a r de eeuw

Prof. dr. Herman Bavinck (1854-1921) was een theoloog uit de kring van de christelijk afgescheidenen. Na een kort predikantschap werd hij in 1882 hoogleraar dogmatiek aan de Theologische School in Kampen. In 1903 benoemde de Vrije Universiteit (VU) hem tot professor. Een jaar later verscheen zijn belangrijkste pedagogische werk: Paedagogische beginselen. Het boek luidde een periode van nieuw elan in voor het gereformeerd onderwijs. Bavinck besefte dat het einde van de schoolstrijd naderde en gelijkberechtiging van openbaar en bijzonder onderwijs aanstaande was. Daarmee kwam een belangrijke vraag op: als we straks in vrijheid gesubsidieerde scholen mogen oprichten, wat is dan het doel van het onderwijs op die scholen?

Reflectie

Voor u verder leest: wat is uw antwoord op die vraag wat betreft uw eigen school?

avinck zag dat christenen in zijn omgeving worstelden met die vraag. En met vergelijkbare vragen die te maken hadden met de verhouding tussen het aardse en het hemelse. Hij zag een neiging tot ascetisme, zoals ooit bij de stichters van de kloosters. Bavinck zocht in zijn Paedagogische beginselen naar een antwoord.

'Het maakt principieel geen verschil, of men in de woestijn of achter kloostermuren, in de kring der gezelschappen of in de eenzaamheid der binnenkamer zich terugtrekt. De gedachte, die aan al deze vormen van Christelijk leven ten grondslag ligt, is dezelfde: omdat overwinning der wereld onmogelijk is, is scheiding plicht. (...) Het aardse beroep, het huwelijk, het leven in het gezin, het arbeiden in kunst en wetenschap, het dienen van staat en maatschappij is wel niet zondig en ongeoorloofd, maar het is toch van lagere orde. Het draagt min of meer een profaan (=werelds) karakter en legt aan het eigenlijke, ware, religieuze leven vele hindernissen in den weg. Hemel en aarde, God en wereld worden op dit standpunt dualistisch tegenover elkander geplaatst. Gevolg daarvan is concurrentie tussen beide; wat aan de ene zijde gegeven wordt, wordt aan de andere ontnomen. Als het aardse beroep nog naast het hemelse gehandhaafd wordt, geschiedt het met enige tegenzin, omdat het niet anders kan. Maar er ontbreekt de blijmoedigheid van hart, die in het dagelijks beroep een middel ziet tot de dienst en de verheerlijking van God. Op de opvoeding heeft dit ascetisch ideaal een zeer eenzijdige invloed. Zij wordt feitelijk tot het religieuze beperkt, of tracht althans het gewone onderwijs, omdat het toch niet helemaal onmisbaar is, daardoor religieus te maken, dat zij talen en geschiedenis, rekenkunde en aardrijkskunde uit de Bijbel in vrome zinnen onderwijst. Zowel in het kind, het subject van de opvoeding, als in inhoud en doel van het onderwijs wordt door het ascetisme het recht van het natuurlijke miskend.’ (Paedagogische beginselen, 1904, pag. 31)

Reflectie

In hoeverre bent u het ermee eens dat het aardse ‘van een lagere orde’ is? Wat betekent dat voor uw onderwijs?

Bavinck zoekt naar een verbinding tussen het aardse en het hemelse. Volgens hem geeft de waarheid van de Schrift 'aan de opvoeding een middelpunt, waaromheen de overige inhoud der opvoeding organisch zich groeperen kon. Het Christendom bracht wel de centrale, maar niet al de waarheid mee; de vreze des Heeren is wel het beginsel, maar niet het inbegrip van alle wijsheid; de opvoeding ontleent haar stof niet alleen aan de Schrift, maar ook aan natuur en geschiedenis. Toch bezat de Christelijke religie in de waarheid, die zij meebracht, een zuurdesem, dat heel de opvoedingsinhoud doorzuren kon; een zout, dat het ganse onderwijs kon doortrekken; een organiserend beginsel, dat alle kennis en wetenschap hervormen en bezielen kon.’ (Ibid., pag. 29) 'De Gereformeerde wereldbeschouwing kroont, vanwege haar theologisch uitgangspunt, alles, ook het meest alledaagse, met de adel Gods. (...) Hieraan bleven de belijders der Gereformeerde religie ook in hun gedachten over onderwijs en opvoeding trouw.

Hun beginsel eiste, dat niet, zoals in het humanisme en realisme, de mens als middelpunt en doel der opvoeding werd beschouwd, maar dat hij van ogenblik tot ogenblik gedacht en behandeld moest worden als een schepsel Gods. Opvoeding had dus in de eerste plaats mensen Gods te vormen. Maar deze Goddelijke adel verplicht tot een wandel voor Zijn aangezicht in oprechtheid en waarheid. Het pad naar de eeuwigheid loopt door de tijd. De weg naar de hemel ligt over de aarde heen. De zuivere en onbevlekte godsdienst voor God en de Vader breidt zich uit tot een dienen van God in het midden der wereld. En mensen Gods moeten, juist omdat ze dit zijn, tot alle goed werk volmaakt worden toegerust.’ (Ibid., pag. 51)

Reflectie

Volgens Bavinck moet de waarheid van de christelijke religie ‘heel de opvoedingsinhoud doorzuren’. Hoe stelt u zich dat voor met betrekking tot schoolvakken als techniek, Nederlands, een moderne vreemde taal of aardrijkskunde? (Maar vul gerust ook een ander vak in.)

Bavinck zag leerlingen als schepsels van God, als ‘mens Gods’ (1 Tim. 6:11) en riep hen daarom op God in het dagelijks leven te dienen. Hoe ziet u uw leerlingen en wat betekent dat voor de verbinding tussen geloof en het dagelijks (school) leven, dus voor de schooldag na Bijbelvertelling of dagopening?

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen