebben. Want het onbestemde gevoel van dreiging is er niet meer. Christus leeft in ons. We zijn vrij.

Zijn we dan niet meer bang? Als het goed is niet. Als het niet goed is wel. Maar laten we dan toch niet op één of andere manier de verantwoordelijkheid daarvoor weer bij God neerleggen. Want dan begint alles weer van voren af aan. Jezus heeft zijn werk volbracht. Hij hoeft het niet zo hier en daar nog weer over te doen omdat het toch niet goed genoeg was. Laten we vanuit die overtuiging het monster van de angst in de ogen zien, zowel bij onszelf als bij anderen. Ook bij mensen met wie we in het kader van een taak, die we hebben binnen de kerkelijke gemeente, contact heb-ben. Maar voor we daarover nog wat meer zeggen, eerst in het kader van dit onderwerp nog wat over angststoornissen.

Angststoornissen

Als het gaat over angststoornissen is het goed ons te realiseren, dat de meeste psychische problemen gepaard gaan met angst, zoals psychotische stoornissen (stoornissen, die gepaard gaan met wanen en/of hallucinaties), depressieve stoornissen, dwangstoornissen, stoornissen als gevolg van psychotrauma en verslavingen. Er is een grote overlap tussen deze stoornissen en angststoornissen, maar ook mensen zonder een paniekstoornis kunnen bij één van de genoemde stoornissen in paniek raken. Daarnaast is er zoiets als stress, die ook een gevolg van angst is, en die ons lange tijd kan vergezellen, zonder dat we dat zo direct in de gaten hebben. En die stress is uiteindelijk verantwoordelijk voor een enorme hoeveelheid aan klachten op psychisch en op lichamelijk gebied. Onder angststoornissen vallen de paniekstoornis (paniekaanvallen, die niet binnen het kader van een andere psychische stoornis vallen), straatvrees (ruimtevrees), sociale fobie (angst in het sociale verkeer), de gegeneraliseerde angststoornis (ook wel piekerstoornis genoemd), hypochondrie (angst een ziekte onder de leden te hebben) of ingebeelde lelijkheid (angst voor een misvorming). Bij angstklachten moet u denken aan hartkloppingen, zweten, koude rillingen, duizeligheid, trillen, beven, benauwdheid, een vervelend gevoel in de borst, tintelingen of een doof gevoel in handen en/of voeten, droge mond, misselijkheid, maagpijn, buikpijn, braken of diarree, hoofdpijn, rood worden, flauwvallen, maar ook piekeren, zich voortdurend zorgen maken, verstijven, huilen, opstandigheid en voortdurend vragen om geruststelling. Het gaat daarbij altijd om klachten, die zo ernstig zijn, dat mensen niet meer normaal kunnen functioneren. Ze durven niet meer naar buiten, liggen nachtenlang te piekeren en gaan gewone situaties vermijden. Dit kan er toe leiden, dat ze steeds meer vereenzamen. Anderen raken aan de drank.

Behandeling van angststoornissen

Angststoornissen worden behandeld met medicijnen, met een vorm van gesprekstherapie of met een combinatie van beide. Bij gesprekstherapie wordt men geholpen de angst onder ogen te zien en de angstige situaties op te zoeken en die te doorstaan. Er kan van verschillende technieken gebruik gemaakt worden. Maar het gaat er steeds om de confrontatie met de angst aan te gaan en die te leren verdragen, tot de angst minder wordt (dit geldt ook voor de tips, waar eerder naar verwezen werd, en voor andere zelfhulpprogramma`s, die op internet te vinden zijn).

Pastorale zorg bij angst(stoornissen)

Allereerst is van belang om u te realiseren, dat vaak aan de buitenkant niet direct zoveel te merken is van angst. Mensen kunnen zich ook schuldig voelen vanwege hun angst of zich er voor schamen. Ze vinden het vaak ook niet fijn om er over te praten. Of ze zijn bang, dat u het misschien maar raar vindt, of slap, of aanstellerij of nog wat anders. Vermijding speelt vaak een rol. Veel mensen met angst vinden een leefwijze met vermijding en vaak een zekere mate van afhankelijkheid te verkiezen boven het aanpakken van hun angst door die onder ogen te gaan zien. Mocht u niets van derden gehoord hebben, dan zult u ogen en oren goed moeten gebruiken om er iets van op het spoor te komen. En dan nog, het vraagt liefde, geduld, respect, erkenning en begrip om zozeer het vertrouwen van de ander te winnen, dat het onderwerp aan de orde kan komen. Als u zo ver bent, dan komt ook het moment, dat u de vraag kunt stellen om samen ook eens te luisteren wat het Woord van God zegt. Er zijn veel Schriftgedeelten, die gebruikt kunnen worden, afhankelijk van de omstandigheden en met wie u te maken heeft, zoals: psalmen 23, 27, 31, 56, 91, 107; Jesaja 41, Jesaja 51; Mattheüs 6: 19 – 34; Mattheüs 10: 28 – 31; Lucas 8; Galaten 5: 1; Filippenzen 4: 6; 1 Johannes 4: 18. Waar het daarbij om gaat is, dat de liefde van God ons het vertrouwen geeft, dat we kunnen leven van dag tot dag; dat we ons door die liefde laten dragen en ons daaraan toevertrouwen. God is zelf de veiligste schuilplaats. Nergens zijn we meer veilig, dan wanneer we schuilen bij Hem. In zijn liefde moet de angst wijken. En dat zal dan ook ons gebed mogen en moeten zijn.

L.C. Jonker

De schrijver is gepensioneerd psychiater en is werkzaam geweest bij Eleos en de Hezenberg.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen