Depressie
Jaarlijks krijgen zo`n 135.600 volwassenen voor het eerst een depressie. Ongeveer 1 op de 5 Nederlanders heeft ooit in zijn of haar leven te maken gehad met een depressie. Voor vrouwen, bij wie een depressie bijna twee keer zoveel voorkomt als bij mannen, geldt dat zelfs voor 1 op de 4 vrouwen.
Inclusief jongeren en ouderen hebben naar schatting 800.000 mensen zodanig problemen met de stemming, waarbij het dan meestal gaat om depressieve klachten, dat ze niet naar behoren kunnen functioneren. In de ranglijst van aandoeningen, die het meeste gezondheidsverlies (ziektelast) veroorzaken in Nederland, staan ze op de zesde plaats. Depressie staat bovenaan in de ranglijst van aandoeningen met de hoogste verzuimkosten.
Zomaar wat gegevens van het Trimbos-instituut en van het ministerie van VWS, geplukt van internet, om u een idee te geven van de omvang van dit probleem. Maar de kans is dus groot, dat u in u nabije omgeving ook zelf te maken heeft met deze problematiek. En, wat in dit verband belangrijk is, bij het werk als ambtsdrager zult u ongetwijfeld ook mensen tegen komen met depressieve klachten. En het is dan best mogelijk, dat u al die hierboven genoemde cijfers helemaal niet nodig hebt om te begrijpen hoe groot het probleem is, omdat u ziet wat een impact een depressie heeft op het leven van degene, die ermee te kampen heeft en op de nabije omgeving van deze persoon. Er zullen dan ongetwijfeld ook vragen bij u opkomen over wat u kunt doen. Hoe u kunt helpen in deze nood. Wellicht kan dit artikel dan iets bijdragen aan een antwoord op deze vragen.
Een bijdrage. Niet het antwoord. Niet de oplossing. Wel een aantal aanwijzingen, waarmee u hopelijk, in het geval u pastorale zorg verleent aan iemand met een depressie, iets mee kunt. Er zijn boeken vol geschreven over depressie. Wat het is. Hoe het ontstaat. Hoe de behandeling er uitziet. En ook over pastorale zorg bij depressie. Ook op internet is er veel, heel veel over te vinden. Toets maar eens in de zoekbalk: pastorale zorg bij depressie en u vindt in de gevonden en getoonde resultaten voor deze zoekopdracht bijvoorbeeld al snel een artikel in het Reformatorisch Dagblad over een boek “Handboek pastoraat bij psychische problemen” onder redactie van Hanneke Schaap-Jonker.
Hier in dit artikel zal nu vervolgens voor een goed begrip kort iets worden gezegd over depressie, wat het is, hoe zoiets kan ontstaan en hoe de behandeling er in grote lijnen uitziet. Om dan vervolgens een aantal punten aan te stippen betreffende de pastorale zorg bij depressie.
Wat is een depressie?
Een depressie is een psychische gesteldheid, waarbij de stemming in negatieve zin verstoord is. Een verstoring van het gevoelsleven, waarbij somberheid en negativiteit de overhand hebben. Er vinden veranderingen plaats in het gevoel, het denken en het handelen, die we in meer of mindere mate allemaal wel kennen. Als we iets meemaken, wat we op zijn zachts gezegd heel vervelend vinden, dan kan, naast dat er afhankelijk van verschillende bijkomende omstandigheden nog allerlei andere dingen kunnen gebeuren, onze stemming soms heel snel zakken tot een nulpunt. Niets is leuk meer, we hebben nergens zin in, we hebben de neiging ons terug te trekken, we kunnen ons niet voorstellen, dat de wereld er eerder die dag nog zo heel anders uitzag, ons hoofd is vol met negatieve gedachten, tot en met gedachten, dat we er net zo goed of beter niet kunnen zijn, en we weten even niet hoe het verder moet. Het kan ons allemaal overkomen. Het overkwam Elia. Niet de eerste de beste (1 Koningen 19). We hebben dan depressieve klachten, we zijn depressief. Dat betekent overigens niet, dat we dan een depressie hebben. Maar als deze situatie niet weer opklaart na een paar uur, een dag misschien of zelfs een paar dagen, als het langer voortduurt dan een paar weken en wel zodanig, dat iemand daardoor niet goed meer kan functioneren, dan noemen we dat binnen de geestelijke gezondheidszorg een depressie, of beter gezegd een depressieve stoornis. Een aandoening, die op alle terreinen van het leven, afhankelijk van de ernst van de klachten, meer of minder invloed heeft.
Wanneer iemand aangeeft depressief te zijn of een depressie te hebben, dan is de kans redelijk groot dat er dan sprake is van de zojuist in het kort beschreven depressieve stoornis.
