Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

‘Onderwijs doet ertoe; draag dat uit'

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

‘Onderwijs doet ertoe; draag dat uit'

9 minuten leestijd Arcering uitzetten

Samenleving en politiek leggen de lat hoog voor het onderwijs. Begrijpelijk, vindt inspecteur-generaal Monique Vogelzang. Scholen hoeven er helemaal niet zenuwachtig van te worden: 'Daar gebeuren zoveel mooie dingen. Laten we dat met z'n allen beter zichtbaar maken.'

et ontbreekt in het onderwijs aan een duidelijk fundament van gezamenlijke doelen, met ijkpunten.’ Die boodschap gaf Vogelzang half april af in de Staat van het Onderwijs 2019 (kortweg: de Staat). Ze deed er deze aanbeveling bij: 'Maak heldere keuzes over wat leerlingen en studenten ook in de toekomst altijd nodig zullen hebben.’

O n d erw ijs valt n ie t te p la n n en , z e g t th eoloog Erik B orgm an, om d a t de to ekom st p e r d efin i­ tie o n b ek en d is. 'Je m oet kin deren vorm en, in p la a ts van fo cu sse n op 21st century skills.'

'Dat spanningsveld herken ik. Ons onderwijs moet leerlingen zo goed mogelijk voorbereiden op zelfstandig functioneren in de maatschappij. En ja, we kunnen steeds minder goed voorspellen hoe de samenleving er straks uitziet. Technieken, bijvoorbeeld, verouderen snel. Je leven lang leren en blijven ontwikkelen, wordt daardoor steeds belangrijker. Maar moeten we er daarom maar niet meer over nadenken? Nee. We kunnen kinderen maar één keer goed onderwijs geven, dus dat moet dan wel goed gebeuren: als de basis niet deugt, komt er later van leren niks terecht. Iedereen moet bijvoorbeeld kunnen lezen, schrijven en rekenen. Verder zien we dat persoons- en burgerschapsvorming steeds belangrijker worden: ook op die gebieden moeten kinderen vaardigheden aanleren zodat ze later hun weg kunnen vinden.’

U s c h rijft in de S ta a t d a t a ls d u id e lijk is w a t de g eza m enlijk e doelen z ijn , h et g e m a k k e lijk e r za l z ijn voor sch o len om de druk van w isselen d e w en sen te w e e r­ sta a n d ie d a g elijk s op hen a fkom en. H oe b e d o e lt u d a t?

'Als samenleving zijn we het belang van onderwijs steeds breder gaan voelen: de juiste scholing is medebepalend voor je loopbaan. Daardoor worden er stevige eisen en verwachtingen aan het onderwijs gesteld; de vragen buitelen over elkaar heen. Zeker als op onderdelen de prestaties dalen. Onze scholen worden daarnaast met publiek geld gefinancierd. Dat lokt vragen uit als: "Wat levert die investering ons als maatschappij op?" En: "Wat zien we daarvoor terug?" Dat zijn geen rare vragen, vind ik. Scholen moeten kunnen uitleggen wat ze met hun middelen doen. Dan is het heel behulpzaam om concreet met elkaar af te spreken wat tot de kern behoort en wat scholen in ieder geval doen.’

O m gekeerd zouden p o litiek en sam enleving sch o len dan toch de ru im te m oeten laten om op hun eigen, p ro fessio n ele m a nier hun ding te d oen?

'Aan iedereen die belastinggeld krijgt, vragen we om te laten zien of hij zijn werk op een goede manier doet. Maar als het over het onderwijs gaat, is daar ineens discussie over. Waarom beschouwen we die sector als een apart fenomeen? Als we niet uitkijken, wordt onderwijs een soort geloof. Dat moeten we niet willen.

Ik merk dat het normale afleggen van publieke verantwoording vaak wordt verward met inhoudelijke bemoeienis. Daarmee creëer je een tegenstelling die er niet is. En dat levert nooit iets moois op.’

