Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

Consolidatie en Crisis. De CGK 1918-1945

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

Consolidatie en Crisis. De CGK 1918-1945

4 minuten leestijd Arcering uitzetten

Over de geschiedenis van de landelijke Christelijke Gereformeerde Kerken (CGK) is al veel gepubliceerd. Echter, in verschillende gedenkboeken zijn vooral hoofdlijnen geschetst, terwijl gedetailleerde beschrijvingen grotendeels ontbreken. Dr. C.M. van Driel heeft in die leemte voorzien door een bundel opstellen te schrijven over de geschiedenis van onze kerken tussen 1918 en 1945. Van Driel studeerde geschiedenis, theologie en archivistiek.

Hij is werkzaam als gemeentearchivaris. Deze bundel is een nevenproduct van een studie naar het leven en werk van prof. G. Wisse. De publicatie daarvan wordt nog verwacht. Getuige het notenapparaat heeft de schrijver veel graafwerk verricht. Uit duizenden notulenboeken, brieven en andere vergeelde herinneringen heeft hij een interessant en makkelijk leesbaar boek weten te maken over een wereld die zo goed als verdwenen is. Wie geïnteresseerd is in de geschiedenis van onze kerken zal aan dit boek veel genoegen beleven. Het boek begint met een inleiding die gewijd is aan de hoofdlijn van de CGK geschiedenis. Enkele details krijgen wat meer aandacht zoals de ophef rond de intredepreek van ds. E. du Marchie van Voorthuysen op Urk in 1937. Het belangrijkste deel van het boek gaat over de verhouding tussen de CGK en de Gereformeerde Gemeenten (GG). In hoofdstuk 1 beschrijft dr. van Driel uitgebreid de mislukte toenaderingspogingen tussen de CGK en de GG. Soms leek een vereniging dichtbij, maar uiteindelijk liep het op niets uit. Vaak wordt dan verwezen naar de pennenstrijd over de verbondsleer, maar volgens van Driel was het ook een zaak van oud zeer. Allerlei conflicten worden beschreven, zoals de overgang van ds. J.D. Barth naar de GG. Er vielen over en weer harde woorden. Volgens van Driel zijn de leerstellige grenzen tussen CGK en GG tot in de jaren twintig vloeiend geweest. De discussie over de verbondsleer kwam echter boven allerlei kerkelijke en politieke geschillen te hangen en werd als breekijzer gebruikt. De schrijver beweert dat ds. Kersten in het hele proces een dubieuze rol heeft gespeeld. Wanneer hij sprak, deed hij dat ‘met twee tongen’ (blz. 87). Met deze en andere opmerkingen laat de schrijver in dit boek zien waar zijn sympathie ligt. Geschiedschrijving is nooit helemaal objectief, zo blijkt ook uit deze publicatie.

Van Driel merkt op dat behalve een groep rond Bewaar het Pand (BhP) er weinig raakpunten meer zijn tussen de CGK en de GG. Die opmerking staat naar mijn beleving in hetzelfde kader als zijn bewering dat de vooroorlogse CGK later door BhP vanuit een sociaal bevindelijk-gereformeerde bril zijn ingekleurd. Hoogleraren als van der Schuit en van der Meiden waren veel breder en ruimer dan in BhP is beweerd (blz. 29). In hoofdstuk 2 komt de politiek aan de orde. Zowel de ARP als de SGP probeerde de CGK aan zich te binden. Echter, ook hier kwamen de kerkelijke verschillen nadrukkelijk aan de orde. In twee aparte hoofdstukken wordt vervolgens ingezoomd op prof. J.W. Geels en mensen om hem heen. Allerlei persoonlijke details worden gememoreerd. Het laatste hoofdstuk beschrijft de houding van de redactie van De Wekker in de Tweede Wereldoorlog. In oktober 1940 verbood de Duitse bezetter de uitgave daarvan. Dat had ermee te maken dat de hoofdredacteur, prof. J.J. van der Schuit volstrekt niet sympathiseerde met het nationaal-socialisme. Zelfs als hij wist dat er NSB-ers in de kerk zaten, bad hij voor de koningin. Ook werden er kritische artikelen geplaatst ten opzichte van de bezetter. In 1942 mocht het blad toch weer verschijnen. Had Van der Schuit toezeggingen gedaan aan de bezetter? Hij beweerde zelf van niet, maar dr. van Driel heeft -na bestudering van allerlei documentatie- de indruk dat de onschuld van Van der Schuit op dat punt zich ergens bevindt tussen die van een Jozef en een Pilatus (blz. 260). Volstrekt schone handen heeft hij niet gehouden.

Dr. Niels van Driel heeft al met al een heel interessant en toegankelijk boek geschreven. Ongetwijfeld zullen bepaalde verwoordingen en conclusies in kerkelijk Nederland verschillende soorten reacties oproepen.

Naar aanleiding van: C.M. van Driel, Consolidatie en crisis.

De Christelijke Gereformeerde Kerk tussen 1918 en 1945.

ADChartas-reeks 33, De Vuurbaak Barneveld, 2018, 278

blz., €22,50, ISBN 978 90 5560 537 8.

Dit artikel werd u aangeboden door: Bewaar het Pand

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van dinsdag 6 november 2018

Bewaar het pand | 12 Pagina's

Consolidatie en Crisis. De CGK 1918-1945

Bekijk de hele uitgave van dinsdag 6 november 2018

Bewaar het pand | 12 Pagina's