Maar het is goed om te weten, dat depressie zich in allerlei soorten en vormen en maten kan voordoen. Zo kunnen bijvoorbeeld lichamelijke klachten, verslavingsproblemen of angstklachten op de voorgrond staan. Ook zijn er mensen, die last hebben van zodanig ernstige depressieve buien, dat ze zichzelf iets willen aandoen, terwijl daar weinig of niets van te zien is op een ander moment, bijvoorbeeld als ze een afspraak met u hebben. Hier zullen we ons nu vooral richten op de meest voorkomende aandoening, waarbij iemand weken tot maanden somber is, niet kan genieten en nergens zin in heeft. Daarbij komen dan (niet altijd allemaal, maar wel altijd een aantal) veranderingen in het eetpatroon (meer of minder), veranderingen in het slaappatroon (meer of minder), bewegingsonrust of niet in beweging kunnen komen, vermoeidheid, concentratieproblemen, gevoelens van waardeloosheid, schuldgevoelens en gedachten aan de dood.
Hoe ontstaat een depressie?
Zoals we al gezien hebben kunnen we allemaal depressief worden als er iets gebeurt, wat we even zo snel niet goed kunnen verwerken. Dat wil zeggen, dat we met onze gevoelens geen weg weten. Maar ze zijn er wel, vaak heftig en vaak niet zo bewust. Allerlei factoren, zoals aanleg, ontwikkeling, omgeving en ook onze relatie met God bepalen dan hoe we daarop zullen reageren. Sommige mensen krijgen lichamelijke klachten, anderen worden angstig. Er zijn er, die naar de fles grijpen, en weer anderen worden depressief. Om maar een paar veel voorkomende dingen te noemen. Dat kan gebeuren na een enkele voor iemand zeer ingrijpende gebeurtenis, maar vaak gaat het om over een langere periode opgebouwde onverwerkte emotie. Omstandigheden, zoals nu bijvoorbeeld de afgelopen periode met alle maatregelen rondom Corona, kunnen van invloed zijn. Hoe we hebben leren omgaan met verliezen, teleurstellingen en frustraties is zeker ook van belang. Als we bijvoorbeeld iets willen wat niet kan, omdat onze identiteit, onze waarde ervan afhangt, dan hebben we al best wel een flink probleem. Vroeg of laat kunnen daardoor depressieve klachten ontstaan.
Er is op een gegeven moment zoveel dynamiet aanwezig (in de vorm van opgebouwde negatieve gevoelens, boosheid), dat bij een klein vonkje (een gebeurtenis die de aanleiding vormt) een verwoestende implosie plaatsvindt (de depressie).
Hoe ziet de behandeling eruit?
Kort gezegd: een depressieve stoornis zoals nu beschreven is, wordt behandeld door pillen en/ of praten. Er zijn een heel aantal medicijnen en er zijn ook diverse vormen van gesprekstherapie, die werkzaam zijn. Heel veel mensen zijn daarmee geholpen. Helaas hebben depressieve klachten de neiging weer opnieuw de kop op te steken na verloop van tijd. Dat hangt natuurlijk samen met de onderliggende mechanismen, die de depressie veroorzaken, zoals problemen in de persoonlijkheid rond onder meer eigenwaarde, zelfbeeld, identiteit en / of voortdurende omstandigheden, waar de betrokkene niet goed mee uit de voeten kan. Verdere behandeling in de vorm van meer of minder intensieve therapie is dan vaak aangewezen.
Pastorale zorg
Naast behandeling is pastorale zorg heel belangrijk voor mensen met een depressie. Maar de gevolgen van deze aandoening zowel voor de persoon in kwestie zelf als ook voor degene, die pastorale zorg wil bieden, maken dit nog niet zo eenvoudig. Twee dingen, die het contact gemakkelijk kunnen beïnvloeden of verstoren, worden er in dit artikel uitgelicht. Eerst wat een depressie met iemand doet. Vervolgens wordt ingegaan op het gevoel van machteloosheid, dat u vaak ook bij uzelf zult bespeuren. Meer inzicht hierin kan u helpen in voorkomende gevallen er zodanig rekening mee te houden, dat de nodige zorg desondanks toch geboden wordt. Want bezoeken op geregelde basis zijn van grote waarde. Met dit inzicht gewapend staan we tot slot nog stil bij het bezoek zelf.
Wat een depressie met iemand doet
Vaak is het de omgeving, die het eerst aan de bel trekt. Immers, voor iemand met een depressie is een bezoek en een gesprek een hele opgave. Het komt regelmatig voor, dat iemand pas hulp zoekt, als het ergste al voorbij is. Daarvoor ziet hij of zij het helemaal niet zitten om al die moeite te ondernemen. Het kan zomaar zijn, dat u in de beleving van de depressieve naaste veel beter uw kostbare tijd aan iemand anders kan besteden. Ook gevoelens van schuld en / of schaamte kunnen ervoor zorgen, dat men maar het liefst niemand ziet. Vermoeidheid en concentratieproblemen spelen vaak ook een rol. Depressieve mensen hebben de neiging zich terug te trekken. Zowel bij het maken van afspraken als tijdens het bezoek is het belangrijk, dat u zich van deze dingen bewust bent. Het kan soms lastig zijn om een bezoek te plannen. Of een geplande afspraak wordt weer afgezegd. Of het bezoek gaat wel door, omdat de naastbetrokkene, met wie u de afspraak gemaakt heeft, dat zo graag wil. Overigens is pastorale zorg ook aangewezen voor naastbetrokkenen, maar het vraagt wijsheid en fijngevoeligheid om hier op een goede manier mee om te gaan.