De p o litiek lijk t h et o n d erw ijsv eld ju is t steeds d ich ter op de h uid te zitte n : er kom t een curricu lu m h erziening, er h eerst w a ntrouw en rich ­ ting b estu u rders, o ver de b ekostig in g sw ijze is d iscu ssie...

'We hebben het hier zo met elkaar afgesproken dat de politiek de kaders stelt: die gaat over wat er aan de orde moet komen in de lessen. De overheid mag dus verwachtingen uitspreken richting het onderwijs. Dan weten scholen wat ze moeten leveren. Denk bijvoorbeeld aan de nieuwe wet over burgerschapsonderwijs.

Binnen de grenzen is voor scholen veel ruimte overgelaten voor een eigen invulling: hóé ze de thema’s aan de orde stellen. Neem het curriculum - juist aan het veld is gevraagd om daarvoor bouwstenen aan te leveren.

Mocht overigens bij politici het beeld bestaan dat bestuurders andere doelen nastreven dan bijvoorbeeld docenten, dan herken ik dat niet. Ik zie juist dat zij doorgaans goed samenwerken.’

Wat kunnen sch o len doen om h et ju is te p la a tje te sch e tse n ?

'Als politici zich bemoeien met de besteding van onderwijsgeld omdat ze bestuurders niet vertrouwen, komt dat deels door een gebrek aan transparantie. Verstoppen wekt wantrouwen in de hand. Aan de verantwoording door scholen en besturen valt nog veel te verbeteren. Gebruik daarvoor de zogenoemde Vensters. Hoe meer je daar als sector de regie in neemt, hoe beter je je eigen verhaal kunt neerzetten. Samenleving, politici, ouders, leerlingen en andere stakeholders hebben er recht op dat te kennen.

Scholen hebben soms het gevoel: Wat wij doen, doet er niet toe. Dat is niet waar. Het doet er enorm toe. Er gebeuren zoveel mooie dingen in het onderwijs. Laten we dat met z’n allen beter zichtbaar maken. Werk vanuit je kracht, in plaats van vanuit een verdedigende houding.’

G eldt d a t a dvies ook richtin g de in sp ectie?

'Met de Staat van het Onderwijs willen wij een eerlijk beeld geven van de stand van zaken. Het is best een zoektocht om onze boodschap goed te laten landen. We benoemen expliciet wat goed gaat. Maar het is ook onze rol om kritisch te zijn. Die kritiek wordt door sommigen als aanval ervaren. Hun eerste reflex is dan: "O, we doen het zeker weer niet goed?" "Nee", is dan ons antwoord, "de basis is op orde, maar we willen verder verbeteren en ontwikkelen. Daarvoor is het nodig om kritisch naar elkaar te zijn."’

D aar kunnen directeu ren en docenten b e st zen u w a ch tig van w orden.

'Natuurlijk snap ik dat het spannend is als de inspectie op bezoek komt. Wij laten onszelf ook beoordelen door externen; dan staan mijn collega’s eveneens op scherp. Zo’n visitatie spoort aan tot reflectie - en dat is precies de bedoeling.

Als ons bezoek leidt tot onnatuurlijk gedrag, werkt het niet. Mijn advies aan scholen: doe gewoon je werk zoals je dat altijd doet. Onze inspecteurs zijn normale mensen; niemand is er op uit om de school op fouten te betrappen. Natuurlijk zijn we kritisch als er dingen niet goed gaan. Maar we zijn er juist ook erg in geïnteresseerd hoe we een spiegel kunnen zijn voor scholen, om hen te helpen zich verder te verbeteren.’

VOS/ABB-directeur H ans Teegelbeckers greep de p u b lica tie van de Sta a t aan voor een p le i­ dooi om de sch eid slijn en tu ssen b ijzo n d ere en openbare sch o len te slech ten . W ilt u d at ook?