Machteloosheid
Een gevoel van machteloosheid is een naar gevoel. En het werkt verlammend. In het contact met mensen met een depressie speelt het vaak een rol. Hoe komt dat? We voelen ons machteloos als we ergens macht over willen hebben, maar die macht niet hebben. Dit speelt bij mensen met een depressie. Ze willen bijvoorbeeld, dat een verlies ongedaan gemaakt wordt, dat iemand zijn gedrag verandert, dat ze perfect zijn, maar hebben niet de macht om dat voor elkaar te krijgen. Dus voelen ze zich machteloos. Onbewust wordt dit gevoel geprojecteerd op anderen met wie ze omgaan. Ook op de pastoraal bezoeker. Dus wees niet verbaasd, wanneer u dit gevoel bij uzelf bespeurt. Maar, laat u er niet door van de wijs brengen! Dit zijn sterke mechanismen, omdat vaak de identiteit van de betrokkenen persoon in het geding is. Er toe doen, van belang zijn, waardevol zijn, dat wil ieder mens. Maar ze voelen zich absoluut niet zo. Daarom kan dat gevoel van machteloosheid zo zwaar aanwezig zijn. Maar bedenk wel, het is een gevoel. U bent het niet! Tenminste, wanneer u niet in de valkuil stapt iets te willen wat niet kan. U bent in dienst van de grote Opperherder, die, nota bene, alle macht heeft in hemel en op aarde. Onderschat nooit de kracht van Gods Woord, de Waarheid, en de kracht van gebed. Onze werkelijke identiteit vinden we ook uiteindelijk niet in wat wij presteren, maar alleen in Jezus Christus, in wie wij door Gods grote liefde en genade kinderen van God zijn met alles wat daar bij hoort. Nee, we mogen niet over de negatieve gevoelens van iemand met een depressie heen denderen; het is van belang daar oog voor te hebben en aan te sluiten bij de situatie, waarin iemand zich bevindt. Maar laat u niet door een gevoel van machteloosheid meenemen. Dat maakt u machteloos. En daar bent u niet voor gekomen.
Het bezoek
Als u op bezoek komt zult u, als altijd eigenlijk, eerst een inschatting maken van hoe het met de ander gesteld is. Het ligt er niet altijd dik bovenop, dat iemand depressief is. Een oplettende en luisterende houding is belangrijk. Geef ruimte en nodig uit, want het kost iemand met een depressie soms al moeite om te praten. En praten over de depressie wordt bewust of onbewust nogal eens vermeden. Het kan een idee zijn samen even een eindje te gaan lopen. Activiteit is goed en een gesprek komt vaak wat makkelijker op gang. Probeer altijd wel het gesprek aan te gaan, ook al is dat soms niet eenvoudig. U hoeft zelf niet veel te zeggen. Voorkom ook, dat u met een derde over de betrokkene praat in of buiten zijn of haar aanwezigheid. Betrek wel huisgenoten erbij zo mogelijk, zonder dat alle aandacht dan uitsluitend naar hen gaat. Afhankelijk van de situatie en hoe het gesprek loopt bijvoorbeeld even voor het Bijbellezen en gebed. Lees geen grote gedeelten. Een paar verzen, die aansluiten bij de situatie en die tegelijk spreken van onze hemelse Toevlucht, die redt uit alle benauwdheid. Bijvoorbeeld uit één van de Psalmen. Vervolgens een kort krachtig gebed om hulp en kracht, uitredding, genezing en bevrijding. Laat de hoop daarin doorklinken. Maak het bezoek niet te lang. U kunt beter vaker korter op bezoek gaan dan eenmalig lang.
Heb tot slot ook nog aandacht voor de nodige hulp in de vorm van behandeling maar ook in de vorm van allerlei praktische hulp, vooral wanneer het gaat om iemand die alleenstaand is, maar ook voor hulp, die nodig is ter ondersteuning voor huisgenoten en / of andere naastbetrokkenen.
L.C. Jonker
De schrijver is gepensioneerd psychiater en is werkzaam geweest bij Eleos en de Hezenberg.
Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt
voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen,
vragen, informatie: contact.
Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing.
Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this
database. Terms of use.
Bekijk de hele uitgave van donderdag 1 september 2022
Ambtelijk Contact | 20 Pagina's

Bekijk de hele uitgave van donderdag 1 september 2022
Ambtelijk Contact | 20 Pagina's