'Ik zie niet dat onze onderwijsvrijheid, zoals vastgelegd in artikel 23 van de Grondwet, leidt tot minder goed onderwijs. Keuzevrijheid voor ouders en leerlingen is een groot goed. Wel geldt dat we steeds moeten opletten of de kwaliteit op orde blijft en of alle scholen zich kwijten van hun maatschappelijke opdracht. Daarover moeten we met elkaar de discussie blijven voeren.’

H et o n d erw ijsa a n b o d in ons land is heel divers: van ch ristelijk e sch o len to t technasia. De O n­ d erw ijsra a d w a a rsch u w t voor d oorgeschoten differentiatie en b e p le it verm indering w a ar n uttig en m o g elijk . D eelt u hun a anbevelin g?

'Mijns inziens hoeft differentiatie op zich geen probleem te zijn, maar ik ben het met de Onderwijsraad eens dat versnippering kan leiden tot verzwakking van het onderwijsstelsel. Ook de OESO waarschuwt hiervoor.

Differentiatie moet een duidelijk doel dienen, namelijk iets extra’s bieden voor leerlingen en studenten. Wanneer die variatie aan schoolsoorten en -concepten de onderwijskwaliteit gaat belemmeren, moet je alert zijn.’

In de Sta a t s te lt u d at de haarsch euren in h et o n d erw ijs, w a a r­ o n d er seg reg a tie, zich dreigen te verdiepen. W at is h et p ro b leem ?

'Door de segregatie zie je concentraties ontstaan van leerlingen met allerlei problemen, zoals armoede, taalachterstanden en leer- en ontwikkelproblemen. Dat maakt het werk zwaarder van de leraren die hen onderwijzen.

En het is niet goed voor de samenleving als groepen jongeren gescheiden naar school gaan en elkaar niet meer in de klas ontmoeten. Onderwijs kan niet voorkomen dat mensen apart van elkaar leven, maar scholen moeten kinderen wel in staat stellen om andere mensen te leren kennen. Omgaan met elkaar moeten we blijven leren.’

K lo p t h et d at vooral religieu ze sch o len die seg reg a tie veroorzaken?

'Nee. De traditionele scheidslijnen segregeren het onderwijs niet sterk.

Segregatie treedt vooral op in het voortgezet onderwijs, veel meer dan in het basisonderwijs. Als je kijkt naar de soorten scholen, is het beeld wisselend. Bij conceptscholen zie we dat montessori- en vrijescholen voor opleidingsniveau van ouders segregatie versterken. Bij profielscholen zien we dat tweetalig onderwijs en technasia segregatie versterken. Andere profielen verminderen segregatie, zoals Wetenschapsoriëntatie Nederland, Havisten competent of Topsport Talentscholen.’

'Kunnen w e dus', vroeg CU-Kam erlid B ruins u en kele m aanden g eleden in de Kam er, 'de m yth e d at tra ditionele richtin gen in a rtikel 2 3 zouden bijdra gen aan segreg atie, d efin itieften g ra ve d ragen?'

'Ja.’


DRS. MONIQUE VOGELZANG (19 november 1969)

Lerarenopleiding (creatieve vakken)

^ Studie Kunst en Cultuurwetenschappen, Erasmus Universiteit Rotterdam

^ Startte haar loopbaan bij de gemeente Rotterdam

^ Vanaf 2006: Leidinggevende functies bij het ministerie van OCW, o.a. plv. directeur-generaal Cultuur en Media/ directeur Kunsten. Ook zette ze er de directie Leraren op

^ Vanaf 2013: Hoofdinspecteur (o.a. voortgezet onderwijs) bij Inspectie van het Onderwijs

^ Vanaf 2015: Inspecteur-generaal van het Onderwijs

Dit artikel werd u aangeboden door: De Reformatorische School

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van zondag 1 september 2019

De Reformatorische School | 48 Pagina's

‘Onderwijs doet ertoe; draag dat uit'

Bekijk de hele uitgave van zondag 1 september 2019

De Reformatorische School | 48 Pagina's